W poniedziałek, 16 czerwca 2025, Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI, Stockholm International Peace Research Institute) rozpoczął swoją coroczną ocenę stanu uzbrojenia, zbrojeń i bezpieczeństwa międzynarodowego. Kluczowe ustalenia raportu pt. SIPRI Yearbook 2025 to niebezpieczny nowy wyścig zbrojeń nuklearnych, który objawia się w czasie, gdy reżimy kontroli zbrojeń są poważnie osłabione.
Światowe arsenały nuklearne rosną i są modernizowane
Niemal wszystkie dziewięć państw posiadających broń nuklearną — Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chiny, Indie, Pakistan, Korea Północna i Izrael — kontynuowały intensywne programy zwiększania swoich potencjałów w 2024, modernizując istniejące uzbrojenie i wprowadzając nowe.
Z całkowitego światowego potencjału zapasu szacowanego na 12 241 głowic nuklearnych w styczniu 2025, około 9614 z nich znajdowało się na stanie sił zbrojnych wymienionych państw do potencjalnego użycia bojowego (patrz tabela poniżej). Szacunkowo 3912 z tych głowic zostało rozmieszczonych z pociskami balistycznymi, manewrującymi i bombami lotniczymi, a reszta znajdowała się w magazynach centralnych. Około 2100 rozmieszczonych głowic było utrzymywanych w stanie wysokiej gotowości operacyjnej, jeśli chodzi o pociski balistyczne. Prawie wszystkie te głowice należały do Rosji lub USA, ale Chiny mogą teraz przechowywać niektóre głowice na pociskach także w czasie pokoju.
Od zakończenia zimnej wojny stopniowy demontaż wycofanych głowic przez Rosję i USA zwykle przeważał nad rozmieszczaniem nowych głowic, co skutkowało ogólnym rocznym spadkiem globalnego arsenału broni nuklearnej. Ten trend prawdopodobnie ulegnie odwróceniu w nadchodzących latach, ponieważ tempo demontażu zwalnia, a rozmieszczanie nowych głowic przyspiesza.
Era redukcji liczby broni jądrowej na świecie, która trwała od zakończenia zimnej wojny, dobiega końca — powiedział Hans M. Kristensen, starszy współpracownik w programie broni masowego rażenia SIPRI i dyrektor projektu ds. informacji nuklearnych w Federacji Amerykańskich Naukowców FAS (Federation of American Scientists). Zamiast tego widzimy wyraźny trend zwiększania arsenałów jądrowych, zaostrzonej retoryki nuklearnej i porzucania porozumień o kontroli zbrojeń.
Rosja i USA łącznie posiadają około 90% całej broni nuklearnej. Rozmiary ich zapasów wojskowych (tj. użytecznych głowic) wydają się pozostać stosunkowo stabilne w 2024, ale oba państwa wdrażają szeroko zakrojone programy modernizacji, które mogłyby zwiększyć rozmiar i różnorodność ich arsenałów w przyszłości. Jeśli nie zostanie osiągnięte nowe porozumienie w sprawie ograniczenia ich zapasów, liczba głowic, które są rozmieszczone w strategicznych pociskach balistycznych, prawdopodobnie wzrośnie po wygaśnięciu w lutym 2026 dwustronnego traktatu rozbrojeniowego New START (New Strategic Arms Reduction Treaty) z 2010 (Degradacja traktatu rozbrojeniowego New START trwa).
Kompleksowy program modernizacji triady nuklearnej USA postępuje, ale w 2024 napotkał wyzwania związane z planowaniem i finansowaniem, które mogą opóźnić i znacznie zwiększyć koszty nowego strategicznego arsenału (pociski balistyczne LGM-35A Sentinel, manewrujące AGM-181A LRSO i SLCM-N, bombowce strategiczne B-21A Raider i B-52J Stratofortress, strategiczne okręty podwodne typu Columbia ze zmodernizowanymi pociskami balistycznymi UGM-133 Trident II D5LE). Ponadto dodanie nowej niestrategicznej broni jądrowej do arsenału USA dodatkowo obciąży program modernizacji (kierowane bomby lotnicze B61-13 i B61-12).
