KC-46A: strategiczne wsparcie dla Sił Zbrojnych RP?

Dziś Polska dysponuje trzema eskadrami maszyn myśliwskich zdolnych do tankowania w powietrzu – za kilka lat będzie ich znacznie więcej. Wielozadaniowe samoloty tankujące pozwoliłyby na znaczne zwiększenie ich możliwości operacyjnych. Maszyny tej klasy są potrzebne także w codziennym szkoleniu pilotów, oraz zadaniach transportu ładunków i pasażerów czy ewakuacji medycznej. Potrzebujemy więc tego typu zdolności w naszych Siłach Powietrznych. Jedną z dostępnych opcji, jeśli chodzi o zakup samolotów tej klasy jest Boeing KC-46A Pegasus.

Główną rolą KC-46 jest tankowanie innych samolotów w locie. Pegasus może wykonywać to zadanie na dwa sposoby, za pomocą sztywnej sondy oraz elastycznych przewodów. Sztywna sonda do tankowania pozwala na przetaczanie paliwa z wydajnością 4,5 m³/min. W odróżnieniu od starszych KC-10, czy KC-135, stanowisko operatora sondy znajduje się nie w ogonie samolotu lecz w jego przedniej części. Dedykowany system RVS pozwala operatorowi sterować sondą korzystając z kamer przedstawiających obraz samolotu zbliżającego się do tankowania. KC-46 wyposażony jest także w trzy rozwijane przewody elastyczne: dwa umieszczone w zasobnikach pod skrzydłami oraz jeden w tylnej części kadłuba. Wydajność przetaczania paliwa przy pomocy przewodu elastycznego wynosi 1,5 m³/min. Ponieważ z wykorzystaniem elastycznych przewodów jednocześnie mogą być tankowane trzy samoloty, zatankowanie tej samej liczby samolotów niezależnie od metody zajmuje podobny czas.

F-15 uzupełnia paliwo z samolotu tankującego KC-46A / Zdjęcie: Boeing

Oprócz głównej roli latającego tankowca, KC-46 może być wykorzystywany jako samolot transportowy. W przedniej części kadłuba, po lewej stronie zamontowano duże drzwi załadunkowe, jak w typowych samolotach Boeing 767 w wersji cargo. Pozwalają one na wstawienie do wnętrza ładunku o dużych wymiarach lub umieszczonego na paletach cargo stosowanych w transporcie lotniczym. Specjalne rolki zamontowane w podłodze ułatwiają przesuwanie palet we wnętrzu kabiny ładunkowej. Co ciekawe, KC-46 może przewieźć w swoim wnętrzu taką sama liczbę standardowych wojskowych palet transportowych 463L jak wyspecjalizowany samolot transportowy C-17 Globemaster III.

KC-46A widziany z kabiny samolotu C-17 Globemaster III podczas podejścia do uzupełniania paliwa
Zdjęcie: USAF, Senior Airman Tryphena Mayhugh

Wyposażenie kabiny ładunkowej jest modułowe, co pozwala na elastyczne konfigurowanie jej wnętrza w zależności od potrzeb. Pokład można skonfigurować jako ładownię lub kabinę pasażerską umieszczając w niej palety z fotelami lotniczymi. W tej konfiguracji samolot można wyposażyć w kuchnie do serwowania posiłków i toalety. Dostępnych konfiguracji jest bardzo wiele.

Kabinę można także dostosować częściowo, lub w całości do wykonywania zadań ewakuacji medycznej. Można w niej umieścić piętrowe łózka dla przewożonych rannych lub chorych. W celu zapewnienia możliwości działania personelu medycznego, kabina ładunkowa jest wyposażona w dodatkowe zasilanie elektryczne wymagane przez wyposażenie podtrzymujące funkcje życiowe pacjentów, jak również instalację tlenową dla potrzeb medycznych.

Dzięki modułowemu systemowi personel techniczny może zmienić całkowicie konfigurację wnętrza samolotu w ciągu zaledwie dwóch godzin. KC-46A Pegasus może przewieźć 114 pasażerów, o 30% więcej niż KC-135, 54 rannych lub chorych, czyli dwukrotnie więcej niż KC-135 lub 18 palet transportowych – trzykrotnie więcej niż KC-135. Dzięki bezpiecznemu systemowi łączności i łączu przesyłania danych, KC-46A może także służyć jako latające stanowisko dowodzenia.

W porównaniu ze swoim najpopularniejszym poprzednikiem KC-135, KC-46 może zabrać więcej paliwa. Wykorzystuje też krótsze drogi startowe. Dzięki temu liczba lotnisk, z których może on operować jest większa. Pegasus może więc odsługiwać bardziej rozproszone siły własne. Z racji wykorzystania płatowca i silników cywilnego Boeinga 767-200, obsługa KC-46 jest podobna do obsługi wersji cywilnej. Dostępność części zamiennych na całym świecie jest bardzo wysoka.

