SIPRI: Europejskie państwa NATO zbroją się

13 marca br. Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI, Stockholm International Peace Research Institute) opublikował raport pt. Trends in International Arms Transfers, 2022 dotyczący światowego importu uzbrojenia w roku ubiegłym i w latach poprzednich. Zauważono trwający od 2017 trend skokowego wzrostu importu uzbrojenia w Europie (o 47%), zwłaszcza w państwach NATO (o 65%) (SIPRI: Zbrojenia mimo pandemii).

Zdjęcie: Michał Szafran, MILMAG

Polska znalazła się na 19. miejscu największych eksporterów uzbrojenia ze wzrostem udziału o 168% w latach 2018-2022 w porównaniu do lat 2013-2017, zwiększając swój udział globalny z 0,1 do 0,4%. Głównymi odbiorcami były Ukraina (95%), Nepal (1,2%) i Ekwador (0,6%).

Jeśli chodzi o import uzbrojenia, Polska zajęła 26. miejsce ze wzrostem o 64% w latach 2018-2022 w porównaniu do lat 2013-2017, zwiększając swój udział globalny z 0,5 do 0,9%. Największy import pochodził z USA (56%), Korea Południowa (17%) i Niemcy (6,5%).

Jak wspomniano, import uzbrojenia przez państwa europejskie wzrósł o 47% w latach 2013–17 i 2018–22, podczas gdy globalny poziom importu spadł o 5,1%. Import uzbrojenia ogólnie spadł w Afryce (–40%), obu Amerykach (–21%), Azji i Oceanii (–7,5%) i na Bliskim Wschodzie (–8,8%), ale import w państwach Azji Wschodniej i niektórych państwach w innych obszarach o wysokim napięciu geopolitycznym gwałtownie wzrósł. Udział Stanów Zjednoczonych w światowym eksporcie uzbrojenia wzrósł z 33 do 40%, podczas gdy udział Rosji spadł z 22 do 16% (SIPRI: Globalne wydatki na obronność przekroczyły 2 biliony USD).

Nawet w związku ze spadkiem zakupów uzbrojenia na całym świecie, wskaźniki te dla Europy gwałtownie wzrosły z powodu napięć między Rosją a większością innych państw europejskich – powiedział Pieter D. Wezeman, starszy badacz w programie monitorowania transferów uzbrojenia w SIPRI. Po inwazji Rosji na Ukrainę państwa europejskie chcą szybciej importować większe ilości uzbrojenia. Konkurencja strategiczna trwa również gdzie indziej: wzrósł import broni do Azji Wschodniej, a te na Bliski Wschód pozostają na wysokim poziomie.

Eksport uzbrojenia z USA i Francji rośnie wraz ze spadkiem eksportu z Rosji

Globalny eksport uzbrojenia od dawna jest zdominowany przez USA i Rosja (konsekwentnie z roku na rok największy i drugi co do wielkości eksporter w ciągu ostatnich trzech dekad). Różnica między nimi znacznie się powiększyła, podczas gdy różnica między Rosją a trzecim co do wielkości dostawcą, Francją, zmniejszyła się. Eksport uzbrojenia z USA wzrósł o 14%w latach 2013–2017 i 2018–22, a USA stanowiły 40% światowego eksportu w latach 2018–22. Z kolei eksport broni z Rosji spadł o 31% w latach 2013–2017 i 2018–22, a jej udział w światowym eksporcie spadł z 22 do 16%, podczas gdy Francja zwiększyła swój udział z 7,1 do 11%.

Eksport rosyjskiego uzbrojenia spadł do 8 z 10 największych odbiorców w latach 2013–2017 i 2018–22. Eksport do Indii, największego odbiorcy Rosji, spadł o 37%, podczas gdy eksport do pozostałych siedmiu państw spadł średnio o 59%. Jednak jednocześnie rosyjski eksport wzrósł do Chin (+39%) i Egiptu (+44%), dzięki czemu oba państwa stały się, odpowiednio, drugim i trzecim największym odbiorcą.

Jest prawdopodobne, że inwazja na Ukrainę jeszcze bardziej ograniczy eksport broni przez Rosję. Wynika to z faktu, że Rosja priorytetowo potraktuje swoje siły zbrojne, a popyt ze strony innych państw pozostanie niski z powodu sankcji handlowych wobec Rosji i rosnącej presji ze strony USA i sojuszników, aby nie kupowali rosyjskiej broni, powiedział Siemon T. Wezeman, starszy badacz w programie monitorowania transferów uzbrojenia w SIPRI.

Francja: Eksport uzbrojenia wzrósł o 44% w latach 2013–2017 i 2018–22, w większości kierowanego do państw w Azji, Oceanii i na Bliski Wschód. Największym odbiorcą były Indie (30% francuskiego eksportu w latach 2018–22), a Francja wyparła USA, jako drugiego co do wielkości dostawcę broni do Indii, po Rosji.

Francja zyskuje większy udział w globalnym rynku zbrojeniowym wraz ze spadkiem eksportu rosyjskiego uzbrojenia, jak widać to na przykładzie Indii – powiedział Pieter D. Wezeman. Wydaje się, że taki będzie trend nadal, ponieważ do końca 2022 Francja uzyskała znacznie więcej zamówień niż Rosja.