>>>Pierwszy od 5 lat raport o amerykańskim arsenale nuklearnym, USAF szuka nowych głowic bojowych dla pocisków balistycznych Sentinel, Głowice jądrowe W76-2 rozmieszczone, Redukcja mocy Trident II D5<<<
Program modernizacji arsenału nuklearnego w Rosji również stoi w obliczu wyzwań, które w 2024 obejmowały niepowodzenie testu i dalsze opóźnienie nowego ciężkiego, międzykontynentalnego pocisku balistycznego RS-28 Sarmat oraz wolniejsze niż oczekiwano modernizacje innych systemów. Ponadto wzrost liczby niestrategicznych głowic nuklearnych Rosji, przewidywany przez USA w 2020, jak dotąd się nie zmaterializował (Rosja: Topol-M do wycofywania po 2025, Rosja: Pierwszy udany test pocisku o napędzie jądrowym 9M730 Buriewiestnik).
Niemniej jednak prawdopodobne jest, że zarówno rosyjskie, jak i amerykańskie arsenały rozmieszczonej broni nuklearnej wzrosną w nadchodzących latach. Rosyjski wzrost nastąpiłby głównie w wyniku modernizacji pozostałych sił strategicznych, aby przenosiły więcej głowic na każdym pocisku (MIRV) i rozmieszczenie w niektórych silosach, które zostały opróżnione w przeszłości. Wzrost w USA mógłby nastąpić w wyniku rozmieszczenia większej liczby głowic na pociskach w aktywnych wyrzutniach, reaktywacji pustych wyrzutni i włączenia do arsenału nowej niestrategicznej broni nuklearnej. Zwolennicy broni nuklearnej w USA naciskają na te kroki jako reakcję na zbrojenia nuklearne w Chinach.
SIPRI szacuje, że Chiny mają obecnie co najmniej 600 głowic nuklearnych. Chiński arsenał nuklearny rośnie szybciej niż jakiegokolwiek innego mocarstwa, o około 100 nowych głowic rocznie od 2023. Do stycznia 2025 Chiny ukończyły lub były bliskie ukończenia około 350 nowych silosów dla międzykontynentalnych pocisków balistycznych na trzech dużych polach pustynnych na północy kraju i trzech obszarach górskich na wschodzie. W zależności od tego, jak Chiny zdecydują się ustrukturyzować swoje siły, potencjalnie mogą mieć co najmniej tyle samo strategicznych rakiet balistycznych co Rosja lub USA do końca dekady. Jednak nawet jeśli Chiny osiągną maksymalną przewidywaną liczbę 1500 głowic do 2035, będzie to nadal stanowić tylko około jednej trzeciej obecnych rosyjskich i amerykańskich zapasów nuklearnych (Raport: Chiński potencjał jądrowy rośnie szybciej niż przewidywano).
Chociaż nie uważa się, aby Wielka Brytania zwiększyła swój arsenał broni jądrowej w 2024, oczekuje się, że jej zapas głowic wzrośnie w przyszłości, po tym jak zintegrowany przegląd polityki obronnej i zagranicznej w 2023 potwierdził wcześniejsze plany podniesienia pułapu liczby głowic. Podczas kampanii wyborczej rząd Partii Pracy wybrany w lipcu 2024 zadeklarował swoje zaangażowanie w kontynuowanie budowy czterech nowych strategicznych okrętów podwodnych z napędem jądrowym typu Dreadnought, utrzymanie ciągłego odstraszania nuklearnego Wielkiej Brytanii na morzu i dostarczenie wszystkich niezbędnych ulepszeń do arsenału w przyszłości. Jednak rząd stoi obecnie przed poważnymi wyzwaniami operacyjnymi i finansowymi (Wielka Brytania inwestuje w okręty podwodne, broń dalekiego zasięgu, drony i lasery, Wielka Brytania zwiększy arsenał jądrowy).
W 2024 Francja kontynuowała swoje programy mające na celu opracowanie strategicznych okrętów podwodnych nowej generacji w ramach programu o kryptonimie SNLE 3G (Sous-Marin Nucléaire Lanceur d’Engins de 3rd Génération) i nowe pociski hipersoniczne dalekiego ASN4G (Air-Sol Nucléaire Fourth-Generation) z głowicą jądrową, a także modernizację i ulepszenie istniejących systemów, w tym ulepszonego morskiego pocisku balistycznego M51.3 z głowicą nowej generacji TNO (Tête nucléaire océanique) o mocy 150 kT czy ponaddźwiękowych pocisków manewrujących średniego zasięgu ASMPA-R (Air-Sol Moyenne Portée-Amélioré rénové) (Francja rozbuduje swoje zdolności odstraszania nuklearnego).
