W czwartek, 15 maja 2025, w brytyjskiej bazie morskiej HMNB Devonport miała miejsce uroczystość przekazania Królewskiej Marynarce Wojennej (Royal Navy) prototypowego bezzałogowego, autonomicznego okrętu podwodnego XV Excalibur klasy XLAUV zbudowanego przez spółkę MSubs Ltd. z siedzibą w Plymouth. Jednostkę zwodowano 28 lutego br. pod nazwą Cetus.
Zdjęcia: LPhot Unaisi Luke, Royal Navy
Oficjalna prezentacja i chrzest jednostki jako Excalibur nastąpiło w obecności 200 gości i VIP-ów, w tym kadm. Jamesa Parkina, dyrektora ds. rozwoju Royal Navy przedstawicieli krajów AUKUS (Australii, Wielkiej Brytanii i USA), stażystów z całej Royal Navy i kadetów.
W ciągu najbliższych 2 lat XV Excalibur przejdzie szeroko zakrojone próby morskie, które pomogą przyśpieszyć wykorzystanie zaawansowanych technologii autonomicznych przez Royal Navy.
Kmdr Marcus Rose, zastępca dyrektora działu Underwater Battlespace Capability w Royal Navy, powiedział:
Nadanie nazwy Excaliburowi jest znaczącym kamieniem milowym dla Royal Navy, a nadchodzące próby morskie pozwolą nam szybko poszerzyć wiedzę na temat eksploatacji bezzałogowych jednostek tej wielkości pod wodą. Lekcje wyciągnięte z tego fascynującego programu posłużą nam do nawiązania do doświadczeń zdobytych w ramach istniejących programów, takich jak program Mine Hunting Capability, co pozwoli na szersze wykorzystanie tych technologii w systemach mieszanych, zarówno załogowych, jak i bezzałogowych. Pomyślna realizacja tego programu jest dowodem na to, co można osiągnąć we współpracy z naszymi partnerami przemysłowymi.
XV Excalibur zostanie włączony do nowo utworzonego dywizjonu Fleet Experimentation Squadron razem z testowanym od lipca 2022 okrętem doświadczalnym XV Patrick Blackett (X01) przez zespół techniczny NavyX, podległym pod biuro Disruptive Capabilities and Technologies Office.
Nowy okręt będzie służyć jako poligon doświadczalny dla najnowocześniejszych technologii morskich, wykorzystujących zarówno zdolności zwiadu, nadzoru i rozpoznania (ISR), jak i właściwości stealth, a także jego zdolność do przenoszenia niestandardowych ładunków. XV Excalibur jako jednostka demonstracyjna nie będzie pełnił zadań operacyjnych, lecz kształtował przyszłe koncepcje, w tym w ramach brytyjsko-australijskiego programu wielozadaniowych okrętów podwodnych nowej generacji o napędzie jądrowym SSN-AUKUS na bazie programu SSN(R).
Kontradmirał Parkin dodał:
To ekscytujący dzień dla Royal Navy, brytyjskich sił zbrojnych i mojego zespołu w szczególności, ponieważ dziś po raz pierwszy przejmujemy własność tego wspaniałego okrętu. W naszej podróży ku autonomii i masowości niezwykle ważne jest, abyśmy uczyli się poprzez działanie, a Excalibur będzie naszym mechanizmem zrozumienia złożoności i wyzwań związanych z obsługą przyszłego zespołu załogowych i bezzałogowych statków i systemów podwodnych.
Przypomnijmy, że 5 marca 2020 centrum innowacji brytyjskiego Ministerstwa Obrony DASA (Defence and Security Accelerator) podpisało umowę o wartości 1 mln GBP (wówczas 4,95 mln zł) ze spółką MSubs z Plymouth na budowę bezzałogowego, autonomicznego okrętu podwodnego, przeznaczonego do testów technologii klasy XLUUV (Extra Large Unmanned Underwater Vehicle). Łączny budżet Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii na projekt Autonomous Underwater Capability wynosił wówczas 2,5 mln GBP (12,38 mln zł).
Następnie, 1 grudnia 2022 spółka otrzymała kolejne 15,4 mln GBP (77,5 mln zł) w ramach dwuletniej umowy na dostawę omawianego demonstratora technologii, który otrzymał nazwę własną Cetus (od Ketosa, w mitologii greckiej potwora morskiego). Środki pochodzą z funduszy programu zwalczania okrętów podwodnych o nazwie Spearhead, realizowanego przez Departament Rozwoju Royal Navy z Portsmouth, a zamawiającym jest Jednostka Autonomii (Autonomy Unit) Agencji Dostaw Okrętów Podwodnych (Submarine Delivery Agency).
Zgodnie z dostępnymi informacjami XV Excalibur ma 12 m długości, 2,1 m wysokości, 2,1 m szerokości oraz 17 ton wyporności, dzięki czemu jest możliwy transport wewnątrz 40-stopowego kontenera standardowego ISO. Cechą charakterystyczną jest główna modułowa ładownia MPS (Main Payload Space) o wymiarach 2 x 2 x 2 m (z drzwiami u góry i u dołu kadłuba) oraz dwie mniejsze w części dziobowej i rufowej na potrzeby czujników. Pojazd może przenosić mniejsze zdalnie sterowane pojazdy podwodne klasy ROV (Remotely Operated underwater Vehicle) czy autonomiczne podwodne pojazdy do przemieszczania się po dnie morskim klasy AUGV (Autonomous Underwater Ground Vehicle).
Royal Navy)przewodzi inicjatywie NATO ASW Barrier Smart Defence Initiative (SDI), której celem jest uzupełnienie wysokiej klasy załogowych zasobów zwalczania okrętów podwodnych o autonomiczne systemy patrolujące tzw. lukę GIUK (w pasie pomiędzy Grenlandią, Islandią i Wielką Brytanią). W ramach projektu CABOT, Royal Navy zamierza nabyć flotę pojazdów podwodnych klasy XLUAV znanych jako Chariot Type 93, aby patrolować obszar, współpracując z bezzałogowcami podwodnymi wyposażonymi w środki zwalczania okrętów podwodnych, oznaczonymi jako Slup Type 92.
The #RoyalNavy has today unveiled its first uncrewed submarine – paving the way for how the UK could operate in the underwater battlespace. The 12m experimental vessel is the largest uncrewed underwater vessel trialled by the navy to date.
➡️https://t.co/0prALHh6U6 pic.twitter.com/Z64HqB08cW
— Royal Navy (@RoyalNavy) May 15, 2025