W czwartek, 26 grudnia 2024, turecki dziennik Ekotrent, komentując wizytę delegacji z Arabii Saudyjskiej w Turcji poinformował, że jednym z tematów rozmów były ewentualne dostawy nawet 100 samolotów wielozadaniowych 5. generacji TF Kaan w latach 2030. Został on opracowany przez turecki holding TUSAŞ/TAI (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii/Turkish Aerospace Industries) w ramach programu TF-X (Turkish Fighter – Experimental), znanego też pod lokalnym akronimem MMU (Milli Muharip Ucak; pol. narodowy samolot bojowy).
Zdjęcia: TUSAŞ/TAI
W dniach 24-26 grudnia trzydniową wizytę w Stambule składał wiceminister obrony Arabii Saudyjskiej dr Chalid bin Husajnem Al-Biyari i dowódca saudyjskich królewskich wojsk lotniczych (Al-Quwwat Al-Jawiyah Al-Malakiyah as-Su’udiyah) gen. Turki bin Bandar Al Saud. Delegację gościł dyrektor generalny Prezydencji Przemysłu Obronnego (Savunma Sanayii Başkanlığı, SSB) prof. dr Haluk Görgün.
Według doniesień rozpoczęto formalne rozmowy dotyczące możliwości pozyskania tureckich samolotów wielozadaniowych nowej generacji, w tym możliwości wspólnej produkcji i transferu technologii (warto dodać, że w lutym 2024 zainteresowanie TF Kaan wyraziła Ukraina, ustami ówczesnego ambasadora w Turcji Wasyla Bodnara, obecnie pełniącego tę funkcję w Polsce).
Wydaje się, że rozmowy ze stroną turecką są dla Rijadu alternatywą dla brytyjsko-włosko-japońskiego programu budowy samolotu wielozadaniowego 6. generacji o kryptonimie GCAP (Global Combat Air Programme), o ewentualnym dołączeniu do którego 27 listopada br. informował agencję prasową Reuters minister spraw zagranicznych Włoch Antonio Tajani. Warto zauważyć, że władze saudyjskie rozmawiały także z Republiką Korei w sprawie w celu omówienia wspólnego rozwoju samolotu wielozadaniowego 5. lub 6. generacji opartego na projekcie KAI KF-21 Boramae.
Jak widać Saudyjczycy badają różne dostępne opcje w celu modernizacji swoich wojsk lotniczych i nie poleganiu wyłącznie na dostawach ze Stanów Zjednoczonych, które jednak w 2012 odmówiły (pod wpływem protestów ze strony Izraela) sprzedaży samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-35A Lightning II. W ubiegłym roku Arabia Saudyjska miała dyskutować o francuskich Dassault Rafale, a na początku bieżącego roku pojawiły się doniesienia o odblokowaniu przez Niemcy sprzedaży 40 kolejnych Eurofighter Typhoon (do 71 już posiadanych). Pewną alternatywą może być też chiński Shenyang J-31, zatwierdzony do eksportu.
Z drugiej strony zacieśnienie współpracy w zakresie lotnictwa z Turcją sięga jeszcze lipca 2023, gdy Saudyjczycy zamówili 60 dwusilnikowych bojowych bezzałogowców Bayraktar Akıncı klasy MALE (Medium Altitude Long Endurance, średniego pułapu o dużej długotrwałości lotu).
Po szczycie w Dżuddzie w lipcu 2024 oba państwa ogłosiły plany wspólnych projektów obronnych, w tym umowy o transferze technologii. Saudyjska państwowa spółka SAMI (Saudi Arabian Military Industries) nawiązała w tym celu partnerstwa z tureckimi spółkami Aselsan, Roketsan i Baykar Makina w zakresie systemów bezzałogowych, systemów elektronicznych i zaawansowanych technologii lotniczych.
TF Kaan
Na dzień dzisiejszy TF Kaan istnieje tylko w jednym prototypie, zaprezentowanym publicznie 17 marca 2023, a następnie oblatanym 21 lutego 2024. Później, 6 maja br. wykonał on drugi swój lot, natomiast 6 grudnia przeprowadzono naziemne testy dopalania obu silników General Electric F110-GE-129 (docelowo spółka Turkish Air Engine Company ma opracować krajowy odpowiednik).
Program TF-X rozpoczęto 15 grudnia 2010 i uważano, że będzie on uzupełnieniem dla 116 F-35A i 32 F-35B, ale Turcja została usunięta z programu F-35 Joint Strike Fighter za zakup rosyjskich zestawów obrony powietrznej S-400 Triumf. Następnie był rozwijany jako alternatywa dla amerykańskiego samolotu, a w międzyczasie Rosja zaproponowała Turcji Su-57E, a potem Su-35S. Teraz Turcja chce oficjalnie wrócić do amerykańskiego programu.
