30 czerwca szwajcarska Rada Związkowa (rada ministrów) poinformowała, że tego samego dnia na jej posiedzeniu zdecydowano o wyborze amerykańskich ofert: Lockheed Martin z 36 samolotami wielozadaniowymi F-35A Lightning II w programie nowych samolotów bojowych (Neues Kampfflugzeug, NKF) oraz Raytheon Technologies z 5 bateriami systemu obrony powietrznej MIM-104 Patriot PAC-3+ w ramach programu Bodluv (Bodengestützte-Luft-Verteidigung). Oba zakupy są częścią inicjatywy modernizacji wojsk lotniczych o kryptonimie Air 2030.
Szwajcarska Rada Związkowa poinformowała o wyborze amerykańskich ofert z 36 samolotami wielozadaniowymi F-35A Lightning II w programie nowych samolotów bojowych (Neues Kampfflugzeug, NKF) / Zdjęcie: USAF
Teraz zostanie złożony odpowiedni wniosek do Zgromadzenia Federalnego (parlamentu) o rozpoczęcie procedury zakupu obu systemów. Zgodnie z komunikatem prasowym, oba systemy uzyskały najwięcej punktów podczas procesu oceny jeśli chodzi o korzyści i jednocześnie najwięcej punktów jeśli chodzi o najniższe całkowite koszty. Wszystkie oferty poddano szczegółowej ocenie technicznej. Rada Federalna jest przekonana, że oba systemy najlepiej nadają się do ochrony ludności szwajcarskiej przed zagrożeniami lotniczymi w przyszłości.
Kontroferty w programie NKF złożyły: francuska spółka Dassault Aviation z Rafale, europejska spółka Airbus Defence and Space (wraz z Leonardo i BAE Systems) z Eurofighter EF2000 Typhoon oraz amerykańska spółka Boeing z F/A-18E/F Super Hornet. Z kolei w programie Bodluv jedyną kontrofertę złożyło francuskie konsorcjum Eurosam z SAMP/T (Zgoda na samoloty i rakiety dla Szwajcarii, Oferta Eurofightera dla Szwajcarii).
Federalna minister obrony, ochrony ludności i sportu Viola Amherd zleciła spółce prawniczej Homburger z Zurycha ocenę finansową ofert, wiarygodności metodologii oceny wyboru ofert i kryteriów udzielenia zamówienia w kontekście wyników referendum z 27 września 2020 w tej sprawie. W trakcie tych audytów specjaliści Homburger doszli do wniosku, że uszeregowanie dostawców według analizy kosztów i korzyści przeprowadzonej przez federalny urząd zakupów obronnych Armasuisse w raporcie z oceny jest wiarygodne (Szwajcarskie tak dla nowych samolotów bojowych).
Co ciekawe, 7 czerwca br. szwajcarski dziennik Le Matin informował, że faworytem w programie NKF jest Dassault Aviation, a ostateczny wybór miał zapaść 23 czerwca, czyli na tydzień przed faktycznym podjęciem decyzji (Media: Rafale dla Szwajcarii i Indonezji?).
Warto przypomnieć, że siedem lat temu odrzucono w referendum możliwość zakupu szwedzkich Saab JAS 39C/D Gripen, tak też może również się stać i tym razem, zwłaszcza, że jeszcze przed ogłoszeniem wyboru działacze i politycy lewicowi i antywojenni twierdzili, iż zakup ten nie jest potrzebny. Jednakże w przypadku zwycięstwa którejś oferty europejskiej, już takiego sprzeciwu nie byłoby – zgodnie z deklaracjami samych zainteresowanych.
Nowe samoloty mają zastąpić obecnie eksploatowane Northrop F-5E/F Tiger II (29 bojowych, w tym 6 w zespole demonstracyjnym i 7 szkolnych) i Boeing F/A-18C/D Hornet (25 bojowych i 5 szkolnych).
Samoloty wielozadaniowe
W przypadku samolotów wielozadaniowych, wszystkie oferty spełniały wymogi szwajcarskie. Jednak to oferta Lockheed Martin uzyskała 336 punktów, podczas gdy oferta, która uplasowała się na miejscu drugim (nie podano nazwy), uzyskała 241 punktów. F-35A miała uzyskać najlepsze wyniki w trzech z czterech głównych kryteriów.
