26 kwietnia Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI) opublikował raport dotyczący światowych wydatków obronnych w 2020. Wyniosły one 1981 mld USD (7,47 bln zł), co stanowi wzrost o 2,6% w porównaniu z 2019. Wśród pięciu największych państw, które razem wydały 62% z tej sumy, znalazły się USA, Chiny, Indie, Rosja i Wielka Brytania. W przypadku Chin, wydatki na obronę stale rosną już 26. rok z rzędu (a według ostatnich informacji, w 2021 także wzrosną – przyp. red.) (Chiny po raz kolejny zwiększają budżet obronny).

Według danych zbieranych przez SIPRI, od 1999 trwa ciągły wzrost globalnych wydatków obronnych, który od 2018 znacznie przyspieszył, podobnie jak było to w latach 2002-2009 / Grafika: SIPRI

Omawiany wzrost światowych wydatków obronnych wzrósł pomimo spadku globalnego PKB o 4,4% z powodu kryzysu ekonomicznego wywołanego pandemią COVID-19 (według prognozy Międzynarodowego Funduszu Walutowego z października 2020). Dla porównaniu w 2019 wzrost wydatków na zbrojenia wynosił 2,2%, w porównaniu z 2018 rokiem. Był to największy wzrost rok do roku od czasu światowego kryzysu finansowego z 2009 (SIPRI: wydatki obronne 2018).

Mimo że ogólnie wydatki obronne wzrosły na całym świecie, niektóre państwa wyraźnie przesunęły część swoich planowanych środków z sił zbrojnych na przeciwdziałanie skutkom pandemii COVID-19, były to np. Chile i Korea Południowa. Kilka innych, w tym Brazylia i Rosja, wydało na te cele znacznie mniej, niż zakładały to ich plany budżetowe na 2020.

Dr Diego Lopes da Silva, badacz z Arms and Military Expenditure Programme w SIPRI powiedział:

Możemy z całą pewnością stwierdzić, że pandemia nie wywarła znaczącego wpływu na globalne wydatki obronne w 2020. Czas pokaże, czy utrzymany zostanie poziom wzrostowy w drugim roku pandemii.

W 2020 budżet obronny Stanów Zjednoczonych osiągnął poziom szacunkowo 778 mld USD (2,93 bln zł), co oznacza wzrost o 4,4% w stosunku do 2019. USA odpowiadały za 39% całkowitych wydatków obronnych na świecie w 2020. Był to trzeci rok z rzędu, kiedy zanotowano wzrost finansowania, po siedmiu latach ciągłych redukcji (USA zwiększą zbrojenia na Pacyfiku kontrując Chiny).

Alexandra Marksteiner, badaczka z Arms and Military Expenditure Programme w SIPRI dodała:

Niedawny wzrost amerykańskich wydatków można głównie wyjaśnić znacznymi inwestycjami w badania i rozwój, a także kilkoma projektami długoterminowymi, takich jak modernizacja triady nuklearnej i dużymi zamówieniami na uzbrojenie na uzbrojenie. Odzwierciedla to rosnące obawy w USA ze strony strategicznych rywali, takich jak Chiny i Rosja, a także dążenie administracji Trumpa do wzmocnienia sił zbrojnych, które w jej ocenie były niedofinansowane.

Szacuje się, że wydatki obronne Chińskiej Republiki Ludowej w badanym roku wyniosły 252 mld USD (951,24 mld zł). Oznacza to wzrost o 1,9% w porównaniu z rokiem 2019 i o 76% w ciągu dekady (2011–2020). Chińskie wydatki obronne rosły przez 26 kolejnych lat, co jest najdłuższą serią nieprzerwanych wzrostów w jakimkolwiek państwie na świecie w bazie danych SIPRI (USA: Koszty nuklearnego odstraszania wzrosną, Raport Pentagonu: Chiny podwoją arsenał jądrowy).

Dr Nan Tian, starszy naukowiec w SIPRI, powiedział:

Chiny wyróżniają się jako jedyne z czołowym państw na świecie, które nie zwiększając obciążenia PKB budżetem wojskowym w 2020 i tak zanotowały wzrost w wartościach bezwzględnych, ze względu na uzyskanie na koniec roku dodatniego wzrostu PKB. Stały wzrost chińskich wydatków jest częściowo spowodowany długoterminowymi planami modernizacji i ekspansji wojskowej, zgodnie z deklarowaną chęcią dogonienia i prześcignięcia innych czołowych potęg.

