Defence & Space

Diament tradycji błyszczał przez trzy dni – Fabryka Broni zachwyciła Radom

Kilka tysięcy radomian bawiło się na wielkim koncercie na Placu Jagiellońskim – Diament Tradycji. Muzyka Pokoleń, zorganizowanym przez Fabrykę Broni Łucznik-Radom. Był on…

2025-06-10 | Redakcja | 5 minut

Radary Lockheed Martin TPY-4 dla Szwecji

Szwedzki urząd zamówień obronnych FMV podpisał umowę z amerykańską spółką Lockheed Martin na dostawy nieujawnionej liczby radarów dozoru przestrzeni powietrznej dalekiego zasięgu…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Ukraińskie specoperacje w Rosji lekcją dla NATO

Ukraińcy nie mają szwadronu likwidatorów Kidon. Nie używają wybuchających krótkofalówek ani pułapek wbudowanych w telefony komórkowe. Ale od dwóch lat pokazują, że w planowaniu i przeprowadzaniu operacji specjalnych…

2025-06-06 | Sławek Zagórski | 6 minut

Na Mi-2 pilotów Apache nie wyszkolimy…

Modernizacja Sił Zbrojnych ładnie wygląda na prezentacjach i konferencjach. Gdy się przyjrzeć bliżej, to okazuje się w wielu aspektach robiona jest chaotycznie i bez szerszego spojrzenia na cały…

2025-05-30 | Sławek Zagórski | 7 minut

Szef MON na kongresie Impact’25

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz uczestniczył w kongresie Impact’25 i wziął udział w fireside chat – Nowe zagrożenia, nowe odpowiedzi: Polska strategia…

2025-05-14 | Redakcja | 6 minut

Rohde & Schwarz prezentuje najnowsze innowacje w walce radioelektronicznej na targach AOC Europe

Niemiecka spółka Rohde & Schwarz zaprezentowała nową generację systemów zwiadu/walki radioelektronicznej (SIGINT/WRE), rozwiązań do łączenia czujników i analizy sygnałów, zaprojektowanych tak, aby…

2025-05-12 | Redakcja | 2 minuty

ZM Tarnów na obchodach w Dąbrowie Tarnowskiej

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz wziął udział w Dąbrowie Tarnowskiej w obchodach 140. rocznicy urodzin generała Mariana Kukiela. Na wydarzeniu nie zabrakło też…

2025-06-02 | Redakcja | 4 minuty

Chrobry, Kraków i Drużyna Krak – video odcinek specjalny

Kraków, to od wieków jedno z najważniejszych miast w Polsce. Ale nie zawsze znajdował się w kręgu wpływów polskich władców. O tym jak to się zmieniało i co – poza…

2025-05-20 | Tomasz Świątkowski | 4 minuty

Hanwha Systems i BAE Systems zbudują satelitę rozpoznawczego nowej generacji

Południowokoreańska spółka Hanwha Systems (część grupy Hanwha) podpisała protokołu ustaleń (Memorandum of Understandings, MoU) z brytyjską BAE Systems w celu wspólnego opracowania…

2025-06-10 | Redakcja | 2 minuty

Czeska URC Systems dostarczy system zakłócania nawigacji satelitarnej Heliotrop

Agencja Uzbrojenia wybrała ofertę czeskiej spółki URC Systems na dostawę zestawów do zakłócania systemów nawigacji satelitarnej o kryptonimie Heliotrop.

2025-06-05 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Izrael przekazał Ukrainie zestawy Patriot

Ambasador Izraela w Kijowie Michael Brodsky potwierdził w wywiadzie na kanale YouTube dziennikarki Mariji Dowbenko, że państwo żydowskie przekazało walczącej Ukrainie zestawy wycofanego systemu…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Wizyta prezydenta Andrzeja Dudy w Malezji z czołgami PT-91M Pendekar w tle

Prezydent Andrzej Duda z Małżonką Agatą Kornhauser-Dudą rozpoczęli oficjalną wizytę w Malezji. Wśród tematów rozmów będzie współpraca przemysłów obronnych obu państw w kontekście…

2025-06-09 | Redakcja | 5 minut

Diament tradycji błyszczał przez trzy dni – Fabryka Broni zachwyciła Radom

Kilka tysięcy radomian bawiło się na wielkim koncercie na Placu Jagiellońskim – Diament Tradycji. Muzyka Pokoleń, zorganizowanym przez Fabrykę Broni Łucznik-Radom. Był on…

2025-06-10 | Redakcja | 5 minut

Radary Lockheed Martin TPY-4 dla Szwecji

Szwedzki urząd zamówień obronnych FMV podpisał umowę z amerykańską spółką Lockheed Martin na dostawy nieujawnionej liczby radarów dozoru przestrzeni powietrznej dalekiego zasięgu…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Hełmy Busch AMP-1X dla FBI

Niemiecki hełm Busch AMP-1X wybrany przez FBI dla funkcjonariuszy Departamentu Sprawiedliwości USA (DOJ).