Ponieważ samolot może być narażony na zagrożenia ze strony nieprzyjaciela – samolotów lub środków przeciwlotniczych – został on wyposażony w pasywne systemy chroniące go przed zagrożeniami. Pegasus otrzymał system ostrzegający o opromieniowaniu wiązką fal radarowych, czy system przeciwdziałania pociskom przeciwlotniczym naprowadzanym na podczerwień. Samolot jest także odporny na oddziaływanie impulsu elektromagnetycznego. Może również operować w warunkach skażenia chemicznego lub biologicznego. Kabina załogi jest chroniona pancerzem, a wszystkie zbiorniki paliwa zostały wyposażone w system wypełniający przestrzeń nie zajmowaną przez paliwo gazem obojętnym, co uniemożliwia powstanie pożaru.

Choć KC-46 jest konstrukcją młodą, Boeing pracuje nad jego modernizacją. W ramach pakietu Block 1 samolot ma otrzymać nowe systemy łączności line-of-sight oraz beyond-line-of-sight z wykorzystaniem urządzeń przeciwzakłóceniowych i z funkcją szyfrowania. Dzięki zwiększonym zdolnościom wymiany danych wzrosnąć ma także świadomość sytuacyjna załogi.

Trwają prace studialne nad wyposażeniem samolotu w system zarządzania polem walki nowej generacji Advanced Battle Management System (ABMS). Boeing podpisał kontrakt na prace studialne nad możliwością integracji systemu z samolotem.

Wielozadaniowy samolot tankujący KC-46A pobierający paliwo od samolotu tankującego KC-135
Zdjęcie: USAF, Peter Borys

Collins Aerospace, który jest dostawcą systemu obrazowania wykorzystywanego przy użyciu sztywnej sondy do tankowania, we współpracy z US Air Force, opracował nową wersję tego wyposażenia oznaczoną RVS 2.0. System zapewnia bardzo ostry obraz 3D w rozdzielczości 4K. Dostarcza on operatorowi stereoskopowy obraz porównywalny z tym jaki mógłby uzyskać patrząc na zewnątrz przez okno. RVS 2.0 ma być wprowadzony do użytku w 2024.

Opracowywany jest także automatyczny system połączenia z samolotem uzupełniającym paliwo Autonomous Air-to-Air Refueling (A3R) pozwalający na podłączenie sztywnej sondy bez udziału operatora na pokładzie samolotu. Trwają obecnie próby symulacyjne oraz badania w laboratorium hardware-in-the-loop, a także próby w locie mające wykazać skuteczność nowych rozwiązań, jak również pozwalające na opracowanie metod ich wykorzystywania i określenie ścieżki certyfikacji nowego rozwiązania przez władze lotnicze USA – FAA (Federal Aviation Administration).

Pomijając wysłużone KC-135, KC-46 jest obecnie najliczniej eksploatowanym typem samolotu tankującego.
Obecnie trwają dostawy Pegasusów do USAF i do Lotnictwa Sił Samoobrony Japonii. Amerykanie odebrali już większość z zamówionych przez siebie samolotów. 72 KC-46A znajduje się już w służbie, do dostarczenia pozostały jeszcze 44 samoloty. Obecnie skompletowano flotę w dwóch bazach USAF – Altus (8 samolotów) i Seymur Johnson (12 samolotów) oraz bazie lotnictwa Gwardii Narodowej Pease (12 samolotów). Kolejne dostarczane samoloty uzupełnią flotę KC-46A w bazie McGuire dokąd dostarczono 14 z 24 samolotów, Travis gdzie trafiły dopiero dwa Pegasusu z planowanych 24 oraz McConnell gdzie stacjonują 24 KC-46A z planowanych 36.

Dwa KC-46 zostały także przekazane lotnictwu wojskowemu Japonii. Miało to miejsce w lutym 2022. Przypomnijmy, że państwo to zamówiło łącznie sześć Pegasusów (Japoński Pegasus oblatany).

Warto w tym miejscu wspomnieć, że Lotnictwo Wojskowe Włoch użytkuje cztery samoloty KC-767A, których konstrukcja również opiera się na samolocie Boeing 767, jednak zmienionym w mniejszym stopniu niż ma to miejsce w KC-46. Włoski rząd ogłosił chęć pozyskania sześciu KC-46. Wcześniej podjęto także decyzję o modernizacji zakupionych wcześniej KC-767 do standardu KC-46, który w Aeronautica Militare (Lotnictwo Wojskowe Włoch) będzie nosił oznaczenie KC-767B.

Samoloty KC-46A ze 157th Air Refueling Wing w Pease Air National Guard Base
Zdjęcie: US Air National Guard, Senior Master Sgt. Timm Huffman

KC-46 zakupił również Izrael. W 2020 Państwo to uzyskało zgodę na zakup ośmiu KC-46 w ramach programu FMS. Rok temu, we wrześniu 2022 Boeing ogłosił informację o otrzymaniu zamówienia na cztery Pegasusy z dostawą w 2025 oraz opcję na dalsze cztery samoloty tego typu (Izrael zgodził się na zakup amerykańskiego uzbrojenia).