Na początku 2018 rząd turecki zadeklarował przeznaczenie kwoty 4,817 mld TRY (wówczas 3,12 mld zł) na prace badawczo-rozwojowe. Pełnowymiarowa makieta TF-X miała premierę 17 czerwca 2019 podczas paryskich targów Le Salon International de l’Aéronautique et de l’Espace (SIAE).
Partnerami przemysłowymi TUSAŞ/TAI w programie TF-X są ASELSAN, BAE Systems, MBDA i General Electric. W 2013 rozważano współpracę z Saab Defence and Security, a w 2015 z Rolls-Royce (która zaoferowała technologie silnika EJ200). W 2015 zaprezentowano trzy koncepcje: FX-1 (dwusilnikowy, podobny do F-22A), FX-5 (jednosilnikowy, podobny do F-16) i FX-6 (jednosilnikowy, podobny do JAS 39 Gripen). Ostatecznie zdecydowaną się na pierwszą.
15 marca 2015 opublikowano zapytanie o informację ws. nowego samolotu, a 5 sierpnia 2015 wybrano ofertę TUSAŞ/TAI. W 2018 wybrano silnik F110-GE-129 do prototypów, do czasu aż zostanie opracowany krajowy odpowiednik opracowany przez TAEC (Turkish Air Engine Company). W 2022 wrócił pomysł współpracy przy napędzie z Rolls-Royce (w kooperacji z lokalną KALE), tymczasem General Electric dostarczyła 10 silników F110-GE-129 dla maksymalnie pięciu prototypów, a ostatnio władze w Ankarze miały wystąpić do USA z propozycją udzielenia licencji na ich produkcję, co dobrze nie świadczy o stanie krajowego programu.
ASELSAN odpowiada za radar z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym (AESA), opartym na technologii azotku galu (GaN). Ma dysponować pakietem do walki radioelektronicznej, zaawansowanymi systemami nawigacji i łączności, elektrooptycznym systemem celowniczym (EOTS), czujnikiem termolokacyjnym (IRST) oraz zaawansowanym wyposażeniem kabiny, w tym interfejsem HMI (Human-Machine Interfaces) i MUM-T (Manned Unmanned Teaming), który pozwoli na współpracę z bezzałogowcami Bayraktar TB2 i morskimi Bayraktar TB3 oraz Bayraktar Kizilelma. W przypadku tej drugiej funkcji, ma być ona elementem dwumiejscowego wariantu TF-X.
Zgodnie z wcześniejszymi informacjami, TF-X ma 21 m długości, 14 m rozpiętości skrzydeł, 6 m wysokości, a powierzchnia nośnia wynosi 60 m kw. Maksymalna masa startowa ma wynosić 27 215 kg, prędkość 2470 km/h, promień lotu 1100 km, a pułap praktyczny 17 000 m.
Samolot ma przenosić szereg uzbrojenia powietrze-powietrze i powietrze-ziemia, w tym w wewnętrznych komorach uzbrojenia:
- pociski rakietowe powietrze-powietrze średniego i dalekiego zasięgu Gökdoğan, Gökhan i Akdoğan, krótkiego zasięgu Bozdoğan (w ramach programu GÖKTUĞ), dalekiego zasięgu MBDA Meteor;
- pociski rakietowe powietrze-ziemia SOM (B1, B2 i J), KUZGUN-TJ, KUZGUN-KY, KUZGUN-ER, KUZGUN-EW, KUZGUN-EW, AKBABA, ÇAKIR oraz MBDA SPEAR-3;
- bomby lotnicze Teber-81, HGK-82, Teber-82, HGK-83, KGK-83, HGK-84, LHGK-84, SARB-83, NEB-84, MAM i KUZGUN-SS.
Zgodnie z oczekiwaniami, przed końcem dekady (około 2028-2030), TF Kaan zacznie zastępować w tureckich wojskach lotniczych (Türk Hava Kuvvetleri) samoloty F-4E-2020 Terminator, a w przyszłości F-16C/D Block 30, 40, 50, 50+ i 50+ Advanced (te zostaną w międzyczasie zmodernizowane w ramach programu ÖZGÜR).
🌍 Küresel İş Birliklerinde Yeni Adımlar! 🤝
Başkanımız Prof. Dr. Haluk Görgün, İstanbul’da Suudi Arabistan Savunma Bakan Yardımcısı Dr. Khaled bin Hussein Al-Biyari, Hava Kuvvetleri Komutanı Turki bin Bandar Al Saud ve beraberlerindeki heyeti ağırladı. 🇹🇷🤝🇸🇦
Görüşmeler, Türk… pic.twitter.com/7CrE2CQeDf
— SSB (@SavunmaSanayii) December 24, 2024
Komentarze
Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.