Uważa się, że Indie ponownie nieznacznie zwiększyły swój arsenał jądrowy w 2024 i kontynuowały opracowywanie nowych typów systemów przenoszenia broni jądrowej. Nowe indyjskie skontenerowane pociski, które można transportować z połączonymi głowicami, mogą przenosić głowice nuklearne w czasie pokoju, a być może nawet wiele głowic na każdym pocisku (MIRV), gdy staną się operacyjne. Pakistan kontynuował również opracowywanie nowych systemów przenoszenia i gromadzenie materiałów rozszczepialnych w 2024, co sugeruje, że jego arsenał nuklearny może się rozszerzyć w ciągu najbliższej dekady (Indie: Pierwszy test operacyjny Agni-V).
Na początku 2025 r. napięcia między Indiami a Pakistanem na krótko przerodziły się w konflikt zbrojny (Operacja Sindur: Indie zaatakowały Pakistan w odwecie za zamach).
Połączenie ataków na infrastrukturę wojskową związaną z bronią jądrową i dezinformacji stron trzecich groziło przekształceniem konwencjonalnego konfliktu w kryzys nuklearny — powiedział Matt Korda, starszy badacz w programie broni masowego rażenia SIPRI i zastępca dyrektora ds. projektu informacji nuklearnych w FAS. Powinno to stanowić poważne ostrzeżenie dla państw, które chcą zwiększyć swoją zależność od broni jądrowej.
Korea Północna nadal traktuje swój wojskowy program nuklearny jako centralny element swojej strategii bezpieczeństwa narodowego. SIPRI szacuje, że kraj zgromadził już około 50 głowic, posiada wystarczającą ilość materiału rozszczepialnego, aby wyprodukować do 40 kolejnych głowic i przyspiesza produkcję kolejnych materiałów rozszczepialnych. Południowokoreańscy urzędnicy ostrzegali w lipcu 2024, że Korea Północna znajduje się w ostatniej fazie opracowywania taktycznej broni jądrowej. W listopadzie 2024 północnokoreański przywódca Kim Dzong Un wezwał do nieograniczonej ekspansji programu nuklearnego kraju (Drugi test północnokoreańskiego pocisku hipersonicznego Hwasong-16Na, Północnokoreański okrętowy pocisk manewrujący i budowa jednostek o napędzie jądrowym, Korea Płn. przetestowała nowy międzykontynentalny pocisk balistyczny Hwasong-19).
Uważa się również, że Izrael — który publicznie nie przyznaje się do posiadania broni jądrowej — modernizuje swój arsenał nuklearny (w rzeczywistości Amichai Elijahu, ówczesny minister ds. Jerozolimy i Dziedzictwa Narodowego, przyznał, że Izrael posiada broń nuklearną grożąc jej użyciem w Strefie Gazy 5 listopada 2023 – przyp. red.). W 2024 Izrael przeprowadził test systemu napędowego rakiety, który może być powiązany z rodziną pocisków balistycznych Jerycho zdolnych do przenoszenia głowic nuklearnych. Izrael wydaje się również modernizować swój reaktor do produkcji plutonu w Dimonie (Izraelski test rakietowy?).
Kontrola zbrojeń w kryzysie pośród nowego wyścigu zbrojeń
W swoim wstępie do raportu pt. SIPRI Yearbook 2025 dyrektor SIPRI Dan Smith ostrzega przed wyzwaniami stojącymi przed kontrolą zbrojeń nuklearnych i perspektywami nowego wyścigu zbrojeń nuklearnych.
Smith zauważa, że dwustronna kontrola zbrojeń nuklearnych między Rosją a USA weszła w kryzys kilka lat temu i teraz prawie się skończyła. Podczas gdy New START — ostatni pozostały traktat o kontroli zbrojeń nuklearnych ograniczający rosyjskie i amerykańskie strategiczne siły nuklearne — pozostaje w mocy do początku 2026, nie ma żadnych oznak negocjacji w celu jego odnowienia lub zastąpienia, ani że któraś ze stron chce to zrobić. Prezydent USA Donald J. Trump nalegał w swojej pierwszej kadencji i teraz powtórzył, że każda przyszła umowa powinna również obejmować ograniczenia chińskiego arsenału nuklearnego — co dodałoby nowy poziom złożoności do i tak już trudnych negocjacji (Chiny zwiększają wydatki na obronę kolejny rok z rzędu).
Smith ostrzega również o ryzyku nowego wyścigu zbrojeń nuklearnych: Wszystko wskazuje na to, że szykuje się nowy wyścig zbrojeń, który niesie ze sobą znacznie większe ryzyko i niepewność niż poprzedni (pomiędzy USA i ZSRR w latach zimnej wojny w XX wieku). Szybki rozwój i zastosowanie szeregu technologii — na przykład w dziedzinie uczenia maszynowego (sztucznej inteligencji, AI), zdolności cybernetycznych, zasobów kosmicznych, obrony przeciwrakietowej i technologii kwantowej — radykalnie zmieniają potencjał nuklearny, odstraszanie i obronę, a tym samym tworzą potencjalne źródła niestabilności. Postęp w obronie przeciwrakietowej i oceaniczne rozmieszczenie technologii kwantowej może ostatecznie wpłynąć na podatność kluczowych elementów arsenałów nuklearnych państw.
