W czwartek, 10 kwietnia 2025, szwedzki rząd przedłożył do parlamentu (Riksdag) wniosek budżetowy (Vårändringsbudget för 2025, prop. 2024/25:99) uwzględniający m.in. proponowaną sprzedaż samolotów wczesnego ostrzegania i dowodzenia Saab S 106 GlobalEye do Danii oraz wielozadaniowych JAS 39E/F Gripen do Peru.
Zdjęcia: Saab Defence and Security
S 106 GlobalEye
Pierwsza propozycja obejmuje zawarcie umowy międzyrządowej z Królestwem Danią na sprzedaż maksymalnie czterech egzemplarzy samolotów S 106 Global Eye i powiązanego sprzętu pomocniczego.
W uzasadnieniu czytamy, że Szwecja prowadzi długoterminową współpracę obronną z Danią, zarówno bilateralną, na szczeblu regionalnym państw nordyckich, a także od niedawna w ramach NATO. Dania musi rozszerzyć swoje możliwości w zakresie pokładowego rozpoznania radarowego w postaci samolotów wczesnego ostrzegania i dowodzenia S 106 GlobalEye.
Przypomnijmy, że 12 stycznia br. fiński dziennik Iltalehti opublikował obszerny wywiad z ministrem obrony Szwecji Pålem Jonsonem dotyczący kwestii bezpieczeństwa narodowego po przystąpieniu Finlandii i Szwecji do NATO w kontekście ewentualnej rosyjskiej agresji oraz wspólnych projektów obronnych. Jonson poinformował wówczas, że rządy Finlandii i Danii są zainteresowane pozyskaniem samolotów GlobalEye (zwłaszcza, że Finlandii był już wcześniej oferowany). Ujawnił, że rozmowy z Kopenhagą w tej sprawie trwają najdłużej. Dodał, że oczekuje, że zarówno Finlandia, jak i Dania zdecydują się na dołączenie do programu zakupowego tych samolotów.
Warto przypomnieć, że 24 marca 2023 dowódcy wojsk lotniczych Norwegii, Szwecji, Danii i Finlandii podpisali list intencyjny o nazwie Nordic Air Commanders Intent o utworzeniu wspólnych, nordyckich wojsk lotniczych. Wspólny zakup, a następnie eksploatacja samolotów jednego typu wpisywałby się w te plany.
Jak dotąd samoloty GlobalEye, poza Szwecją (3 z 4 zamówiono), zostały wybrane początkowo przez Zjednoczone Emiraty Arabskie (dostarczono 5 zamówionych egzemplarzy). Samolotami są zainteresowane Francja i Polska (ale dopiero w nieokreślonej przyszłości jako ewentualny następca wdrożonych w 2024 dwóch używanych Saab 340B AEW-300), a bezskutecznie były oferowane także dla Sojuszu Północnoatlantyckiego w programie Alliance Future Surveillance and Control (AFSC). Obecnie stanowią ofertę dla Korei Południowej (ewentualnością jest zakup kolejnych Boeing E-737 Peace Eye). Zakupem samolotów dowodzenia i kontroli są obecnie zainteresowane także Kanada i Grecja.
GlobalEye został zabudowany na płatowcu odrzutowego cywilnego samolotu biznesowego Bombardier Global 6000. Samolot jest zdolny do wykonywania 11-godzinnych lotów non-stop. Przenosi zestaw czujników, w tym nowy radar Erieye ER (Extended Range), pracujący w paśmie X o zwiększonym zasięgu. Radar jest zdolny wykrywać i śledzić naziemne cele ruchome (również o zmniejszonej sygnaturze radarowej), statki powietrzne, rakietowe pociski manewrujące oraz peryskopy okrętów podwodnych w odległości do 450 km. Erieye ER może działać pomimo aktywnego zakłócania.
