W niedzielę, 12 stycznia 2025, fiński dziennik Iltalehti opublikował obszerny wywiad z ministrem obrony Szwecji Pålem Jonsonem dotyczący kwestii bezpieczeństwa narodowego po przystąpieniu Finlandii i Szwecji do NATO w kontekście ewentualnej rosyjskiej agresji oraz wspólnych projektów obronnych.
Zdjęcia: Saab Defence and Security
Jednym z głównych tematów była kwestia zdolności zwiadu i rozpoznania w kontekście zagrożeń dla wschodniej flanki NATO. Szwedzki minister obrony ujawnił, że ideą jego resortu byłby wspólny zakup przez państwa nordyckie samolotów wczesnego ostrzegania i dowodzenia GlobalEye, produkowanych przez rodzimą spółkę Saab Defence and Security.
Powiedział, że rozmowy w tej sprawie prowadzono z Finlandią, która nie dysponuje samolotami tej klasy. I w istocie, jak ujawnił 17 lipca 2024 dowódca fińskich wojsk lotniczych (Suomen Ilmavoimien) gen. Juha-Pekka Keränen, rozważane jest wysłanie personelu do wsparcia obsady załóg przyszłych szwedzkich samolotów GlobalEye (zamówiono dotąd trzy egzemplarze z opcją na czwarty), co otworzyłoby drogę do potencjalnego pełnego wejścia Finlandii do programu w przyszłości (jednak finansowanie wówczas było niepewne). Warto dodać, że GlobalEye był wcześniej oferowany Finlandii w programie HX jako uzupełnienie dla samolotów wielozadaniowych Saab JAS 39E Gripen, ale Helsinki ostatecznie wybrały ofertę z Lockheed Martin F-35A Lightning II.
Wskazał też na ideę zakupów krzyżowych. Wcześniej bowiem, w 2010 Szwecja zakupiła od Finlandii 113 kołowych transporterów opancerzonych Patria XA-360 AMV 8×8 (weszły do służby jako Pansarterrängbil 360), a od 2022 w ramach międzynarodowego porgramu CAVS (Common Armored Vehicle System) kupuje najnowsze Patria 8×8 – zamówiono dotąd w dwóch partiach 341 z planowanych 400 egzemplarzy (jako Pansarterrängbil 300). Dlatego, według niego, Finlandia mogłaby w ten sposób zakupić szwedzkie samoloty.
Następnie wskazał, że kolejny kraj nordycki, Norwegia, nie jest zainteresowana tą platformą, gdyż zakupiła amerykańskie samoloty Boeing P-8A Poseidon (choć w zasadzie jest to inna klasa samolotów – patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych – przyp. red.).
Zainteresowanie wyraża z kolei Dania, która tak samo jak Finlandia nie dysponuje tej klasy samolotem. Ujawnił, że rozmowy z Kopenhagą w tej sprawie trwają najdłużej. Oczekuje, że zarówno Finlandia, jak i Dania zdecydują się na dołączenie do programu zakupowego samolotów GlobalEye.
Im więcej mamy podobnych platform i systemów, tym lepsze mamy warunki do wspólnych szkoleń, logistyki i konserwacji – podkreślił Pål Jonson.
Warto przypomnieć, że 24 marca 2023 dowódcy wojsk lotniczych Norwegii, Szwecji, Danii i Finlandii podpisali list intencyjny o nazwie Nordic Air Commanders Intent o utworzeniu wspólnych, nordyckich wojsk lotniczych. Wspólny zakup, a następnie eksploatacja samolotów jednego typu wpisywałby się w te plany.
Dodajmy, że 16 października 2024 amerykański portal branżowy Breaking Defense informował jako pierwszy, powołując się na dwóch urzędników obrony zainteresowanych stron, że rządy państw nordyckich prowadzą rozmowy w sprawie potencjalnego wspólnego zakupu bojowych wozów piechoty nowej generacji, a 6 grudnia 2024 Szwecja i Dania wspólnie zamówiły 205 bwp CV9035 MkIIIC (w tym 50 dla Szwecji, 115 dla Danii i dodatkowo 40 dla walczącej Ukrainy).
GlobalEye
Jak dotąd samoloty GlobalEye, poza Szwecją, zostały wybrane początkowo przez Zjednoczone Emiraty Arabskie (dostarczono 5 zamówionych egzemplarzy). Samolotami są zainteresowane Francja i Polska (ale dopiero w nieokreślonej przyszłości jako ewentualny następca wdrożonych w 2024 dwóch używanych Saab 340B AEW-300), a bezskutecznie były oferowane także dla Sojuszu Północnoatlantyckiego w programie Alliance Future Surveillance and Control (AFSC). Obecnie stanowią ofertę dla Korei Południowej (ewentualnością jest zakup kolejnych Boeing E-737 Peace Eye). Zakupem samolotów dowodzenia i kontroli są obecnie zainteresowane także Kanada i Grecja.
GlobalEye został zabudowany na płatowcu odrzutowego cywilnego samolotu biznesowego Bombardier Global 6000. Samolot jest zdolny do wykonywania 11-godzinnych lotów non-stop. Przenosi zestaw czujników, w tym nowy radar Erieye ER (Extended Range), pracujący w paśmie X o zwiększonym zasięgu. Radar jest zdolny wykrywać i śledzić naziemne cele ruchome (również o zmniejszonej sygnaturze radarowej), statki powietrzne, rakietowe pociski manewrujące oraz peryskopy okrętów podwodnych w odległości do 450 km. Erieye ER może działać pomimo aktywnego zakłócania.
Pozostałe wyposażenie (w przypadku wersji bazowej skonfigurowanej dla ZEA) to radar Leonardo/Selex ES Seaspray 7500E do obserwacji powierzchni morza i lądu, wyposażony do tego celu w stację GMTI (Ground Moving Target Indication), głowica optoelektroniczna FLIR Systems Star Safire 380HD, system identyfikacji swój-obcy, transponder ADS-B, system samoobrony, system automatycznej identyfikacji AIS, łącza danych (w tym satelitarne), urządzenia wsparcia elektronicznego ESM oraz system wykrywania i identyfikacji źródeł promieniowania radiowego ELINT.