Trendy w sprzedaży uzbrojenia od 2015

9 marca Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI) opublikował raport dotyczący światowych trendów w sprzedaży uzbrojenia w latach 2015-2019. Wskazano w nim m.in., że obrót uzbrojeniem na międzynarodowych rynkach w zbadanym okresie wzrósł o 5,5% w stosunku do lat 2010-2014 i aż o 20% w stosunku do lat 2005-2009.

Największymi eksporterami broni w badanym okresie były USA, Rosja, Francja, Niemcy i Chiny, a importerami – Arabia Saudyjska, Indie, Egipt, Australia i Chiny. W porównaniu z poprzednim okresem największy przyrost importu zanotowały regiony Bliskiego Wschodu (+61%) i Europa (+3,2%), a ogólny spadek nastąpił w Afryce (-16%), obu Amerykach (-40%), Azji i Oceanii (-7,9%) (Chiny wyprzedzają Rosję w produkcji broni, 2020-02-01).

Najwięksi eksporterzy: USA, Rosja, Unia Europejska, Chiny, Izrael i Korea Południowa
W latach 2015-2019 USA wyeksportowały uzbrojenie łącznie do 96 państw (znacznie więcej, niż inne państwa). Sprzedaż wzrosła o 23% pomiędzy okresami 2010-2014 oraz 2015-2019 (udział tego państwa w globalnym eksporcie wzrósł z 31 do 36%). W porównaniu z drugą w zestawieniu Rosją, w poprzednim okresie były to wartości o 17% wyższe, a w badanym okresie – aż o 76% wyższe. Ponad połowa amerykańskiej broni (51%) trafiła na Bliski Wschód, w porównaniu z pierwszą połową drugiej dekady nastąpił wzrost o 79% (SIPRI: Rynek uzbrojenia w 2018, 2019-12-09).

Największym odbiorcą amerykańskiej broni w latach 2015-2019 była Arabia Saudyjska, do której trafiła jedna czwarta wyeksportowanego uzbrojenia (wzrost z poziomu 7,4%). Mimo, że Kongres rozważał możliwość wprowadzenia embarga w 2019, w badanym okresie dostarczono m.in. 30 ze 154 samolotów bojowych zamówionych od 2011. W tym samym roku wydano także zgodę na eksport około 59 tys. bomb kierowanych (SIPRI: Najwięksi eksporterzy uzbrojenia w 2017, 2018-12-10).

Z kolei Azja i Oceania stanowiła cel aż 30% całego amerykańskiego eksportu. Była to jednak wartość niższa, niż w poprzednim czasie o 20%, gdyż zanotowano znaczne redukcje zamówień ze strony głównych partnerów: Indii (-51%), Pakistanu (-92%, w wyniku embarga administracji Trumpa), Singapur (-60%), Korea Płd. (-34%) i Tajwan (-38%). Sprzedaż do Europy stanowiła jedynie 14% amerykańskiego eksportu, ale i tak był to wzrost aż o 45%, w porównaniu z poprzednim okresem. Nastąpił także spadek eksportu do Afryki o 10% i do pozostałych państw obu Ameryk o 20%.

Rosyjska sprzedaż uzbrojenia za granicę w latach 2015-2019 stanowiła 21% globalnego eksportu, co było wartością o 18% niższa, niż w okresie 2010-2014. Odbiorcami było 47 państw, a głównym pozostawały Indie (jedna czwarta rosyjskiego eksportu). Jednak w porównaniu z poprzednim badanym okresem zanotowano na tym polu spadek aż o 47%. Aż 30% rosyjskiego eksportu trafiło do Chin i Algierii.

Państwa Azji i Oceanii były łącznie odbiorcami 57% rosyjskiej sprzedaży, Bliski Wschód 19%, Afryka 17%, Europa 5,7%, a obie Ameryki 0,8%. Rosyjski eksport na Bliski Wschód wzrósł o 30% pomiędzy latami 2010-2014 oraz 2015-2019. W ostatnich latach głównymi odbiorcami były Egipt i Irak, odpowiednio 49 i 29% w tym regionie, notując przy tym skokowy wzrost, w porównaniu z poprzednim okresem o, odpowiednio 212 i 191%. Co ciekawe, pomimo rosyjskiego  zaangażowania militarnego i politycznego w Syrii, eksport do tego państwa spadł o 87% i stanowił jedynie 3,9% eksportu na Bliski Wschód i 0,7% całego uzbrojenia sprzedanego za granicę.