Ponadto, ponieważ AI i inne technologie przyspieszają podejmowanie decyzji w sytuacjach kryzysowych, istnieje większe ryzyko wybuchu konfliktu nuklearnego w wyniku błędnej komunikacji, nieporozumienia lub wypadku technicznego.
Smith twierdzi, że przy wszystkich tych nowych technologiach i zmiennych w grze pomysł, kto jest na prowadzeniu w wyścigu zbrojeń, będzie jeszcze bardziej nieuchwytny i nieuchwytny niż ostatnio. W tym kontekście stare, w dużej mierze numeryczne formuły kontroli zbrojeń nie będą już wystarczające.
Start rosyjskiego międzykontynentalnego pocisku balistycznego RS-24 Jars / Zdjęcie: Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej
Coraz więcej państw rozważa rozwój lub posiadanie broni jądrowej
Ożywione debaty w Azji Wschodniej, Europie i na Bliskim Wschodzie na temat statusu i strategii nuklearnej sugerują, że istnieje pewien potencjał dla większej liczby państw do rozwijania własnej broni jądrowej (Korea Południowa ma ambicje nuklearne).
Ponadto odnowiono uwagę na porozumienia dotyczące dzielenia się bronią jądrową. W 2024 r. zarówno Białoruś, jak i Rosja powtórzyły swoje twierdzenia, że Rosja rozmieściła broń jądrową na terytorium Białorusi, podczas gdy kilku europejskich członków NATO zasygnalizowało chęć posiadania amerykańskiej broni jądrowej na swoim terytorium, a prezydent Francji Emmanuel Macron powtórzył oświadczenia, że francuskie odstraszanie nuklearne powinno mieć europejski wymiar (Francja rozważa rozmieszczenie Rafale z bronią nuklearną w Niemczech, Premier Tusk o słowach prezydenta Dudy nt. NATO Nuclear Sharing, Rosja rozmieści pociski balistyczne Oriesznik na Białorusi).
Kluczowe jest, aby pamiętać, że broń jądrowa nie gwarantuje bezpieczeństwa — powiedział Korda. Jak dobitnie pokazał ostatni wybuch wrogości w Indiach i Pakistanie, broń jądrowa nie zapobiega konfliktom. Wiąże się również z ogromnym ryzykiem eskalacji i katastrofalnych błędnych obliczeń — szczególnie gdy dezinformacja jest powszechna — i może ostatecznie sprawić, że populacja kraju będzie mniej, a nie bardziej bezpieczna.
Globalne bezpieczeństwo i stabilność w obliczu rosnącego zagrożenia
W 56. edycji raportu SIPRI Yearbook analizowane są ciągłe pogarszanie się globalnego bezpieczeństwa w ciągu ostatniego roku. Wojny w Ukrainie, w Strefie Gazy i gdzie indziej trwały, pogłębiając podziały geopolityczne, oprócz ich straszliwych kosztów ludzkich. Ponadto, wybór Donalda Trumpa na prezydenta USA wywołał dodatkową niepewność — w Europie, ale także poza nią — co do przyszłego kierunku polityki zagranicznej i wiarygodności USA jako sojusznika, donatora pomocy lub partnera gospodarczego.
Oprócz zwykłego szczegółowego omówienia kwestii kontroli zbrojeń nuklearnych, rozbrojenia i nierozprzestrzeniania, SIPRI Yearbook przedstawia dane i analizy dotyczące rozwoju światowych wydatków obronnych, międzynarodowych transferów uzbrojenia, produkcji uzbrojenia, wielostronnych operacji pokojowych, konfliktów zbrojnych, zagrożeń cybernetycznych i cyfrowych, zarządzania bezpieczeństwem kosmicznym i nie tylko.
Pełny tekst raportu w języku angielskim: SIPRI Yearbook 2025.
📢 Nuclear risks grow as new arms race looms—new SIPRI Yearbook out now.
Read the press release 🔗 https://t.co/jZYllYtWl8#SIPRIYearbook #NuclearWeapons #ArmsControl #NuclearRisk #Disarmament #NonProliferation pic.twitter.com/Qh2Gu1rsNv— SIPRI (@SIPRIorg) June 15, 2025
Czytaj także: