We wtorek, 27 maja 2025, Rada Unii Europejskiej przyjęła rozporządzenie ustanawiającego wspólne finansowanie zakupów obronnych SAFE (Security Action for Europe). Jest to nowy instrument finansowy UE, który zapewni wsparcie tym państwom członkowskim, które chcą inwestować w obronę poprzez produkcję przemysłową i wspólne zamówienia, skupiając się na priorytetowych potrzebach.
Zdjęcie: Rada Unii Europejskiej
SAFE to instrument nadzwyczajny, uruchomiony na podstawie artykułu 122. Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, z uwagi na pogorszenie się środowiska zagrożenia dla państw członkowskich w związku z zagrożeniem ze strony Rosji i możliwością ograniczenia przez USA zaangażowania w Europie.
W ramach instrumentu SAFE, w świetle obecnych wyjątkowych okoliczności Komisja Europejska zbierze do 150 mld EUR (637 mld zł) na rynkach kapitałowych, korzystając ze swojego dobrze ugruntowanego podejścia do ujednoliconego finansowania, aby pomóc państwom członkowskim UE szybko i znacząco zwiększyć inwestycje w zdolności obronne. Środki te zostaną wypłacone zainteresowanym państwom członkowskim na żądanie, na podstawie planów krajowych.
Wypłaty będą miały formę konkurencyjnie wycenionych i atrakcyjnie ustrukturyzowanych pożyczek o długim terminie zapadalności, które będą spłacane przez państwa członkowskie będące beneficjentami. Pożyczki będą zabezpieczone budżetem UE. SAFE umożliwi państwom członkowskim natychmiastowe i masowe zwiększenie inwestycji w obronę poprzez wspólne zamówienia z europejskiego przemysłu obronnego, koncentrując się na priorytetowych zdolnościach. Przyczyni się to do zapewnienia interoperacyjności, przewidywalności i redukcji kosztów silnej europejskiej bazy przemysłowej obronności. Ukraina i kraje Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu/Europejskiego Obszaru Gospodarczego będą mogły dołączyć do wspólnych zamówień, a zakupy będą możliwe w ich sektorach.
SAFE umożliwi również krajom przystępującym, krajom kandydującym, potencjalnym kandydatom i krajom, które podpisały Partnerstwa Bezpieczeństwa i Obrony z UE, przyłączenie się do wspólnych zamówień i przyczynienie się do zwiększonego popytu. Mogą również negocjować konkretne, korzystne dla obu stron umowy dotyczące udziału ich odpowiednich branż w takich zamówieniach.
Ponadto SAFE umożliwi UE dalsze wsparcie Ukrainie poprzez włączenie przemysłu obronnego do tego instrumentu od samego początku.
Przyjęliśmy pierwszy na dużą skalę program inwestycji obronnych na poziomie UE o wartości 150 mld EUR. To nie tylko sukces polskiej prezydencji, ale całej UE. Jest to bezprecedensowy instrument, który zwiększy nasze zdolności obronne i wesprze nasz przemysł obronny. Im więcej inwestujemy w nasze bezpieczeństwo i obronę, tym lepiej odstraszamy tych, którzy życzą nam krzywdy – powiedział Adam Szłapka, minister do spraw Unii Europejskiej w polskim rządzie.
6 marca br. Rada Europejska przyjęła pierwszą listę obszarów priorytetowych, które będą kwalifikujące się do uruchomienia działań finansowanych w ramach SAFE:
- Amunicja i pociski rakietowe, rakietowe i lufowe systemy artyleryjskie, w tym zdolności do głębokiego precyzyjnego rażenia, systemy lądowe i wsparcia, w tym sprzęt i uzbrojenie piechoty, ochrona infrastruktury krytycznej, ochrona cyber, mobilność wojskowa, w tym kontrmobilność (opóźnianie przeciwnika);
- Systemy obrony powietrznej i przeciwrakietowej, morskie zdolności nawodne i podwodne; bezzałogowce i systemy przeciwdronowe, zapewnienie projekcji siły, takie jak między innymi strategiczny transport powietrzny, tankowanie w locie i systemy zarządzania walką klasy C4ISTAR (Command, Control, Communications, Computers, Information/Intelligence, Surveillance, Targeting Acquisition and Reconnaissance), a także zasoby i usługi kosmiczne, ochrona zasobów kosmicznych, sztuczna inteligencja i walka radioelektroniczna (WRE).
Produkty należące do kategorii 2 będą podlegać bardziej rygorystycznym warunków kwalifikowalności, wymagając, aby wykonawcy mieli możliwość decydowania o definicji, adaptacji i ewolucji projektu.
W przypadku obu kategorii produktów umowy w sprawie zamówień publicznych będą musiały gwarantować, że koszt komponentów pochodzące spoza UE, państwa EOG-EFTA (Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) oraz Ukrainy to nie więcej niż 35% szacunkowego kosztu końcowego.
UE zobowiązała się do dalszego wzmacniania i pogłębiania transatlantyckiej współpracy i zaangażowania w zakresie bezpieczeństwa i obrony, a także komplementarności z NATO. W tym kontekście instrument SAFE będzie dążyć do zwiększenia interoperacyjności, kontynuowania współpracy przemysłowej i zapewnienia wzajemnego dostępu do najnowocześniejszych technologii z zaufanymi partnerami.
Instrument SAFE wejdzie w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. 29 maja 2025. Następnie, zainteresowane państwa członkowskie będą mieć 6 miesięcy na przekazanie KE wstępnych planów narodowych, które następnie zostaną poddane ocenie. Ostatnie zgody na wypłaty z SAFE będą możliwe do 31 grudnia 2030.
W swoich konkluzjach z dnia 6 marca Rada Europejska podkreśliła, że Europa musi stać się bardziej suwerenna, bardziej odpowiedzialna za własną obronę oraz lepiej przygotowana do autonomicznego działania i radzenia sobie z bezpośrednimi i przyszłymi wyzwaniami i zagrożeniami. Na tym posiedzeniu Rady Europejskiej wszystkie państwa członkowskie zobowiązały się do wzmocnienia swojej ogólnej gotowości sił zbrojnych, zmniejszenia zależności strategicznych, przy jednoczesnym zajęciu się krytycznymi lukami w zdolnościach i odpowiednim wzmocnieniu bazy przemysłowej, tak aby UE była w stanie lepiej dostarczać sprzęt w niezbędnych ilościach i w przyspieszonym tempie.
SAFE to pierwszy filar planu europejskiego pakietu obronnego ReArm Europe/Readiness 2030, który proponuje wykorzystanie ponad 800 mld EUR wydatków na obronę. Pozostałe filary to:
- zwiększenie krajowego finansowania obronności poprzez uruchomienie krajowej klauzuli wyjścia Paktu Stabilności i Wzrostu;
- uelastycznienie instrumentów UE, takich jak fundusze spójności, aby umożliwić większe inwestycje w obronność;
- uzupełnienie finansowania publicznego wkładami Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego;
- mobilizacja kapitału prywatnego.
The Council has adopted the Security Action for Europe instrument (SAFE), the first pillar of the ReArm Europe Plan/Readiness 2030.
The instrument will provide financial assistance of up to €150 billion to strengthen Europe's security and its defence industry.
Find out more ⤵️
— EU Council (@EUCouncil) May 27, 2025