2025-06-10 | Dariusz Borkowski | 6 minut

Galvion dostarczy do FBI hełmy balistyczne Hellbender FE

Spółka Galvion ogłosiła otrzymanie kontraktu od Federalnego Biura Śledczego (FBI) na dostawy hełmów balistycznych Galvion Hellbender Federal Edition (FE) (wcześniej znanych jako…

2025-06-09 | Redakcja | 4 minuty

MINERVA: Włochy zainteresowane lotniskowcem o napędzie nuklearnym

Szefa sztabu Marynarki Wojennej Włoch adm. Enrico Credendino ujawnił, że w ramach planów rozwoju sił morskich do 2040, rozważane jest pozyskanie lotniskowca o napędzie…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 6 minut

Agencja Uzbrojenia podpisała porozumienie grantowe w programie EDIRPA

Agencja Uzbrojenia Ministerstwa Obrony Narodowej podpisała porozumienie grantowe w sprawie przyznania Polsce środków finansowych w ramach europejskiego programu wspólnych zakupów wojskowych EDIRPA.

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Radary Lockheed Martin TPY-4 dla Szwecji

Szwedzki urząd zamówień obronnych FMV podpisał umowę z amerykańską spółką Lockheed Martin na dostawy nieujawnionej liczby radarów dozoru przestrzeni powietrznej dalekiego zasięgu…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 4 minuty

MINERVA: Włochy zainteresowane lotniskowcem o napędzie nuklearnym

Szefa sztabu Marynarki Wojennej Włoch adm. Enrico Credendino ujawnił, że w ramach planów rozwoju sił morskich do 2040, rozważane jest pozyskanie lotniskowca o napędzie…

2025-06-10 | Rafał Muczyński | 6 minut

Diament tradycji błyszczał przez trzy dni – Fabryka Broni zachwyciła Radom

Kilka tysięcy radomian bawiło się na wielkim koncercie na Placu Jagiellońskim – Diament Tradycji. Muzyka Pokoleń, zorganizowanym przez Fabrykę Broni Łucznik-Radom. Był on…

2025-06-10 | Redakcja | 5 minut

III Międzynarodowa Konferencja „Women of NATO”

Ponad 300 uczestników spotkało się 7 czerwca w Ciechanowie na III Międzynarodowej Konferencji „Women of NATO”, organizowanej przez 5. Mazowiecką Brygadę Obrony Terytorialnej. Wydarzenie…

2025-06-09 | Redakcja | 5 minut
Shooting

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Streamlight TLR-7 HL-X – świetlny bagnet dla twojej broni

Nie taki diabeł straszny, jak go oświetlisz, a już na pewno w blasku łatwiej go zneutralizować. Latarka na broń to właściwie must have dla profesjonalistów, ale też…

2025-06-09 | Anna Mielczarek | 6 minut

Streamlight TLR-7 HL-X – świetlny bagnet dla twojej broni

Nie taki diabeł straszny, jak go oświetlisz, a już na pewno w blasku łatwiej go zneutralizować. Latarka na broń to właściwie must have dla profesjonalistów, ale też…

2025-06-09 | Anna Mielczarek | 6 minut

Naftochem – polskie preparaty do broni wchodzą na rynek

Spółka Naftochem świętuje jubileusz 60 lat działalności na rynku wprowadzeniem do dystrybucji linii preparatów do broni: Akorinall NX, Antykall N oraz Cleanall. Preparaty powstały…

2025-06-05 | Michał Ihnatów | 4 minuty

Czerwcowa dostawa w RP Arms – nowości dużego kalibru

W połowie czerwca do RP Arms dotrze kolejna dostawa broni. Oprócz marek Ruger oraz Marlin, w dostawie znajdą się również liczne modele pistoletów Desert…

2025-06-05 | Michał Ihnatów | 14 minut

Karabiny Anschütz limitowanej edycji dostępne w Incorsa

Incorsa, oficjalny dystrybutor Anschütz, wprowadza do oferty dwa karabiny powtarzalne linii APR (Anschütz Precision Rifle) limitowanej edycji – 1782 APR  (.308…

