Spis treści podcastu
Galeria
Obraz nieznanego autora (przypisywany Hansowi Krellowi) pod tytułem „Bitwa pod Orszą”. Batalia miała miejsce 08 września 1514 roku na obszarze dzisiejszej Białorusi, wtedy rubieżach rozległego państwa polsko – litewskiego. Fot: cw
Obraz Artura Orlonowa pod tytułem „Chorągiew lwowska w bitwie pod Grunwaldem”. Batalia miała miejsce 15 lipca 1410 roku. Fragmenty i wycinki obu tych obrazów posłużą nam w dzisiejszym materiale do zilustrowania wielu, szczegółowych kwestii. Fot: obrazyreprodukcje.pl
Obraz Jana Matejki pod tytułem „Bitwa pod Grunwaldem”, z pewnością najbardziej rozpoznawalne dzieło dotyczące tej bitwy. Obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Fragment tego dzieła też się przyda, aczkolwiek przestrzegam przed bezkrytycznym używaniem go jako źródła wiedzy historycznej. Niestety, wielki malarz dał się ponieść fantazji, umieszczając na obrazie np. skrzydła husarskie i inne, zupełnie niepasujące elementy. Fot: cw
Niewielki wycinek obrazu „Bitwa pod Orszą” (dalej: BpO), przedstawia ciężkozbrojnych rycerzy jadących na koniach pokrytych blachami. Jednocześnie w innej części dzieła, dostrzec można lekkozbrojnych raców, którym za całe uzbrojenie ochronne służy tarcza.
Fragment obrazu „Chorągiew lwowska…” (dalej: ChLG), ukazuje zróżnicowanie ekwipunku, czyli – pośrednio – sytuacji majątkowej rycerzy. Od ciężkozbrojnego składającego się kopią, przez rycerza w hełmie typu przyłbica (z zasłoniętą twarzą) po strzelców w kolczugach i kapalinach, czyli zupełnie otwartych hełmach przypominających kapelusz.
Niestety, nie udało mi się znaleźć żadnej wiarygodnej ilustracji rycerza – sołtysa, czyli „z chłopa uczynionego”. Możemy na potrzeby materiału przyjąć, że byli przede wszystkim strzelcami.
Niestety, nie udało mi się znaleźć żadnej wiarygodnej ilustracji rycerza – sołtysa, czyli „z chłopa uczynionego”. Możemy na potrzeby materiału przyjąć, że byli przede wszystkim strzelcami.
Miniatura przedstawia scenę powitania rycerzy z monarchą. W środkowej części obrazu, stoi postać bez pancerza, trzymająca lejce luźnego konia a w ręku włócznię i hełm zawieszony na przedramieniu. To giermek rycerza, któremu król podaje rękę.
Ilustracja z manuskryptu „Gladiatoria”, będącego XV wiecznym podręcznikiem walki bronią białą, ukazuje dwie postaci rycerzy w pełnych zbrojach płytowych.
Słynna na cały świat jako przykład niemal doskonałej i kompletnej formy, pełna zbroja płytowa króla Szwecji Gustawa I Wazy, znajdująca się w zbiorach Królewskiej Zbrojowni w Sztokholmie. Fot: cw.
Zbroja turniejowa ze zbiorów Metropolitan Museum of Art. Ogromnie rozbudowany lewy naramiennik miał zapewniać poprawioną osłonę klatki piersiowej. Należy zwrócić uwagę również na masywniejszy niż w poprzedniej zbroi hełm, pozbawiony otworów wentylacyjnych. Fot: cw.
Paradna zbroja króla Zygmunta Augusta, znajdująca się w kolekcji Królewskiej Zbrojowni w Sztokholmie. Oczywiście jako nie-bojowa wykonana jest z cienkich blach a do tego wspaniale zdobiona. Mimo to, reprezentuje formy najcięższych pancerzy jakie kiedykolwiek były użytkowane. Fot: polonika.pl, (dp).
Znacznie bardziej funkcjonalna, bojowa zbroja płytowa, wraz z pełnym opancerzeniem konia. Zdjęcie pozwala wyraźnie rozróżnić naczółek, nakarczek i napierśnik koński. Fot: clevelandart.org, (dp).
