W środę, 11 czerwca 2025, podczas rozpoczynających się 11. targów Indo Defence 2025 Expo & Forum w Dżakarcie, prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan ogłosił w mediach społecznościowych, że Indonezja zamówiła 48 samolotów wielozadaniowych 5. generacji TF Kaan, które wyprodukuje turecki holding TUSAŞ/TAI (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii/Turkish Aerospace Industries).
Chciałbym podzielić się z moim narodem bardzo ważnym i pięknym wydarzeniem dotyczącym naszego narodowego samolotu bojowego Kaan… W ramach umowy, którą podpisaliśmy z naszym przyjacielską i bratnią Indonezją, 48 samolotów Kaan zostanie wyprodukowanych w Turcji i wyeksportowanych do Indonezji.
Lokalne możliwości Indonezji zostaną również wykorzystane w produkcji samolotów Kaan. Mam nadzieję, że ta umowa, która ujawnia rozwój i punkt, do którego doszedł nasz lokalny i krajowy przemysł obronny, będzie korzystna dla Turcji i Indonezji. Chciałbym przekazać pozdrowienia i podziękowania mojemu szanownemu odpowiednikowi, prezydentowi Indonezji Prabowo Subianto, który miał wielki udział w podpisaniu umowy z wolą, jaką wykazał.
Gratuluję wszystkim naszym organizacjom, zwłaszcza Prezydencji Przemysłu Obronnego (Savunma Sanayii Başkanlığı, SSB – przyp. red.) i holdingowi TUSAŞ/TAI, które przyczyniły się do produkcji samolotów Kaan i podpisania tej rekordowej umowy eksportowej w historii Turcji. Życzę dalszych sukcesów wszystkim przedsiębiorstwom, którym udzieliliśmy wszelkiego rodzaju wsparcia i które będziemy nadal z determinacją wspierać, aby jeszcze bardziej wzmocnić nasz przemysł obronny. Wyrażam wdzięczność wszystkim moim braciom pracującym w przemyśle obronnym – napisał prezydent Turcji na swoim profilu na platformie społecznościowej X.
Szczegóły, takie jak wartość umowy, harmonogram dostaw, części składowe pakietu czy wyszczególnienie udziału przemysłu indonezyjskiego nie są znane.
Warto dodać, że 12 lutego podczas wizyty prezydenta Erdoğana w Indonezji, turecka Baykar Makina podpisała umowę z indonezyjską PT Republik Korpora Indonesia (Republikorp) ws. utworzenia spółki joint venture produkującej bojowe bezzałogowe statki latające Bayraktar TB3 i Bayraktar Akıncı na potrzeby sił zbrojnych Indonezji. Oprócz tego drugą umowę z indonezyjskim podmiotem podpisała turecka spółka Roketsan.
Przypomnijmy, że TF Kaan jest rozwijany na rzecz tureckiego wojska w ramach programu TF-X (Turkish Fighter – Experimental), znanego też pod lokalnym akronimem MMU (Milli Muharip Ucak; pol. narodowy samolot bojowy). W ubiegłym roku zainteresowanie tymi samolotami wyraziła Ukraina, a w bieżącym roku Arabia Saudyjska oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie. Jednak to Indonezja będzie pierwszym użytkownikiem eksportowym TF Kaan, zgodnie z zawartą dziś umową.
Jak dotąd oblatano pierwszy prototyp, a zgodnie z informacjami z lutego br., trwają prace nad drugim i trzecim egzemplarzem, które zostaną oblatane, odpowiednio, pod koniec 2025 i na początku 2026, tak aby dostawy dla rodzimego odbiorcy rozpoczęły się w 2028. Można zatem przypuszczać, że eksport samolotów rozpocznie się po 2030.
Zakup samolotów tureckich przez Indonezję stawia pod znakiem zapytania dalszy udział Dżakarty w koreańsko-indonezyjskim programie KF-X/IF-X (Korean/Indonesian Fighter eXperimental) samolotów wielozadaniowych KF-21 Boromae, który został ograniczony w ubiegłym roku. Nadal też nie sfinalizowano zakupu 24 amerykańskich Boeing F-15IDN (lokalne oznaczenie F-15EX Eagle II), ale ostatnio wyrażono chęć dokupienia dodatkowych francuskich Dassault Rafale F4 do 42 już zakontraktowanych.
Jak wspomniano, na dzień dzisiejszy TF Kaan istnieje tylko w jednym prototypie, zaprezentowanym publicznie 17 marca 2023, a następnie oblatanym 21 lutego 2024. Później, 6 maja 2024 wykonał on drugi swój lot, natomiast 6 grudnia tego samego roku przeprowadzono naziemne testy dopalania obu silników General Electric F110-GE-129 (docelowo spółka Turkish Air Engine Company ma opracować krajowy odpowiednik).
