We wtorek, 8 kwietnia 2025, Ministerstwo Obrony Republiki Czeskiej poinformowało, że otrzymało od szwedzkiej spółki Saab Defence and Security ofertę przedłużenia dzierżawy 12 z 14 posiadanych samolotów wielozadaniowych JAS 39C/D Gripen. Jest to związane z faktem, że dostawy pierwszych z nowo zamówionych 24 samolotów F-35A Lightning II rozpoczną się w 2031, a obecna umowa dotycząca dzierżawy Gripenów wygasa już w 2027.
Zdjęcie: Ministerstwo Obrony Republiki Czeskiej
Jak czytamy w komunikacie prasowym, czeski resort obrony poczynił postępy w negocjacjach umowy dzierżawy samolotów bojowych ze Szwecji na lata 2027-2035. Umowa ma dotyczyć również usług dotyczących wsparcia eksploatacji, obsługi i szkoleń personelu lotniczego i technicznego.
Ponieważ pierwsza oferta nie spełniła naszych oczekiwań, poprosiliśmy szwedzkich partnerów o nową propozycję. Po żądaniu negocjacji doszliśmy teraz do opcji znacznie korzystniejszej dla Republiki Czeskiej. W porównaniu z pierwotną ofertą wynegocjowaliśmy rabat w wysokości około 25% – powiedział wiceminister obrony Republiki Czeskiej do spraw uzbrojenia i zakupów Lubor Koudelka.
Częścią nowej oferty ze strony szwedzkiej jest optymalizacja liczby samolotów i godzin nalotu. Po 2027 wojska lotnicze (Vzdušné síly) będą dysponować 12 samolotami, w tym 10 jednomiejscowymi JAS 39C i 2 dwumiejscowymi JAS 39D (obecnie jest to 12 JAS 39C i 2 JAS 39D). Umowa ma kosztować czeskiego podatnika około 16,65 mld CZK brutto (2,843 mld zł).
Co ciekawe, sama dzierżawa samolotów nie stanowi znaczącej części wartości oferty. Na jej wysokość będzie miał wpływ głównie wiek użytkowanych samolotów, które wejdą w trzecią dekadę, w związku z czym przewiduje się również wyższe koszty eksploatacji. Jednocześnie w ciągu ostatnich 20 lat w sektorze lotnictwa wojskowego ceny na rynku pracy i ceny materiałów znacznie wzrosły.
To nie koniec. W związku z rozwojem sytuacji w obszarze potrzeb zdolności operacyjnych statków powietrznych w odpowiedzi na sytuację panującą na obecnym polu walki, konieczna będzie modernizacja samolotów z obecnego standardu Block 2.1 do Block 2.2. Zgodnie ze szwedzką propozycją będzie ona kosztować 3,9 mld CZK brutto (665,33 mln zł). Jak dodano modernizacja samolotów była lub będzie konieczna już w obecnym okresie dzierżawy, co wyceniano na prawie 2 mld CZK brutto (341,194 mln zł).
W kontekście zakupów i planowanych zdolności dla Armii Czeskiej, oraz w zakresie lotnictwa taktycznego, zwłaszcza ze względu na harmonogram nabycia zdolności lotniczych 5. generacji w programie F-35, obecna oferta szwedzka jest akceptowalna z punktu widzenia dowództwa czeskich sił powietrznych. Nawet przy mniejszej liczbie samolotów możemy wypełniać zadania ochrony przestrzeni powietrznej Republiki Czeskiej – powiedział dowódca wojsk lotniczych Czech (Vzdušné síly Armády České republiky) gen. bryg. Petr Čepelka.
Dodał, że dla Sił Powietrznych płynne przejście na nową platformę jest również ważne dla zapewnienia wyszkolonych pilotów. Trzon pilotów nowych F-35 stanowić będą piloci samolotów JAS 39C/D Gripen. Jeżeli Ministerstwo Obrony wraz z dowództwem sił zbrojnych ocenią ofertę jako akceptowalną, resort przedłoży rządowi projekt umowy, a podpisanie mogłoby nastąpić do końca kadencji obecnego rządu, czyli do grudnia br.
Republika Czeska dzierżawi samoloty Gripen od 2005. Po 10 latach została przedłużona o kolejne 12 lat, do 2027. Co ciekawe, już w 2015 brano pod uwagę zakup nowych samolotów (F-16, F/A-18 czy F-15SE), do czego ostatecznie nie doszło. Temat wrócił 6 lat później, gdy 3 listopada 2021 portal branżowy Janes informował o zainteresowaniu przez władze w Pradze pozyskaniem nawet 40 F-35A. Ostatecznie zamówiono 24, a kontrakt został zawarty dopiero 29 stycznia 2024 (po 1,5-rocznych negocjacjach, zgodzie na zakup w czerwcu 2023 i zatwierdzeniu umowy we wrześniu), obejmujący współpracę przemysłową, z dostawami w latach 2031-2035. Pierwsza umowa produkcyjna została zawarta we wrześniu 2024.
Co dalej z Gripenami w Europie?
W lutym 2024 na wydłużenie dzierżawy swoich 14 Gripenów zdecydowały się także Węgry, zamawiając 4 dodatkowe egzemplarze. Jednakże rząd w Budapeszcie jest w trudniejszej sytuacji, gdyż następcy swoich JAS 39C/D w wojskach lotniczych (Magyar Légierő) jeszcze nie wybrał, a nowe 4 lekkie samoloty bojowe AERO L-39 Skyfox nie rozwiążą problemu.
W Europie jeszcze tylko wojska lotnicze Królestwa Szwecji (Svenska flygvapnet) dysponują 71 jednomiejscowymi JAS 39C i 24 dwumiejscowymi JAS 39D (z 204 pierwotnie zamówionych, w tym tych wydzierżawionych do Czech i Węgier), a także 3 najnowszymi JAS 39E (z 60 zamówionych + 10 kolejnych w ramach opcji). Pozostaną one w służbie jeszcze w latach 2030., równolegle z wdrażanymi nowej generacji.
Na zakup Gripenów nowej generacji zdecydowały się dotąd Brazylia (36 zamówionych JAS 39E/F jako F-39E/F z częściową produkcją lokalną, z których dostarczono 8, planowane dokupienie 8 kolejnych w ramach opcji na maksymalnie 72), a wkrótce umowy powinny zostać zawarte z Tajlandią (do 12 egz.) i w dalszej kolejności z Kolumbią (16 egz.), jeśli zakończą się sukcesem.