Jeśli zsumować eksport uzbrojenia przez państwa UE, otrzymana zostanie wartość 26% światowego eksportu, co stanowi wzrost o 9% pomiędzy latami 2010-2014 a 2015-2019. Pięciu największych eksporterów: Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy, wygenerowały aż 23% światowego eksportu, co w ich przypadku jest wzrostem o 20% w porównaniu z poprzednim okresem (jedynie Wielka Brytania i Włochy zanotowały spadek).

Największy wzrost zanotowała Francja – aż o 72%, co jest sukcesem, gdyż w nastąpiło to po spadku o 31% pomiędzy latami 2005-2009 a 2010-2014. Największymi odbiorcami uzbrojenia był państwa Bliskiego Wschodu – zanotowano wzrost o 363% pomiędzy latami 2010-2014 a 2015-2019. W ostatnim okresie Francja sprzedała broń do 75 państw, a największymi odbiorcami były Egipt, Katar i Indie (łącznie 54% francuskiego eksportu), a jedna czwarta wartości zamówień z tej trójki dotyczyła samolotów wielozadaniowych Dassault Rafale. Francja sprzedała także okręty podwodne typu Scorpène do Brazylii i Indii oraz nawodne do Egiptu, Malezji i Zjednoczonych Emiratów Arabskich (Pierwszy Rafale dla Kataru, 2019-02-06).

Niemiecki eksport stanowił 5,8% światowej sprzedaży w badanym okresie i był o 17% wyższy, niż w latach 2010-2014. Łącznie 30% sprzedaży trafiło do  Azji i Oceanii, 26% do Europy, 24% do państw Bliskiego Wschodu, 11% do obu Ameryk i 8,3% do Afryki. W latach 2015-2019 Niemcy dostarczyły okręty podwodne typów 214, 209, 206 i 212 do Korei Płd. (4 jednostki), Egiptu i Grecji (po 3), Kolumbii i Włoch (po 2) i Izraela (1). Razem, dostawy te stanowiły 39% niemieckiego eksportu broni w badanym okresie.

Wielka Brytania była szóstym na świecie eksporterem broni, co stanowiło 3,7% światowej sprzedaży. W okresie 2010-2014 a 2015-2019 brytyjski eksport spadł o 15% między, głównie w wyniku spadku strat odnotowanych na rynkach w Arabii Saudyjskiej, Indiach i USA.

Wśród 10 największych eksporterów broni w latach 2015-2019 znalazły się trzy państwa spoza Europy i obu Ameryk: Chiny, Izrael i Korea Południowa. Chiny zajęły piąte miejsce, co stanowiło 5,5% światowego eksportu. Po wzroście o 133% pomiędzy latami 2005-2009 i 2010-2014, chiński eksport zanotował jedynie wzrost o 6,3% pomiędzy latami 2010-2014 oraz 2015-2019. W ostatnich latach największymi odbiorcami były państwa Azji i Oceanii (74% chińskiego eksportu), Afryka (16% ) i państwa Bliskiego Wschodu (6,7%). Wzrosła także liczba odbiorców: z 40 do 53 państw, a głównym był Pakistan (35% chińskiego eksportu).

Izrael był ósmym co do wielkości dostawcą broni w latach 2015-2019, co stanowiło 3% światowej sprzedaży. Zanotowano w tym okresie wzrost sprzedaży aż o 77%, w porównaniu z poprzednim okresem. Korea Południowa zajmowała 10. miejsce z 2,1-procentowym udziałem i wzrostem eksportu aż o 143%. Liczba odbiorców uzbrojenia południowokoreańskiego wzrosła z 7 do 17, do których równo połowa wartości eksportu trafiła do państw Azji i Oceanii. Kolejnymi odbiorcami były państwa Europa (24%) i Bliskiego Wschodu (17%). Najwięcej broni trafiło do Wielkiej Brytanii (17% całego eksportu z Korei).

Najwięksi importerzy uzbrojenia
W latach 2015-2019 uzbrojenie za granicą zakupiło 160 państw świata. Pięciu największych importerów: Arabia Saudyjska, Indie, Egipt, Australia i Chiny – stanowiły 36% światowego importu. Łącznie, państwa Azji i Oceanii stanowiły 41% światowego importu, a dalej uplasowały się państwa Bliskiego Wschodu (35%), Europy (11%), Afryki (7,2%) i obu Ameryk (5,2%).