Ukraina stała się trzecim co do wielkości importerem uzbrojenia na świecie w 2022

W wyniku pomocy wojskowej USA i wielu państw europejskich (głównie Wielkiej Brytanii, Polski, Francji, Niemiec) po rosyjskiej inwazji w lutym 2022, Ukraina stała się trzecim co do wielkości importerem ciężkiego uzbrojenia w ubiegłym roku, po Indiach i Katarze oraz 14. największym importerem w latach 2018–22. Zanotowano wzrost aż o 8631% w latach 2018-22 w porównaniu do lat 2013-17. W ciągu ostatnich pięciu lat ukraiński import stanowił 2% światowego importu. Największymi dostawcami uzbrojenia do Ukrainy były USA (34%), Polska (17%), Niemcy (11%), Wielka Brytania (10%) i Czechy (4,4%). Jednocześnie, ukraiński eksport uzbrojenia w omawianym okresie spadł aż o 70% (globalny udział spadł z 1,7 do 0,5%).

Ze względu na obawy dotyczące tego, w jaki sposób dostawa samolotów bojowych i pocisków dalekiego zasięgu może jeszcze bardziej eskalować wojnę na Ukrainie, państwa NATO odrzuciły prośby Ukrainy o nie w 2022. Jednocześnie dostarczyli taką broń innym państwom, szczególnie na Bliskim Wschodzie i w Azji Południowej – powiedział Pieter D. Wezeman.

Azja i Oceania największym regionem importującym uzbrojenie

Azja i Oceania stanowiła 41% dużych transferów uzbrojenia w latach 2018–22, co stanowi nieco mniejszy udział niż w latach 2013–17. Pomimo ogólnego spadku transferów dla regionu, w niektórych państwach odnotowano znaczny wzrost. Sześć państw regionu znalazło się pośród 10 największych importerów uzbrojenia w latach 2018–22: Indie, Australia, Chiny, Korea Południowa, Pakistan i Japonia.

Import uzbrojenia przez państwa Azja Wschodniej wzrósł o 21% w latach 2013–2017 i 2018–22. Import uzbrojenia przez Chiny wzrósł o 4,1%, przy czym większość pochodziło z Rosji. Jednak największe wzrosty w Azji Wschodniej odnotowali amerykańscy sojusznicy: Korea Południowa (+61%) i Japonia (+171%). Australia, największy importer uzbrojenia w Oceanii, odnotowała wzrost o 23%.

Rosnące postrzeganie zagrożeń ze strony Chin i Korei Północnej spowodowało wzrost popytu na import uzbrojenia przez Japonię, Koreę Południową i Australię, w szczególności na broń ofensywną dalekiego zasięgu – powiedział Siemon T. Wezeman. Głównym dostawcą dla wszystkich trzech państw są USA.

Indie pozostają największym importerem uzbrojenia na świecie, mimo że import spadł o 11% w latach 2013–2017 i 2018–22. Spadek ten wiązał się ze złożonym procesem zakupowym, staraniami o dywersyfikację dostawców broni i próbami zastąpienia importu lokalnymi produktami. Import do Pakistanu, ósmego co do wielkości importera na świecie w latach 2018–22, wzrósł o 14%, a głównym dostawcą pozostają Chiny.

Państwa Bliskiego Wschodu kupują wysokiej klasy uzbrojenie amerykańskie i europejskie

Trzech z 10 największych importerów w latach 2018–22 znajdowało się na Bliskim Wschodzie: Arabia Saudyjska, Katar i Egipt. Arabia Saudyjska była drugim co do wielkości importerem na świecie w latach 2018–22 i stanowiło to 9,6% światowego importu. W przypadku Kataru import wzrósł aż o 311% w latach 2013–2017 i 2018–22, dzięki czemu stał się trzecim największym państwem na świecie w tym segmencie.

Zdecydowana większość importu uzbrojenia na Bliski Wschód pochodziła z USA (54%), a następnie z Francji (12%), Rosji (8,6%) i Włoch (8,4%). Obejmował one ponad 260 samolotów bojowych, 516 nowych czołgów i 13 fregat rakietowych. Państwa arabskie w samym regionie Zatoki Perskiej złożyły zamówienia na kolejne ponad 180 samolotów bojowych, a 24 zostały zamówione z Rosji przez Iran.

Inne znaczące zmiany:

• Import broni do Azji Południowo-Wschodniej spadł o 42%w latach 2013–2017 i 2018–22. Spadek ten był przynajmniej częściowo spowodowany tym, że państwa nadal wdrażają sprzęt dostarczony przed 2018 rokiem. Filipiny przełamały ten trend, zwiększając import uzbrojenia o 64%.
• Europejskie państwa NATO zwiększyli import broni o 66%, starając się wzmocnić swoje arsenały w odpowiedzi na postrzegane podwyższone zagrożenie ze strony Rosji.
• Eksport broni z USA do Turcji dramatycznie spadł w latach 2013–2017 i 2018–22 w związku z dwustronnymi napięciami. Turcja spadła z 7. na 27. miejsce wśród największych odbiorców amerykańskiego uzbrojenia.
• Import uzbrojenia przez państwa w Afryce Subsaharyjskiej spadł o 23%, podczas gdy największymi odbiorcami były Angola, Nigeria i Mali. Rosja wyprzedziła Chiny jako największego dostawcę do tego podregionu.
• Import broni w trzech państwach obu Ameryk znacznie wzrósł: USA (+31%), Brazylia (+48%) i Chile (+56%).
• Wśród siedmiu największych eksporterów broni po USA, Rosji i Francji, pięć państw odnotowało spadek eksportu: Chiny (–23%), Niemcy (–35%), Wielka Brytania (–35%), Hiszpania (–4,4%) i Izrael (–15%) – podczas gdy dwa odnotowały duży wzrost: Włochy (+45%) i Korea Południowa (+74%). Największym odbiorcą uzbrojenia południowokoreańskiego stała się Polska.