Pozostałe wyposażenie (w przypadku wersji bazowej skonfigurowanej dla ZEA) to radar Leonardo/Selex ES Seaspray 7500E do obserwacji powierzchni morza i lądu, wyposażony do tego celu w stację GMTI (Ground Moving Target Indication), głowica optoelektroniczna FLIR Systems Star Safire 380HD, system identyfikacji swój-obcy, transponder ADS-B, system samoobrony, system automatycznej identyfikacji AIS, łącza danych (w tym satelitarne), urządzenia wsparcia elektronicznego ESM oraz system wykrywania i identyfikacji źródeł promieniowania radiowego ELINT.
JAS 39E/F Gripen
W drugim wniosku, rząd przedstawił propozycję sprzedaży pakietu z 12 samolotami wielozadaniowymi JAS 39 E/F Gripen i powiązanym uzbrojeniem lotniczych do Republiki Peru. W uzasadnieniu czytamy, że rząd w Limie rozważa zakup nowych samolotów bojowych, a wśród wymienianych platform jest szwedzki Gripen nowej generacji.
Dowództwo wojsk lotniczych Peru (Fuerza Aérea del Perú, FAP) od lat planuje modernizację swojej floty, aby zastąpić starzejące się samoloty i zwiększyć zdolności operacyjne w obliczu regionalnych wyzwań, takich jak spory graniczne z Chile czy Boliwią. W październiku 2024 minister obrony Peru Walter Enrique Astudillo Chávez publicznie potwierdził plany zakupu do 24 nowych samolotów wielozadaniowych, które zastąpią starzejące się floty MiG-29 (8 zmodernizowanych MiG-29SMT/UBP) i Mirage 2000P/DP (10 w wersji P i 2 w wersji DP) (Media: Peru negocjuje zakup samolotów FA-50).
Gripen E/F jest jedną z trzech platform znajdujących się na krótkiej liście, obok Lockheed Martin F-16C/D Block 70 i Dassault Rafale F4 (na szerszej liście były Eurofighter Typhoon i KF-21 Boramae). Aby sfinansować nabycie samolotów, resort złożyło wniosek o pożyczkę w wysokości 7,58 mld PEN (7,68 mld zł) do Banku Narodowego Peru (Banco de la Nación). Finansowanie obejmowałoby pierwszą fazę programu, w tym zakup 12 samolotów, co odpowiada proponowanej szwedzkiej sprzedaży międzyrządowej. Całkowita wartość programu szacowana jest na 13 mld PEN (13,17 mld zł).
Program obejmuje zakup samolotów, uzbrojenia, pakietu części zamiennych i usługi wsparcia, takich jak szkolenia personelu latającego i naziemnego. Transfer technologii i udział lokalnego przemysłu np. SEMAN (Servicio de Mantenimiento) są kluczowymi wymaganiami.
Co ciekawe, na początku miesiąca zakup prawdopodobnie 16 Gripenów E/F ogłosiła sąsiednia Kolumbia.
Obecnie, JAS 39E/F Gripen jest faworytem w przetargu na Filipinach (wraz z F-16C/D Block 70/72), a wkrótce umowa w tej sprawie ma zostać podpisana z Tajlandią na maksymalnie 12 samolotów. Wcześniej na ich zakup zdecydowała się Szwecja (60 zamówionych JAS 39E + 10 kolejnych w ramach opcji; pierwsze trzy dostarczone) oraz wspomniana Brazylia (36 zamówionych JAS 39E/F jako F-39E/F z częściową produkcją lokalną, z których dostarczono 8, planowane dokupienie 8 kolejnych w ramach opcji na maksymalnie 72).
Wcześniej najnowsze Gripeny były bezskutecznie oferowane na innych rynkach zagranicznych, m.in. w Kanadzie, Finlandii, Indonezji, Danii, Królestwie Niderlandów, Norwegii, Polsce czy Szwajcarii. Niewykluczone, że temat tych samolotów powróci w Kanadzie, z uwagi na implikacje polityczne związane z zakupem 88 F-35A Lightning II (Czechy przedłużą dzierżawę Gripenów, Węgry zwiększą liczbę Gripenów).