Traktat INF przeszedł do historii

2 sierpnia sekretarz stanu USA Mike Pompeo poinformował, że Stany Zjednoczone formalnie wycofały się z zawartego w 1987 Układu o całkowitej likwidacji pocisków rakietowych pośredniego zasięgu (Treaty on Intermediate-range Nuclear Forces, INF), który tym samym przestał obowiązywać.

2 lutego 2019 Waszyngton ogłosił sześciomiesięczne ultimatum wobec Federacji Rosyjskiej, która od siedmiu lat łamała zapisy traktatu. Traktat zakazywał utrzymywania i nakazywał likwidację pocisków rakietowych o zasięgu od 500 do 5500 km (USA wycofają się z traktatu INF, 2018-10-22).

W odpowiedzi na deklarację, wiceminister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Riabkow poinformował o złożeniu propozycji USA i innym członkom NATO wprowadzenia moratorium na rozmieszczanie pocisków rakietowych średniego i pośredniego zasięgu. Miałoby obowiązywać na zasadzie nie rozmieszczania systemów uzbrojenia przez obie strony na wybranych obszarach. Jednak Mike Pompeo stwierdził, że to Rosja ponosi pełną odpowiedzialność za unieważnienie traktatu. Prezydent Władimir Putin ogłosił w marcu 2019, że Rosja również wycofa się z INF. Jak stwierdził sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg, stanowisko NATO jest jednoznaczne i jasne: Rosja narusza traktat INF. Stany Zjednoczone nie.

Rosja zarzuca USA, że w bazach antyrakietowych AAMDS (Aegis Ashore Missile Defense System) w Polsce (NSF Redzikowo) i Rumunii (NSF Deveselu) mogą zostać rozmieszczone pociski manewrujące BGM-109 Tomahawk (w pionowych wyrzutniach Mk 41 VLS). Inne zarzuty to rozwój bojowych, bezzałogowych statków latających (bbsl) typu MQ-1 Predator i MQ-9 Reaper, parametry mają odpowiadać zakazanym pociskom manewrującym oraz rozwój pocisków-celów w ramach testów obrony przeciwrakietowej, co ma służyć do skrytego rozwoju systemów bojowych (THAAD w Rumunii, 2019-04-12).

Sekretarz obrony USA Mark Esper zapowiedział, że USA rozpoczną nieograniczony rozwój nowych konwencjonalnych systemów rakietowych. Według informacji agencji Reuters z 13 marca 2019, na sierpień zaplanowano test nieujawnionego dotąd pocisku manewrujący ziemia-ziemia o zasięgu około 1000 km (620 mil). W listopadzie z kolei ma nastąpić test nieujawnionego rakietowego pocisku balistycznego zasięgu pośrednim (operacyjnym). Oba typy pocisków będą przenosić wyłącznie konwencjonalne głowice bojowe. W przypadku tego drugiego może to mieć związek z zaplanowanym na ostatni kwartał testem balistycznego pocisku rakietowego ziemia-ziemia DeepStrike, który powstaje jako potencjalny następca pocisków MGM-140A/M39 i MGM-140B/M39A1 ATACMS (Nowe amerykańskie pociski, 2019-03-15; Próba głowicy DeepStrike, 2019-05-24).

Analiza
Zgodnie z informacjami anonimowych urzędników administracji Białego Domu, w latach 2016-2018 Rosja rozmieściła w jednostkach liniowych wojsk lądowych kilka batalionów łamiącego traktat INF systemu Nowator R-500 z pociskami manewrującymi 9M728 (w kodzie DIA/NATO SSC-7 Screwdriver) i zmodernizowanymi 9M729 (SSC-8), odpalanych z transporterów-wyrzutni MZKT-7930 Astrolog systemu 9K720 Iskander-K (według oznaczenia rosyjskiego z 2019: 9K720 Iskander-M1). Zestaw może być przenoszony drogą lotniczą na pokładzie samolotu An-124 Rusłan.