W badanym okresie import do Afryki spadł o 16%, a największymi dostawcami pozostawali Rosja (49%), USA (14%) i Chiny (13%). Aż 74% broni trafiło do państw północnej Afryki, a z tej wartości 79% stanowiła sama tylko Algieria, dzięki czemu była szóstym największym importerem broni na świecie. Dwie trzecie uzbrojenia Algieria zakupiła w Rosji, dalej uplasowały się Chiny (13%) i Niemcy (11%). Udział państw Afryki Subsaharyjskiej, w całości importu na kontynent, stanowił wartość 26% i był niższy o 49%, niż w poprzednim badanym okresie. I tutaj największy udział rynku miała Rosja – 36%, dalej znalazły się ponownie Chiny (19%) i Francja (7,6%). Najwięcej broni w tym regionie Afryki trafiło do Angoli, Nigerii, Sudanu, Senegalu i Zambii.

Import uzbrojenia do Azji i Oceanii spadł w badanym okresie o 7,4%. Spośród 10 największych importerów w latach 2015-3019, cztery to państwa tego regionu: Indie, Australia, Chiny i Korea Południowa. Największymi dostawcami były Rosja (29%), USA (27%) i Chiny (10%). Import broni w tym czasie spadł w Indiach i Pakistanie, odpowiednio, o 32 i 39%. Co ciekawe, mimo że Rosja pozostawała największym dostawcą do Indii, na drugie miejsce awansowały USA, natomiast import broni z Izraela i Francji wzrósł o 175 i 715%.

Chiński import broni stanowił 4,3% światowego rynku. Państwo to było największym importerem w regionie Azji Wschodniej. Największym dostawcą była Rosja, głównie systemów obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, samolotów bojowych, jak i silników do nich (Chińskie S-400 zniszczone, 2019-02-20). Spadek importu w badanym okresie zanotował Tajwan, aż o 41% pomimo zgody w ostatnim czasie na zakup 66 samolotów F-16C/D Block 70 i 108 czołgów M1A2T Abrams (Tajwan na zakupach, 2019-12-23). Japonia zanotowała wzrost importu broni, głównie z USA, o 72% i wartości te mogą wzrosnąć w związku z planem zakupu dodatkowych 105 samolotów F-35A i 42 F-35B.

Państwa z Bliskiego Wschodu zanotowały wzrost importu 61%, a największym klientem była Arabia Saudyjska z 35-procentowym udziałem. Dalej uplasował się Egipt (16%), Zjednoczone Emiraty Arabskie (9,7%), Irak (9,7%) i Katar (9,6%). Najwięcej broni dostarczyły USA (53%), Francja (12%) i Rosja (11%). Największy procentowy wzrost importu odnotował Katar (631%), co jest związane z kryzysem politycznym. Z kolei Arabia Saudyjska zanotowała wzrost importu o 130% i była największym na świecie importerem broni, co stanowiło 12% światowego rynku. Najwięcej uzbrojenia dostarczyły USA (73%) oraz Wielka Brytania (13%).

Przywóz broni do Europy wzrósł o jedynie 3,2%, choć w poprzednich okresach notowano systematyczne spadki. Łączny import na ten kontynent stanowił 11% światowego rynku. Największymi dostawcami były USA (41%), Niemcy (14%) i Rosja (10%). Wzrost importu należy tłumaczyć konfliktem na wschodzie Ukrainy i okresowym wznowieniem działań wojennych w Górskich Karabachu pomiędzy Azerbejdżanem i Armenią. Co ciekawe, pod koniec 2015 państwa europejskie oczekiwały na dostawy aż 380 samolotów bojowych, w tym 356 F-35 i 24 F-16 (dostawy przewidziano na lata 2020-2029).

W regionie Ameryki Środkowej i Karaibów import uzbrojenia wzrósł o 23%, a największym importerem regionu był Meksyk (70%). Ponadto, Meksyk odnotował wzrost importu o 17% w porównaniu z poprzednim badanym okresem. W tym samym czasie spadek importu o 59% zanotowały państwa Ameryki Południowej. Największym odbiorcą była Brazylia (31% całego regionu), a największy spadek importu zanotowała Wenezuela, aż o 88%, w wyniku kryzysu gospodarczego, w porównaniu z poprzednim okresem.