2025-06-05 | Michał Ihnatów | 4 minuty

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Strzelectwo od podstaw cz. 3 – Od egzaminu po WPA

Egzamin na patent strzelecki mamy już za sobą? Świetnie, ale droga do pozwolenia na broń jest długa. Biorąc pod uwagę czas, wysiłek i poniesione koszty, nie jesteśmy jeszcze…

2025-04-30 | Tomasz Karasiński | 21 minut

UF PRO wprowadza do oferty pasy Waist/Flex

UF PRO, słoweński producent odzieży dla profesjonalistów wchodzący w skład Mehler Systems, wprowadza do oferty nowe akcesorium – minimalistyczny pas Waist/Flex, który dzięki…

2025-06-06 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Recenzja systemu oświetlania Wisport Sunfibre

Widoczność na drodze jest motywem przewodnim niezliczonych kampanii informacyjnych. Zwłaszcza kiedy napotkamy niespodziewane trudności, takie jak mgła, śnieżyca czy deszcz, ryzyko wypadków…

2025-06-06 | Natalia Kozłowska | 1 minut

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Minister Sportu i Turystyki uchyla uchwałę PZSS

Minister Sportu i Turystyki Sławomir Nitras uchylił uchwałę Zarządu Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego 27/2025 z dnia 26 marca 2025 roku w sprawie wprowadzenia…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Czasowy zakaz noszenia broni w Warszawie w dniu 25 maja

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało rozporządzenie w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni lub przemieszczania jej w stanie rozładowanym na obszarze miasta stołecznego…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 4 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Streamlight TLR-7 HL-X – świetlny bagnet dla twojej broni

Nie taki diabeł straszny, jak go oświetlisz, a już na pewno w blasku łatwiej go zneutralizować. Latarka na broń to właściwie must have dla profesjonalistów, ale też…

2025-06-09 | Anna Mielczarek | 6 minut

Kamizelka ratownika, która chroni – BC Arms Archangel

Kamizelka ratownika Archangel to efekt współpracy firm Currahee oraz BC Arms. Powstała w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku w zakresie ochrony osobistej zespołów ratownictwa medycznego. Na papierze…

2025-05-16 | Mariusz Rams | 7 minut

Relacja z Kaliber Shooting Festival 2025

W dniach 17-18 maja na strzelnicy Bellona w Maryninie odbyła się impreza Kaliber Shooting Festival 2025. Dla amatorów broni palnej i osób mocno wkręconych…

2025-06-03 | Tomasz Karasiński | 15 minut

Delta Long Range Weekend 2025 za nami

10 i 11 maja br. na poligonie Wojskowego Instytutu Technicznego Uzbrojenia w podwarszawskiej Zielonce odbyła się kolejna edycja Delta Long Range Weekend. To impreza, która zyskała…

2025-05-15 | Grzegorz Sobczak | 5 minut
Adventure

Recenzja systemu oświetlania Wisport Sunfibre

Widoczność na drodze jest motywem przewodnim niezliczonych kampanii informacyjnych. Zwłaszcza kiedy napotkamy niespodziewane trudności, takie jak mgła, śnieżyca czy deszcz, ryzyko wypadków…

2025-06-06 | Natalia Kozłowska | 1 minut

Recenzja Ruike LD51-B – Scyzoryk prawie idealny

W branży kieszonkowych narzędzi największy udział należy się nożom składanym czołowych marek, wykonanych z kosmicznie drogiej stali. Klasyczne scyzoryki, narzędzia wielofunkcyjne, znak…

2025-05-26 | Michał Ihnatów | 1 minut

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk,…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe.…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Torba Helikon-Tex Field Tote już dostępna!

Nowości z Enforce Tac 2025 stopniowo pojawią się w ofercie Helikon-Tex. Field Tote to torba z linii Urban, która łączy cywilny styl z militarnym zacięciem.

2025-05-08 | Michał Ihnatów | 1 minut

Koszula hawajska od Helikon-Tex już w sklepach

Do dystrybucji trafia kolejna nowość Helikon-Tex z Enforce Tac 2025. Koszule hawajskie łączą klasyczny, tropikalny styl z militarnymi akcentami wplecionymi we wzór.

2025-05-15 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Tracer — anorak zamiast bluzy mundurowej?

Kurtka Tracer to kolejny anorak (czy też kangurka) od Helikon-Tex. Od pozostałych różni się tym, że należy do linii Patrol i zaprojektowany został do użytku wojskowego — dlatego też…

2025-04-11 | Michał Ihnatów | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

„Zabić Ukrainę. Alfabet rosyjskiej agresji” – wojna oczami reportera

Marcin Ogdowski to jeden z najbardziej cenionych polskich korespondentów wojennych, znany z bezkompromisowych, rzetelnych i często brutalnie szczerych relacji z frontów wojennych. Jego najnowsza książka,…

2025-02-18 | Mateusz Sułek | 1 minut

Między historią a fikcją – czy warto przeczytać „Wojnę Wschodnią. Kroniki”?

Co by było, gdyby zimna wojna przerodziła się w otwarty konflikt zbrojny?
Piotr Langenfeld w swojej książce „Wojna Wschodnia. Kroniki” zabiera nas do alternatywnej wersji historii…

2025-02-14 | Mateusz Sułek | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Krakowski Festiwal Górski 2024 – najważniejsze informacje

Krakowski Festiwal Górski odbędzie się w dniach 7-8 grudnia 2024 roku w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Jak co roku w programie wiele atrakcji,…

2024-11-07 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

Wojska I Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku, cz. 2

Wojska państwa polsko-litewskiego w dobie nowożytnej, to temat rzeka o którym napisano już wiele. Wciąż jednak pozostaje w nim bardzo wiele niejasności i często niezrozumiałych terminów, które dziś próbujemy rozjaśnić. Jak te wojska były zaciągane i organizowane? Kto właściwie nimi dowodził? Czym się różni autorament narodowy od cudzoziemskiego, hetman polny od wielkiego a obaj od strażnika wielkiego, skąd się wzięła jazda pancerna i dlaczego w I Rzplitej wyraz „Kozak” mógł mieć co najmniej trzy różne znaczenia? Na te inne pytania odpowiadamy w czwartym odcinku podcastu MilMag Historia. W dwóch częściach.

Ilustracja Jana Matejki, pierwszego polskiego malarza, który w swoich badaniach do dzieł stosował metodę naukową (choć nie zawsze), przedstawiający kilku różnych żołnierzy nowożytnych. Od lewej: piechur „Niemiec” (Słuchacze i Słuchaczki poprzedniej części odcinka już wiedzą, o co chodzi), trębacz, inaczej surmacz, z jakiejkolwiek (choć być może husarskiej ze względu na kolor stroju) chorągwi, towarzysz pancerny bez zbroi, husarz oraz dwóch piechurów „Polaków” lub „Węgrzynów”. Ot, mała przekrojówka, dla przypomnienia. Grafika z zasobów Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, bibliotekacyfrowa.pl, domena publiczna.

Spis treści podcastu

Odcinek podcastu MILMAG Historia „Wojska I Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku, cz. 2” odsłuchasz także na Spotify.

00:00 – Wstęp do podcastu.
00:55 – W poprzednim odcinku…
01:55 – Żołd w porcjach, komplikacje w liczeniu wojska i co to jest (do diaska) porcja ślepa?
04:55 – Firma wojskowa w XVII wieku? Nihil novi sub sole.
05:52 – Pierwsze, stałe wojska Rzeczypospolitej – obrona potoczna i jej liczebność.
10:35 – Ktoś tym musi dowodzić: instytucja hetmana.
13:37 – Od obrony potocznej do wojska komputowego i co to jest ta „kwarta”?.
17:20 – I znów chaos: nowożytne pospolite ruszenie.
22:30 – Między hetmanem a gemajnem i między armią a chorągwią.
29:43 – Od południa do północy – cechy charakterystyczne wojskowości Rzplitej.
38:54 – Zakończenie

Galeria

No dobra, skoro podniosłem kwestię, to cokolwiek na ten temat… Trzy zdjęcia powyżej, to złoty dukat (zbiory Muzeum Narodowego w Kielcach) oraz srebrny talar (zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie). „Czerwony złoty” to powszechne określenie na monetę złotą o masie około 3,5 grama – taką jak dukat albo floren – w powszechnym obiegu w Rzeczypospolitej. Talar był monetą srebrną o wadze ponad 20 gramów. Kurs tych monet wobec siebie zmieniał się na przestrzeni czasu. Ówczesny (czyli wczesnonowożytny) system walutowy był naprawdę niejasny. Fot: wmuzeach.pl, domena publiczna

