W środę, 21 lutego, turecki holding TUSAŞ/TAI (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii/Turkish Aerospace Industries) dokonał oblotu pierwszego prototypu samolotu wielozadaniowego 5. generacji TF KAAN, opracowanego w ramach programu TF-X (Turkish Fighter – Experimental), znanego też pod lokalnym akronimem MMU (Milli Muharip Ucak; pol. narodowy samolot bojowy). Prototyp miał publiczną premierę 17 marca 2023 i od tamtej pory trwały przygotowania do dziewiczego lotu. Co ciekawe, zainteresowanie tureckim samolotem wyraziła np. Malezja.
TF KAAN podczas pierwszego startu / Zdjęcie: Internet via X
Samolot wystartował z lotniska przyzakładowego Mürted (wcześniej znanego jako Akıncı; było bazą wojsk lotniczych Turcji), położonego 35 km na północny-zachód od Ankary. Za sterami zasiadł pilot doświadczalny producenta, Barbaros Demirbaş, a sam lot trwał 11 minut, podczas którego sprawdzono poprawność działania wszystkich systemów pokładowych.
Pierwotnie planowano, że oblot nastąpi 27 grudnia 2023. Tak się jednak nie stało z powodu konieczności przedłużenia prób naziemnych. Chociaż i tak dzisiejsza data jest znaczącym przyspieszeniem harmonogramu programu TF-X/MMU, gdyż prototyp miał pierwotnie zostać oblatany w 2025. Decyzja o przyspieszeniu prac zapadła w styczniu zeszłego roku, zgodnie z deklaracją dyrektora wykonawczego TUSAŞ/TAI, Temela Kotila. W maju 2023 TF-X został przemianowany na TF KAAN.
Samolot jest napędzany dwoma silnikami turbowentylatorowymi General Electric F110-GE-129 (napędzającymi również F-16, F-14, F-15E i F-2). Montaż prototypu rozpoczęto 4 listopada 2021. Z kolei 11 lutego 2022 informowano, że 550 komponentów samolotu jest w produkcji.
Podczas Farnborough International Airshow 2022 w Wielkiej Brytanii zaprezentowano makietę kabiny samolotu, a 9 stycznia br. pojawiły się fotografie i nagranie wideo z prawie ukończonym prototypem.
Program TF-X rozpoczęto 15 grudnia 2010 i uważano, że będzie on uzupełnieniem dla F-35. Planowano zakup 120 konwencjonalnych F-35A dla wojsk lotniczych oraz 12 krótkiego startu i pionowego lądowania F-35B dla marynarki wojennej. Dostawy pierwszych egzemplarzy F-35A miały rozpocząć się we wrześniu 2019. Tak się jednak nie stało, po tym jak Ankara zdecydowała się na zakup rosyjskich zestawów przeciwlotniczych S-400 Triumf. Co ciekawe, po problemach z F-35 i usunięciu z programu, Rosja zaproponowała Turcji Su-57E, a potem Su-35S.
Na początku 2018 rząd turecki zadeklarował przeznaczenie kwoty 4,817 mld TRY (wówczas 3,12 mld zł) na prace badawczo-rozwojowe. Pełnowymiarowa makieta TF-X miała premierę 17 czerwca 2019 podczas paryskich targów Le Salon International de l’Aéronautique et de l’Espace (SIAE).
Partnerami przemysłowymi TUSAŞ/TAI w programie TF-X są ASELSAN, BAE Systems, MBDA i General Electric. W 2013 rozważano współpracę z Saab Defence and Security, a w 2015 z Rolls-Royce (która zaoferowała technologie silnika EJ200). W 2015 zaprezentowano trzy koncepcje: FX-1 (dwusilnikowy, podobny do F-22A), FX-5 (jednosilnikowy, podobny do F-16) i FX-6 (jednosilnikowy, podobny do JAS 39 Gripen). Ostatecznie zdecydowaną się na pierwszą.
15 marca 2015 opublikowano zapytanie o informację ws. nowego samolotu, a 5 sierpnia 2015 wybrano ofertę TUSAŞ/TAI. W 2018 wybrano silnik F110-GE-129 do prototypów, do czasu aż zostanie opracowany krajowy odpowiednik opracowany przez TAEC (Turkish Air Engine Company). W 2022 wrócił pomysł współpracy przy napędzie z Rolls-Royce (w kooperacji z lokalną KALE), tymczasem General Electric dostarczyła 10 silników F110-GE-129 dla maksymalnie pięciu prototypów, a ostatnio władze w Ankarze miały wystąpić do USA z propozycją udzielenia licencji na ich produkcję, co dobrze nie świadczy o stanie krajowego programu.
ASELSAN odpowiada za radar z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym (AESA), opartym na technologii azotku galu (GaN). Ma dysponować pakietem do walki radioelektronicznej, zaawansowanymi systemami nawigacji i łączności, elektrooptycznym systemem celowniczym (EOTS), czujnikiem termolokacyjnym (IRST) oraz zaawansowanym wyposażeniem kabiny, w tym interfejsem HMI (Human-Machine Interfaces) i MUM-T (Manned Unmanned Teaming), który pozwoli na współpracę z bezzałogowcami Bayraktar TB2 i morskimi Bayraktar TB3 oraz Bayraktar Kizilelma. W przypadku tej drugiej funkcji, ma być ona elementem dwumiejscowego wariantu TF-X.
Zgodnie z wcześniejszymi informacjami, TF-X ma 21 m długości, 14 m rozpiętości skrzydeł, 6 m wysokości, a powierzchnia nośnia wynosi 60 m kw. Maksymalna masa startowa ma wynosić 27 215 kg, prędkość 2470 km/h, promień lotu 1100 km, a pułap praktyczny 17 000 m.
Samolot ma przenosić szereg uzbrojenia powietrze-powietrze i powietrze-ziemia, w tym w wewnętrznych komorach uzbrojenia:
- pociski rakietowe powietrze-powietrze średniego i dalekiego zasięgu Gökdoğan, Gökhan i Akdoğan, krótkiego zasięgu Bozdoğan (w ramach programu GÖKTUĞ), dalekiego zasięgu MBDA Meteor;
- pociski rakietowe powietrze-ziemia SOM (B1, B2 i J), KUZGUN-TJ, KUZGUN-KY, KUZGUN-ER, KUZGUN-EW, KUZGUN-EW, AKBABA, ÇAKIR oraz MBDA SPEAR-3;
- bomby lotnicze Teber-81, HGK-82, Teber-82, HGK-83, KGK-83, HGK-84, LHGK-84, SARB-83, NEB-84, MAM i KUZGUN-SS.
Zgodnie z oczekiwaniami, przed końcem dekady (około 2028-2030), TF-X zacznie zastępować w tureckich wojskach lotniczych (Türk Hava Kuvvetleri) samoloty F-4E-2020 Terminator, a w przyszłości F-16C/D Block 30, 40, 50, 50+ i 50+ Advanced. W międzyczasie jednak Turcja chce zakupić 40 samolotów F-16C/D Block 70 oraz modernizować 79 starszych samolotów tego typu do równoważnego standardu F-16V. Zgodę na to uzyskała 26 stycznia br. w pakiecie za maksymalnie 23 mld USD (92,57 mld zł) – dla Turcji to rekompensata za wyrzucenie z programu F-35 Lightning II, jak również nagroda za zgodę na akcesję Szwecji do NATO. Prowadzi także własny program modernizacyjny dla F-16C/D Block 30/40 o kryptonimie ÖZGÜR.
Komentarze
Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.