Za obecny wzrost światowych wydatków obronne są w znacznej mierze odpowiadają prowadzące ze sobą wojnę handlową Stany Zjednoczone i Chińska Republika Ludowa, których mocarstwowa rywalizacja zaostrza się / Zdjęcie: US Navy

Niemal wszystkie państwa członkowskie NATO zwiększyły wydatki na obronę w 2020. Spośród trzydziestu państw, dwanaście wydało na te cele 2% lub więcej swojego PKB, co jest wytycznym Sojuszu w zakresie wydatków (w 2019 do tej grupy zaliczało się 9 państw). Np. Francja, zajmująca ósme miejsce na liście globalnej, w 2020 przekroczyła 2% próg po raz pierwszy od 2009 (USA wyślą dodatkowych żołnierzy do Niemiec).

Dr Diego Lopes da Silva zauważył, że:

Chociaż więcej członków NATO wydało ponad 2% PKB na swoje siły zbrojne w 2020, w niektórych przypadkach miało to prawdopodobnie więcej wspólnego z ekonomicznymi skutkami pandemii, niż świadomą decyzją o osiągnięciu celów Sojuszu.

Wydatki na obronę Federacji Rosyjskiej w 2020 były o 2,5% większe niż w roku poprzednim, osiągając poziom 61,7 mld USD (232,9 mld zł). Był to drugi z rzędu rok wzrostu. Niemniej faktyczne rosyjskie wydatki obronne w 2020 były o 6,6% niższe, niż zakładał to uchwalony wcześniej budżet obronny, co stanowi większy deficyt niż w poprzednich latach (Traktat New START przedłużony).

Wielka Brytania wydała na obronę w tym okresie 59,2 mld USD (223,47 mld zł), co uplasowało ją to na 5. miejscu. Jest to suma o 2,9% wyższa niż w 2019, ale o 4,2 niższa, niż w 2011. Z kolei Niemcy zwiększyli swoje wydatki obronne o 5,2%, osiągając sumę 52,8 mld USD (199,31 mld zł) i zajmując 7. miejsce. Warto dodać, że wydatki te były aż o 28% większe, niż w 2011. Ogólne wydatki w Europie w 2020 wzrosły o 4,0% (Wielka Brytania zwiększy arsenał jądrowy).

Warto dodać, że Polska awansowała w najnowszym zestawieniu z miejsca 20. na 19., wyprzedzając Niderlandy. Według SIPRI wydano na ten cel 13 mld USD (50 mld zł), jednakże według danych Ministerstwa Obrony Narodowej, w 2020 wydano więcej, bo ponad 53 mld zł (2,37% PKB), gdyż do zaplanowanych 49,9 mld zł, dodano ponad 3 mld zł, prawdopodobnie aby zamortyzować spadek realnego PKB o 2,5%. Warto dodać, że na 2021 na obronę MON ma zarezerwowane 51,8 mld zł (2,2% prognozowanego PKB) (Plany modernizacji Sił Powietrznych w Sejmie).

W regionie Azji i Pacyfiku, oprócz Chin, najwięcej na obronę wydały Indie (72,9 mld USD/275,18 mld zł), Japonia (49,1 mld USD/185,34 mld zł), Korea Południowa (45,7 mld USD/172,51 mld zł) i Australia (27,5 mld USD/103,81 mld zł). Wszystkie cztery państwa zwiększyły wydatki, zarówno w latach 2019–2020, jak i w ciągu dekady 2011–2020.

Wydatki obronne w państwach Afryki Subsaharyjskiej wzrosły o 3,4% w 2020, osiągając łączny poziom 18,5 mld USD (69,83 mld zł) Największe wzrosty wydatków odnotowały Czad (+31% PKB), Mali (+22%), Mauretania (+23%) i Nigeria (+29%), wszystkie w regionie Sahelu, a także Uganda (+46%).

W Ameryce Południowej wydatki obronne spadły w omawianym roku o 2,1% do poziomu 43,5 mld USD (164,2 mld zł). Spadek ten był w dużej mierze spowodowany 3,1-procentową redukcją wydatków w Brazylii, która przeznscza na te cele najwięcej w regionie. Co ciekawe, spadki zanotowano także na Bliskim Wschodzie. Dla jedenastu państw z regionu, które znajdują się w bazie danych SIPRI, zanotowano współczynnik -6,5% ich łącznego PKB, do poziomu ok. 143 mld USD (539,79 mld zł).

Wydatki zmniejszyło aż ośmiu z dziewięciu członków Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC). Wydatki Angoli spadły o 12%, Arabii Saudyjskiej o 10%, a Kuwejtu o 5,9%. Ponadto, Bahrajn, eksporter ropy naftowej spoza OPEC, również zredukował swoje wydatki o 9,8%.

Na koniec warto dodać, że wśród piętnastu państw, które w największym stopniu zwiększyły wydatki obronne w stosunku do swojego PKB (w czasach kryzysu) to wspomniana Arabia Saudyjska (+0,6%), Rosja (0,5%), Izrael (+0,4%) i USA (+0,3%).