Dygresja: w niniejszym materiale, postanowiłem nieco spopularyzować wspaniałe dzieło polskiego oficera, malarza i badacza, jakim jest sześciotomowa seria „Żołnierz polski”, wydawana przez Wydawnictwo Ministerstwa Obrony w latach 60. XX wieku. Zapoczątkował ją i pierwsze 4 tomy przygotował pułkownik Bronisław Gembarzewski, wieloletni dyrektor Muzeum Wojska w Warszawie. Swoją drogą, pomimo śmierci autora w 1941 roku, jego praca przetrwała na rolkach mikrofilmu, które dwa lata przeczekały zakopane w Warszawie i dopiero po wojnie zostały przekazane do Muzeum Wojska Polskiego, po zmianie nazwy instytucji w 1944 roku. Praca płk. Gembarzewskiego obejmuje setki namalowanych przez niego samego tablic, przedstawiających żołnierzy polskich różnych formacji od XI do XIX wieku. Z wielką wdzięcznością za benedyktyńską pracę badacza, malutką część tych rycin prezentujemy w dzisiejszym materiale. Wierzę, że o takie właśnie wykorzystanie – choć nie koniecznie elektroniczne – chodziło autorowi badań i prac plastycznych. Dla upowszechniania wiedzy. Będziemy korzystać z tego materiału jeszcze niejednokrotnie.

Piechota zaporoska, czyli Kozacy w najpowszechniejszym znaczeniu tego słowa. W strojach z pętlicami widać pewne podobieństwo do piechoty polsko – węgierskiej.
Źródło: B. Gembarzewski, Żołnierz polski, Tom I (dalej: Gembarzewski), Warszawa 1960, s. 449.
Ponownie piechota kozacka. Zaostrzony drąg trzymany przez postać z lewej strony, to nie broń tylko sposób przenoszenia pakunków, na co wskazują kółka przy końcu. Mógł jednak posłużyć również do walki w razie braku innej broni.
Źródło: Gembarzewski, s. 519.
Ciężka jazda koronna z bitwy z Tatarami pod Wiśniowcem w 1512 roku. Postacie bez hełmów i pancerzy, to najprawdopodobniej pocztowi chorągwi.
Źródło: Gembarzewski, s. 141.
Wczesna postać husarii (usarii, usarze, służący „po usarsku”) z bitwy pod Orszą. Jak widać, jedyną bronią ochronną tych jeźdźców, była ówcześnie tarcza.
Źródło: Gembarzewski, s. 171.
Na dwóch, powyższych rycinach, piechota z przełomu XV i XVI wieku, potem z wczesnego wieku XVI. Najpierw podczas ćwiczeń, później już na wyprawie wojennej. Widać różnicowanie się uzbrojenia i strojów.
Źródło: Gembarzewski, s. 179, 189.
Pierwszy hetman wielki koronny, którego portret posiadamy: Mikołaj Kamieniecki herbu Pilawa. Piastował urząd do roku 1515 kiedy zmarł. Fot: cw, lic. CC BY-SA 3.0
Jan Amor Tarnowski herbu Leliwa, piąty kolejny hetman wielki koronny, autor podręcznika wojskowego. Architekt pamiętnego zwycięstwa spod Obertyna. Fot: zamek-królewski.pl, domena publiczna
Wspomniany w materiale, pierwszy powołany dożywotnio hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Jednocześnie kanclerz wielki koronny. Nie pozbawiony wad, ale mimo wszystko jedna z najjaśniejszych gwiazd na niebie Rzeczypospolitej. Fot: cw, domena publiczna
Długi krok w wiek XVII. Na pierwszym planie król Władysław IV Waza w zbroi rajtarskiej. Przedstawienie z około 1640 roku. Charakterystyczne jest wielokrotne folgowanie naudziaków zbroi.
Źródło: Gembarzewski, s. 373.
Piechota polsko – węgierska około 1630-40. Jak widać, piechurom też jeszcze zdarzało się używać łuków. Toporek był zarówno bronią, jak i narzędziem saperskim.
Źródło: Gembarzewski, s. 393
Piechota niemiecka z podobnego okresu. Pikinierzy stawali w pierwszym szeregu i nadstawiali broń na przyjęcie ataku kawalerii. Stąd zapotrzebowanie na pancerz w postaci kirysu i hełmu, tu morionu.
Źródło: Gembarzewski, s. 395.
Pewna egzotyka w Rzeczypospolitej: piechota szkocka. Okres podobny. Narodowy charakter ładu podkreślony odpowiednim strojem. Należy jednak zaznaczyć, że w nielicznych jednostkach autoramentu „brytyjskiego”, służyli głównie emigranci z wysp Albionu.
Źródło: Gembarzewski, s. 399.
Obóz pospolitego ruszenia. Malarz starał się oddać nieład panujący w tej formacji poprzez ukazanie zróżnicowanych wozów i namiotów.
Źródło: Gembarzewski, s. 433.
Obraz Józefa Brandta (nie, nie uwolnimy się od niego przy zagadnieniach nowożytnych), pod tytułem „Pospolite ruszenie u brodu”. Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim, na zróżnicowanie ekwipunku dwóch spieszonych jeźdźców, którzy rozmawiają z chłopem po lewej stronie. Po prawej, przyciąga spojrzenie fura siana nakryta drogą tkaniną i siedzące na niej charty, czyli psy myśliwskie. „Szlachta jak na kulig zjechała”. Fot: cw, domena publiczna.
Chorągiew (sztandar) pospolitego ruszenia powiatu Słonimskiego. Fot: cw, domena publiczna.
Łaszczówka – styl fryzury. Tak mniej więcej mógł się prezentować słynny żołnierz i jeszcze słynniejszy awanturnik, banita i infamis, który przez 16 lat sprawował urząd strażnika wielkiego koronnego, Samuel Łaszcz. Fot: cw, domena publiczna.
Starszy nad armatą w stroju cudzoziemskim według ryciny z księgi „Praxis ręczna dział” z 1637 roku.
Źródło: Gembarzewski, s. 401.
Mikołaj Ostroróg herbu Nałęcz, jeden z trzech regimentarzy wojsk koronnych w latach 1648-49. Fot: cw, lic. CC BY-SA 4.0.
Książę Dominik Zasławski-Ostrogski herbu własnego, również jeden z trzech regimentarzy powyższego okresu. Wraz z Ostrorogiem i Aleksandrem Koniecpolskim oskarżany o spowodowanie ucieczki wojska spod Piławiec. Fot: cw, lic. CC BY-SA 3.0.
Książę Jeremi Michał Wiśniowiecki herbu Korybut, wraz z Andrzejem Firlejem zastąpił poprzednich regimentarzy wojsk koronnych po klęsce pod Piławcami. Fot: cw, domena publiczna.