W przypadku parametru skuteczności, F-35A miał uzyskać przewagę nad konkurentami dzięki wyraźnej przewadze technologicznej, a zwłaszcza rozbudowanych systemów sieciocentrycznych i świadomości sytuacyjnej w powietrzu. Samolot zbiera więcej informacji o otoczeniu, co zwiększa bezpieczeństwo pilota, w szczególności podczas misji typu Air Policing. Konstrukcja charakteryzuje się także obniżoną sygnaturą radarową, zapewniając większą przeżywalność, co także jest jej atutem według Szwajcarów. Podczas oceny wykazano również, że szkolenie symulatorowe wymaga niższego o ok. 20% nakładu czasu, co przekłada się na ok. 50% mniej lotów treningowych, niż w przypadku konkurencji. F-35 ma również przewagę w zakresie jakości zintegrowanego z nim uzbrojenia, co przy minimalnym 30-letnim okresie eksploatacji ma również być atutem.
W przypadku parametru wsparcie produktu, F-35A również uzyskał najwyższe noty, ze względu na wydajną obsługę i konserwację, zaawansowane szkolenie i wysokie bezpieczeństwo dostaw przez cały okres użytkowania. Ma to wynikać również z faktu, że F-35A jest obecnie najliczniej produkowanym samolotem wielozadaniowym, używanym przez największą liczbę państw w Europie (w odniesieniu do konstrukcji biorących udział w przetargu).
W przypadku parametru współpraca, oferta Lockheed Martin zawiera szerokie możliwości współpracy w zakresie współdziałania oraz szeroki dostęp do danych i zasobów technicznych (Przemysłowa oferta Lockheeda dla Szwajcarii).
Natomiast jeśli chodzi o parametr offsetowy, oferta Lockheed Martin nie uzyskała najwyższej noty, gdyż nie spełniła wymogu wartości minimum 60% wartości zamówienia w ciągu maksymalnie czterech od od jego udzielenia. Warto dodać, że z tej kwoty, 20% musiały stanowić inwestycje bezpośrednie, a 40% inwestycje pośrednie w szwajcarską bazę technologiczną i bezpieczeństwa. Ponadto, poszczególne umowy musiały zostać podzielone na kantony niemieckojęzyczne (65%), francuskojęzyczne (35%) i włoskojęzyczne (5%).
Co ciekawe, jeśli chodzi o autonomię danych wrażliwych, wszyscy oferenci spełnili oczekiwania szwajcarskie, a w przypadku zwycięskiej oferty F-35 pozytywnie oceniono zarządzanie ochroną cybernetyczną oraz bezpieczeństwo architektury komputerowej.
Ponadto poinformowano, że w momencie składania oferty ostatecznej, w lutym 2021, propozycja Lockheed Martin została wyceniona na 5,068 mld CHF (20,9 mld zł), co mieści się w budżecie wynoszącym 6 mld CHF (24,7 mld zł). Druga najtańsza oferta (nieujawniona) miała być o 2 mld CHF droższa, a zatem przekraczać budżet. Oszacowano też, że koszty 30-letniej eksploatacji samolotów F-35A (wraz z kosztami zakupu) wyniosą łącznie ok. 15,5 mld CHF (63,9 mld zł).
Obrona powietrzna
Wybrano też ofertę na 5 baterii systemu obrony powietrznej MIM-104 Patriot PAC-3+ w ramach programu Bodluv (Bodengestützte-Luft-Verteidigung) / Zdjęcie: US Army
Jeśli zaś chodzi o program Bodluv, w porównaniu z włosko-francuską ofertą, system przeciwlotnoczy i przeciwrakietowy Patriot okazał się mieć lepsze parametry w czterech kategoriach. Oferta amerykańska charakteryzuje się pułapem przechwytywania celów aerodynamicznych ponad 20 000 m na dystansie do 50 km, a do ochrony obszaru o powierzchni 15 000 m kw. wymagane jest pięć jednostek ogniowych systemu (baterii).
Wartość oferty Raytheon Technologies została wyceniona na 1,97 mld CHF (8,12 mld zł), a wraz z kosztami 30-letniej eksploatacji – ok. 3,6 mld CHF (14,84 mld zł). Ponadto, zobowiązanie offsetowe musi zostać wykonane w 100% wartości umowy w ciągu czterech lat.