Również rok temu Siły Powietrzne USA zakończyły program oceny samolotu i po 15 miesiącach badań Pegasus został zatwierdzony do użycia. W styczniu br. USAF poinformowały o złożeniu zamówienia na kolejne 15 Pegasusów, łącznie Siły powietrzne USA będą posiadać 128 samolotów tego typu. W listopadzie 2023 uruchomiono 10 serię produkcyjną, z której maszyny mają zostać dostarczone do końca lipca 2027 roku.

Załadunek palet transportowych do KC-46A / Zdjęcie: U.S. Air National Guard, Munnaf H. Joarder

Jak zapewniają przedstawiciele Boeinga, dzięki swojej wielozadaniowości Pegasus może wykonywać zadania tankowania paliwa podczas lotu, transportu ładunków i pasażerów, lotniczej ewakuacji medycznej a także zapewniać przekazywanie danych do rejonów prowadzenia działań bojowych. KC-46 zwiększa efektywność wykorzystania bojowych statków powietrznych. Ponadto KC-46 ma rozmiary i osiągi umożliwiające dostęp do wysuniętych lotnisk bez specjalistycznego wyposażenia oraz jest wyposażony w systemy obronne, dzięki czemu umożliwia efektywniejsze wykorzystanie środków bojowych, zapewniając zwiększenie ilości dostępnego paliwa w całym obszarze operacyjnym. KC-46 ma lepsze wyposażenie obronne niż inne dostępne tankowce. Jest wyposażony w systemy pozwalające wykrywać pojawiające się zagrożenia i im skutecznie przeciwdziałać. Posiada również zintegrowany pakiet Taktycznej Świadomości Sytuacyjnej. Wreszcie, KC-46 jako największy światowy program produkcji tankowców, oferuje wiele korzyści zarówno w kwestii przystępności cenowej jak i w zakresie utrzymania oraz modernizacji eksploatowanej floty.
Ich zdaniem, jeśli Polska zamierza osiągnąć przewagę w powietrzu dzięki rozbudowywanym zdolnościom lotnictwa bojowego, niezbędnym do tego warunkiem będzie posiadanie wszechstronnych i efektywnych samolotów tankujących do wsparcia ich działań.

Kabina ładunkowa wielozadaniowego samolotu tankującego KC-46A
Zdjęcie: Senior Airman Alexander Merchak

Wolę zakupu wielozadaniowych samolotów tankujących Polska zadeklarowała już dekadę temu. W grudniu 2014 polskie Siły Powietrzne podały wymagania wobec tej kategorii samolotów. W grę wchodziły zarówno Boeingi KC-46, jak i Airbusy A330 MRTT. Oferowane były także cywilne Boeingi 767 przebudowane przez konsorcjum izraelskich firm IAI oraz Bedek i polskich WZL-2. Przebudowie mogły być poddane samoloty wycofywane z PLL LOT.

W 2016 MON wycofało się z programu indywidualnego zakupu i rozpoczęło negocjacje w sprawie udziału we wspólnym europejskim programie pozyskania latających cystern. Nasz kraj był wręcz jednym z prekursorów tego programu. Program Multinational Multi Role Tanker Transport Fleet (MMF) zapewnia strategiczny transport, tankowanie w powietrzu i możliwości ewakuacji medycznej sześciu państwom-uczestnikom projektu: Belgii, Czechom, Niemcom, Luksemburgowi, Holandii i Norwegii. W programie MMF wybrano Airbusa A330 MRTT. Polska ostatecznie wycofała się z niego ponieważ nie udało się nam porozumieć z Airbusem odnośnie offsetu (NATO NSPA zamówiła kolejny samolot transportowo-tankujący Airbus A330 MRTT).

Boeing KC-46A Sił Powietrznych USA z opuszczoną sztywną sondą do tankowania
Zdjęcie: Boeing, Paul Weatherman

Na początku tego roku MON uruchomiło program pod kryptonimem Karkonosze – narodowy program pozyskania wielozadaniowych samolotów tankujących, czyli wróciliśmy do stanu z 2014. Dziś mamy dwie liczące się możliwości to Airbus A330MRTT i Boeing KC-46.

Patrząc na potrzeby polskiego wojska i listę dokonywanych w ostatnim czasie zakupów, znaleźliśmy się w momencie, w którym należałoby podjąć decyzję również w odniesieniu do samolotów pozwalających na zwiększenie możliwości Sił Powietrznych i zdolności operacyjnych całych Sił Zbrojnych RP. Biorąc pod uwagę kilkuletni czas oczekiwania, decyzje powinny zapaść w niedalekiej przyszłości.

Pamiętajmy, że samoloty tej klasy, oprócz wykonywania zadań na potrzeby Sił Zbrojnych RP, mogą być oferowane jako wsparcie działań sojuszników, którzy dziś nie dysponują takimi możliwościami. Może to przynosić wymierne korzyści.