Być może niektórzy ze Słuchaczy / Czytelników będą zawiedzeni, ale nie będzie tutaj – na zakończenie – widowiskowego obrazu przedstawiającego husarię. Galeria regimentarzy ze „sławnym wojennikiem” Wiśniowieckim będzie musiała wystarczyć. Większą ilość ikonografii przedstawiającej żołnierzy Rzeczypospolitej, również zostawmy sobie na materiały poświęcone poszczególnym formacjom, bo jest o czym mówić i pisać. Husaria i pancerni to wojska, które dały Rzplitej niejedno zwycięstwo i zostały dobrze zapamiętane. Natomiast jazda lekka ewoluowała pomimo okresu kompletnej degrengolady w XVIII stuleciu i dała początek kolejnej formacji kawalerii, z której jesteśmy narodowo dumni: ułanom. Na razie zaś na dzisiaj koniec, dziękujemy za uwagę i do usłyszenia / przeczytania.

Bibliografia i netografia

Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa 2000.
Górski K., Historya jazdy polskiej, Kraków 1894.
Górski K., Historya piechoty polskiej, Kraków 1893.
Hubka M., Jazda doby Wazów. Organizacja, uzbrojenie, taktyka, Piotrków Trybunalski 2007.
Hundert Z., Listy przypowiednie dla Marcina Zamoyskiego (…) na chorągwie jazdy (…) w wojsku koronnym, „Res Historica” 43, 2017.
Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Tom 1, Lwów-Warszawa-Kraków 1923.
Kościelniak K., Kadra oficerska w wojsku koronnym w latach 1576-1648. Studia nad zawodem wojskowym, Toruń 2011.
Kukiel M., Zarys historji wojskowości w Polsce, Kraków 1929.
Łopatecki K., Artykuły wojskowe autoramentu cudzoziemskiego Władysława IV – okoliczności powstania i ich charakterystyka, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 11.2 (2011).
Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.
Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku, Lwów 1904.
Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, red. K. Łopatecki, Zabrze 2011.
Plewczyński ., Żołnierz jazdy obrony potocznej za czasów Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985.
Spieralski Z., Polska sztuka wojenna w latach 1563-1647, Warszawa 1961
Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, T.1-2, Warszawa 1965-66.
kadrinazi.blogspot.com – bardzo dobry blog prowadzony przez historyka wojskowości

X