Program TF-X rozpoczęto 15 grudnia 2010 i uważano, że będzie on uzupełnieniem dla 116 F-35A i 32 F-35B, ale Turcja została usunięta z programu F-35 Joint Strike Fighter za zakup rosyjskich zestawów obrony powietrznej S-400 Triumf. Następnie był rozwijany jako alternatywa dla amerykańskiego samolotu, a w międzyczasie Rosja zaproponowała Turcji Su-57E, a potem Su-35S. Teraz Turcja chce oficjalnie wrócić do amerykańskiego programu.
Na początku 2018 rząd turecki zadeklarował przeznaczenie kwoty 4,817 mld TRY (wówczas 3,12 mld zł) na prace badawczo-rozwojowe. Pełnowymiarowa makieta TF-X miała premierę 17 czerwca 2019 podczas paryskich targów Le Salon International de l’Aéronautique et de l’Espace (SIAE).
Partnerami przemysłowymi TUSAŞ/TAI w programie TF-X są ASELSAN, BAE Systems, MBDA i General Electric. W 2013 rozważano współpracę z Saab Defence and Security, a w 2015 z Rolls-Royce (która zaoferowała technologie silnika EJ200). W 2015 zaprezentowano trzy koncepcje: FX-1 (dwusilnikowy, podobny do F-22A), FX-5 (jednosilnikowy, podobny do F-16) i FX-6 (jednosilnikowy, podobny do JAS 39 Gripen). Ostatecznie zdecydowaną się na pierwszą.
15 marca 2015 opublikowano zapytanie o informację ws. nowego samolotu, a 5 sierpnia 2015 wybrano ofertę TUSAŞ/TAI. W 2018 wybrano silnik F110-GE-129 do prototypów, do czasu aż zostanie opracowany krajowy odpowiednik opracowany przez TAEC (Turkish Air Engine Company). W 2022 wrócił pomysł współpracy przy napędzie z Rolls-Royce (w kooperacji z lokalną KALE), tymczasem General Electric dostarczyła 10 silników F110-GE-129 dla maksymalnie pięciu prototypów, a ostatnio władze w Ankarze miały wystąpić do USA z propozycją udzielenia licencji na ich produkcję, co dobrze nie świadczy o stanie krajowego programu.
ASELSAN odpowiada za radar z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym (AESA), opartym na technologii azotku galu (GaN). Ma dysponować pakietem do walki radioelektronicznej, zaawansowanymi systemami nawigacji i łączności, elektrooptycznym systemem celowniczym (EOTS), czujnikiem termolokacyjnym (IRST) oraz zaawansowanym wyposażeniem kabiny, w tym interfejsem HMI (Human-Machine Interfaces) i MUM-T (Manned Unmanned Teaming), który pozwoli na współpracę z bezzałogowcami Bayraktar TB2 i morskimi Bayraktar TB3 oraz Bayraktar Kizilelma. W przypadku tej drugiej funkcji, ma być ona elementem dwumiejscowego wariantu TF-X.
Zgodnie z wcześniejszymi informacjami, TF Kaan ma 21 m długości, 14 m rozpiętości skrzydeł, 6 m wysokości, a powierzchnia nośnia wynosi 60 m kw. Maksymalna masa startowa ma wynosić 27 215 kg, prędkość 2470 km/h, promień lotu 1100 km, a pułap praktyczny 17 000 m.
Samolot ma przenosić szereg uzbrojenia powietrze-powietrze i powietrze-ziemia, w tym w wewnętrznych komorach uzbrojenia:
- pociski rakietowe powietrze-powietrze średniego i dalekiego zasięgu Gökdoğan, Gökhan i Akdoğan, krótkiego zasięgu Bozdoğan (w ramach programu GÖKTUĞ), dalekiego zasięgu MBDA Meteor;
- pociski rakietowe powietrze-ziemia SOM (B1, B2 i J), KUZGUN-TJ, KUZGUN-KY, KUZGUN-ER, KUZGUN-EW, KUZGUN-EW, AKBABA, ÇAKIR oraz MBDA SPEAR-3;
- bomby lotnicze Teber-81, HGK-82, Teber-82, HGK-83, KGK-83, HGK-84, LHGK-84, SARB-83, NEB-84, MAM i KUZGUN-SS.
Millî muharip uçağımız KAAN ile ilgili çok önemli ve güzel bir gelişmeyi milletimle paylaşmak istiyorum…
Dost ve kardeş Endonezya ile imzaladığımız anlaşma çerçevesinde 48 adet KAAN, Türkiye’de üretilerek Endonezya’ya ihraç edilecek.… pic.twitter.com/D9wZ33wzgz
— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) June 11, 2025