W poniedziałek, 16 września 2024, amerykańska spółka Lockheed Martin ujawniła prototyp pocisku manewrującego bardzo dalekiego zasięgu AGM-158D JASSM-XR (Joint Air-to-Surface Standoff Missile-Extreme Range). Umowa na prace badawczo-rozwojowe, testowanie i integrację nowych pocisków została zawarta 1 czerwca 2023 z Departamentem Obrony USA i miała wartość 240 mln USD (wówczas 1,006 mld zł). Prace nad JASSM-XR zostały jednak zlecone 10 września 2018, choć pierwsze fundusze były dostępne już w 2017.
AGM-158 eXtreme Range (XR) / Zdjęcie: Lockheed Martin
Premiera pocisku odbyła się podczas konferencji Air, Space & Cyber 2024 w Gaylord National Convention Center w National Harbor w stanie Maryland, zaplanowanej na 16-18 września br. i organizowanej przez stowarzyszenie Air & Space Forces Association (Reuters: USA bliskie decyzji o dostarczeniu Ukrainie pocisków JASSM).
AGM-158D JASSM-XR to najnowszy członek rodziny lotniczych pocisków JASSM, w skład której wchodzą wariant podstawowy AGM-158A JASSM o zasięgu 340 km (nie jest już produkowany), wariant o wydłużonym zasięgu AGM-158B/B-2/B-3/D JASSM-ER (Extended Range) o zasięgu co najmniej 925 km oraz pocisk przeciwokrętowy AGM-158C LRASM (Long Range Anti-Ship Missile) również o zasięgu co najmniej 925 km. Spółka oferowała też skrócony wariant JASSM-SR (Short Range) o mniejszym zasięgu, który mógłby być przenoszony w wewnętrznych komorach uzbrojenia samolotów wielozadaniowych rodziny F-35 Lightning II, ale ostatecznie nie powstał. W planach jest za to AGM-158C-3 LRASM o wydłużonym zasięgu.
Zgodnie z wcześniejszymi doniesieniami, AGM-158D JASSM-XR miałby dysponować zasięgiem szacowanym na 1600-1900 km. Lockheed Martin na razie nie potwierdziła parametrów taktyczno-technicznych. Nie wiadomo też, czy rozpoczęto fazę testową.
Pierwsze informacje o planach opracowania wariantu JASSM-XR (nazywanej wówczas Extra-Extended-Range) pojawiły się już w 2004. Jednak wówczas przewidywano zastosowanie cięższej głowicy bojowej o masie nominalnej 907 kg (2000 funtów). Masa całego pocisku miała wynieść nawet 2268 kg (5000 funtów).
Co ciekawe, poprzedni rząd premiera Mateusza Morawieckiego wyrażał zainteresowanie nowo opracowywanym pociskiem JASSM-XR, jednak obecny rząd Donalda Tuska zamówił 400 pocisków AGM-158B-2 JASSM-ER, co biorąc pod uwagę liczbę samolotów powinno zaspokoić potrzeby Sił Powietrznych RP na długie lata.
Pierwszymi użytkownikami pocisków rodziny JASSM były USA (od 2014 w USAF i US Navy), Australia (260 JASSM i 80 JASSM-ER) oraz Polska (40 JASSM i 70 JASSM-ER plus ostatnia wspomniana umowa z puli maksymalnie 821).
W ostatnim czasie trzy inne państwa zamówiły JASSM-ER: 4 lipca br. 50 pocisków zakupiła Japonia, 31 maja br. prawdopodobnie 200 pocisków zakupiła Finlandia (która już użytkuje JASSM w wersji podstawowej), a 29 lipca br. 120 pocisków zakupiło Królestwo Niderlandów. W dalszej kolejności należy spodziewać się zamówień ze strony Australii i Niemiec. Niewykluczone, że pociski trafią jako pomoc wojskowa USA do Ukrainy, które weszły w posiadanie samolotów F-16AM/BM.