Wycinek z poprzedniej fotografii. Oto jak wyglądała rycerska włócznia. Wcale nie był to jednolity, wielki drąg. Wyraźnie widoczny jest cieńszy uchwyt, grubszy tył służący za przeciwwagę oraz karbowanie z przodu drzewca, służące zmniejszeniu ciężaru broni. Grot kopii najczęściej był wąski i ostry, można powiedzieć przeciwpancerny, gdyż służył do przebijania ludzi w zbrojach.
Przykład dobrej roboty historycznej, wymieszanej z fantazją artysty. Jest to fragment obrazu „Bitwa pod Grunwaldem” Jana Matejki, przedstawiający przede wszystkim Zawiszę Czarnego. Malarz świetnie oddał kształt i sposób trzymania kopii oraz to, jak kolczuga układa się na pasie siedzącego wojownika. Dobrze oddane są też hełmy typu salada, pierwszy po prawej oraz drugi po lewej stronie głowy Zawiszy. Kompletnie jednak nie rozumiem, co tam robi hełm typu turniejowego (po lewej, tuż powyżej porządnej salady a poniżej grotów włóczni). No i wisienka na torcie: sporą część prawej, górnej ćwierci fragmentu zajmują husarskie skrzydła, jako żywo przed XVI wiekiem nie używane.
Rozpocznijmy, tak dla ilustracji, pewną kolekcję hełmów rycerskich w porządku chronologicznym, od XIV do XVI wieku. Na powyższym zdjęciu: basinet. Fot: cw
Modyfikacja basinetu przez dodanie klapowej przyłbicy. Fot: cw
Salada w typie niemieckim z otwieraną zasłoną twarzy. Fot: cw
Z włoskiej, bardziej zaokrąglonej odmiany salady, po dodaniu osłony policzków, wyewoluowała powyższa barbuta, nawiązująca kształtem do starogreckiego hełmu korynckiego. Fot: cw
Pora zacząć XV wieczne i późniejsze przyłbice. Ten typ hełmu nazywa się… przyłbica, a określana jest mianem typu psiego pyska. Fot: cw
Przyłbica w typie włoskim z okrągłym dzwonem zwieńczonym granią albo grzebieniem, nazywana jest armet. Fot: cw
Nareszcie dotarliśmy do kwestii, która była już wcześniej poruszana: hełm turniejowy typu żabi pysk. Był używany oczywiście na turniejach. Proszę zwrócić uwagę na masywną budowę, jednolitą płytę przednią bez otworów wentylacyjnych oraz kształt wizury. Rycerz, który chciał w tym hełmie coś widzieć, musiał pochylić się w siodle, co było naturalną pozycją przy szarży z kopią i… tylko przy szarży z kopią. Do innych rodzajów walki, ten hełm był nieprzydatny, dlatego bawi mnie umieszczenie go przez Matejkę na obrazie batalistycznym.
A oto druga połówka typologii mieczy wg. Oakeshotta. Typ XVI pojawia się jeszcze w XIII wieku, ale wszystkie kolejne, to późniejsze kształty interesującej nas broni. Fot: cw
Pojawienie się większych i dłuższych odmian mieczy, pozwoliło na wytworzenie nowych technik walki. Ilustracja z manuskryptu „Gladiatoria” przedstawia technikę walki zwaną „halfsword” czyli półmiecz. Polegała ona na chwyceniu miecza nie tylko za rękojeść, ale również za ostrze.
Rycerze na turnieju, czyli ideał walki rycerskiej: pojedynek.
ChLG – fragment. Zgodnie z ideałem epoki, takich sytuacji pomiędzy rycerzami miało nie być.
Bardzo znana miniatura z „Legendy o Św. Jadwidze”, przedstawiająca bitwę pod Legnicą, 09 kwietnia 1241 roku.
XV wieczna ilustracja z „Wielkiej Kroniki Francji”, przedstawia scenę walki z armią angielską (po prawej stronie). Z przodu szyku Anglików stoją łucznicy.
BpO – fragment. Zwiastun zmian. Na obrazie, ciężkozbrojni rycerze (u dołu), uzbrojeni w kopie i długie miecze, walczą w tej samej linii co lekkozbrojni racowie (u góry), władający włóczniami i szablami.
Komentarze
Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.