Ocenia się, że w 2019, gdy Rosja 23 stycznia oficjalnie przyznała się do istnienia systemu, w linii znajdowało się co najmniej 64 pociski. Moskwa twierdzi, że zasięg obu pocisków, to odpowiednio, 490 i 480 km, podczas gdy według zachodnich specjalistów znacznie więcej, bo 2000-2500 km w przypadku 9M729. Ma to wynikać z przeświadczenia, że 9M728 i 9M729 to w zasadzie lądowe wersje morskich pocisków 3M-14 systemu Kalibr-NK. Twierdzą oni również, że 9M728 może przenosić konwencjonalną głowicę bojową o masie do 500 kg, natomiast 9M729 – jądrową o mocy od 10 do 50 kT (USA wznawia dyskusję o próbach jądrowych, 2019-05-30).

Oba pociski są odpalane metodą gorącego startu, po czym wznoszą się na pułap około 6000 m. W fazie końcowej lotu obniża lot na wysokość 50-150 m i wykonuje manewry w celu uniknięcie przechwycenia przez systemy obrony przeciwrakietowej przeciwnika. Dzięki nawigacji astro-zliczeniowej i nawigacji satelitarnej GŁONASS, celność pocisków wynosi około 5 m. Istnieje możliwość atakowania celów ruchomych.

Pociski z rodziny Kalibr-NK, wystrzeliwane z okrętów nawodnych oraz Kalibr-PŁ, w wersji dla okrętów podwodnych, zadebiutowały w boju podczas rosyjskich działań w Syrii. Wówczas to, okazało się, że będące w służbie od 1994 pociski mają znacznie większy, niż deklarowany dotąd zasięg rażenia. 7 października 2015 fregata rakietowa RFS Dagestan (415) projektu 11661K Gepard oraz trzy korwety rakietowe projektu 21631 Bujan–M, RFS Grad Swijażsk (021), RFS Uglicz (022) oraz RFS Wielki Ustiug (023) wystrzeliły łącznie 26 pocisków. Później, aż do lutego 2018, Rosja przeprowadziła 14 kolejnych ataków z wykorzystaniem jednostek nawodnych i podwodnych z łącznie co najmniej wystrzelonymi 70 pociskami 3M-14T i 3M-14K.

Drugą przyczyną wycofania się USA z traktatu INF może być rosnący potencjał rakietowy Chin. Według sprawozdania dla Kongresu z 2017 autorstwa Ambasadora USA w Korei Południowej Harry’ego Harrisa, Siły Rakietowe Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej mają na wyposażeniu ponad dwa tysiące pocisków balistycznych i manewrujących, z których nawet 95% naruszałoby traktat INF, jeśli Chiny byłyby jego sygnatariuszem. Traktatu ograniczał możliwości amerykańskich sił zbrojnych w rejonie Azji i Oceanu Spokojnego. Amerykański prezydent Donald Trump ogłosił podczas szczytu G20  Osace pod koniec czerwca, że byłby skłonny do rozpoczęcia rozmów nad nowym traktatem, obejmującym wszystkie typy nosicieli broni nuklearnej, nie tylko z Rosją, ale także z Chinami. W odpowiedzi, chiński MSZ stwierdził, że Pekin nie jest zainteresowany takimi rozmowami (Chiński test rakietowy na Morzu Południowochińskim, 2019-07-04, NSM dla USMC, 2019-05-12).

Warto dodać, że wkrótce wygaśnie podpisany 8 kwietnia 2010 amerykańsko-rosyjski traktat rozbrojeniowy Nowy START, dotyczący dalszej redukcji nośników strategicznej broni nuklearnej i liczby głowic bojowych. 29 czerwca pojawiła się informacja, że Władimir Putin polecił MSZ wznowienie negocjacji z USA. Jednak Donald Trump nie zobowiązał USA do przedłużenie lub zastąpienia tego porozumienia. Jeśli strony nie osiągną konsensusu, to 5 lutego 2021 Nowy START wygaśnie i, po raz pierwszy od prawie pół wieku, nie będą funkcjonowały żadne prawnie wiążące ograniczenia rozwoju dla dwóch największych arsenałów nuklearnych na świecie.