Defence & Space

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Ewakuacja Polaków z Izraela: Kolejna wielka improwizacja

Kolejna kryzysowa sytuacja na Bliskim Wschodzie pokazała, że mijają lata, zmieniają się premierzy i ministrowie obrony, a Polska jak nie była przygotowana do ewakuacji swoich obywateli…

2025-06-20 | Sławek Zagórski | 5 minut

SIPRI: Rośnie ryzyko wojną nuklearną w miarę zbrojeń

Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem SIPRI opublikował raport pt. SIPRI Yearbook 2025, w którym m.in. omówiono temat zbrojeń nuklearnych wśród największych mocarstw.

2025-06-16 | Rafał Muczyński | 13 minut

Sprzęt łączności specjalnej do naprawy

2. Regionalna Baza Logistyczna opublikowała informację o uruchomieniu postępowania przetargowego na naprawy, konserwację, przeglądy oraz pozostałe usługi utrzymujące w sprawności technicznej sprzęt łączności specjalnej…

2025-06-18 | Rafał Muczyński | 10 minut

Certyfikat ochrony kryptograficznej SKW dla radiostacji Comp@n z Grupy WB

Grupa WB poinformowała, że opracowane przez spółkę Radmor, radiostacja systemu Comp@n wraz Systemem Zarządzania i Generacji Dokumentów Kryptograficznych otrzymała certyfikat ochrony kryptograficznej Służby…

2025-06-14 | Redakcja | 4 minuty

Wielka Brytania uhonorowała gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego

W Warszawie odbyła się uroczystość uhonorowania gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego oraz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej przez Rząd Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

2025-06-18 | Redakcja | 4 minuty

ZM Tarnów na obchodach w Dąbrowie Tarnowskiej

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz wziął udział w Dąbrowie Tarnowskiej w obchodach 140. rocznicy urodzin generała Mariana Kukiela. Na wydarzeniu nie zabrakło też…

2025-06-02 | Redakcja | 4 minuty

Axiom Mission 4: Historyczny lot Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w kosmos

25 czerwca 2025 przejdzie do historii jako dzień w którym drugi Polak w naszej historii poleciał w kosmos. W ramach misji Axiom Mission 4, dr Sławosz Uznański-Wiśniewski…

2025-06-25 | Rafał Muczyński | 5 minut

ICEYE dostarczy dane satelitarne Sojuszniczemu Dowództwu Operacji NATO

Polsko-fińska spółka ICEYE będzie przekazywać dane z satelitarnych radarów z syntetyczną aperturą (SAR) Sojuszniczemu Dowództwu Operacji (ACO) NATO w ramach inicjatywy Alliance Persistent…

2025-06-24 | Redakcja | 4 minuty

Szczyt NATO w Hadze: Sojusz staje się silniejszy

Wiceprezes Rady Ministrów i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz przebywa w Hadze, gdzie trwa szczyt NATO, który zajmie się m.in. napiętą sytuacją międzynarodową oraz wydatkami…

2025-06-25 | Redakcja | 5 minut

Tiberius Aerospace nawiązała współpracę z grupą obronną w brytyjskim parlamencie

Mająca swoje siedziby w Wielkiej Brytanii i USA, nowa w branży spółka Tiberius Aerospace ogłosiła nawiązanie współpracy z grupą APPG ds. Technologii Obronnych w brytyjskim parlamencie.

2025-06-24 | Redakcja | 4 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Pagacz Defence Group na targach „GRANICE”

Spółka Pagacz Defence Group z Torunia prezentuje swoje i jej partnerów wyroby podczas VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód…

2025-06-25 | Redakcja | 2 minuty

Polska Grupa Zbrojeniowa na targach „GRANICE”

Polska Grupa Zbrojeniowa bierze udział w VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód „GRANICE”, które odbywają się w dniach 24–25…

2025-06-24 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Pierwszy test radaru przeciwrakietowego AN/TPY-7 LRDR na Alasce

Amerykańska Agencja Obrony Przeciwrakietowej MDA przeprowadziła pierwszy test operacyjny stacji radiolokacyjnej dalekiego zasięgu AN/TPY-7 LRDR zbudowanej na Alasce.

2025-06-25 | Rafał Muczyński | 4 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Pagacz Defence Group na targach „GRANICE”

Spółka Pagacz Defence Group z Torunia prezentuje swoje i jej partnerów wyroby podczas VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód…

2025-06-25 | Redakcja | 2 minuty
Shooting

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

IFRE 25: Akcesoria i żywność dla służb – Kolba, Militaria.pl, Tarczyński

Podczas V Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Straży Pożarnej i Służb Ratowniczych KIELCE IFRE-EXPO zaprezentowano rozwiązania wielu rodzajów – od pojazdów, po narzędzia i wyposażenie…

2025-06-18 | Michał Ihnatów | 5 minut

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

Paris Air Show 2025: Premiera Baykar TB3

55. Edycja Międzynarodowego Salonu Lotniczego i Kosmicznego, który odbywa się w stolicy Francji, stała się okazją dla firmy Baykar Technolgies do zaprezentowania pokładowego bojowego…

2025-06-19 | Radosław Niesobski | 3 minuty

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

IFRE 2025: Maskpol z kombinezonami i maskami przeciwgazowymi

Wchodząca w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej spółka Maskpol zaprezentowała na V Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Straży Pożarnej i Służb Ratowniczych KIELCE IFRE-EXPO część…

2025-06-17 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Strzelnica Hubertus Chodzież zaprasza strzelców

Hubertus Chodzież, dystrybutor marki CZ w Polsce, zaprasza na swój obiekt położony w spokojnej, leśnej okolicy. Obiekt to kompleks łączący nie tylko zróżnicowane osie strzeleckie, ale również…

2025-06-11 | Michał Ihnatów | 6 minut

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Minister Sportu i Turystyki uchyla uchwałę PZSS

Minister Sportu i Turystyki Sławomir Nitras uchylił uchwałę Zarządu Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego 27/2025 z dnia 26 marca 2025 roku w sprawie wprowadzenia…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Czasowy zakaz noszenia broni w Warszawie w dniu 25 maja

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało rozporządzenie w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni lub przemieszczania jej w stanie rozładowanym na obszarze miasta stołecznego…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 4 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

21. urodziny sklepu Kolba już 28 czerwca!

Dnia 28 czerwca sklep Kolba obchodzi swoje 21. urodziny. I z tej okazji odbędzie się specjalne wydarzenie w ich salonie sprzedaży w Czeladzi i weekendowe promocje…

2025-06-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Zawody Long Range Euro Cup 2025 już we wrześniu

W dniach 5-7 września 2025 roku na terenie poligonu Drawskiego odbędą się długodystansowe zawody strzeleckie Long Range European Championships Historic i 22LR.

2025-06-16 | Michał Ihnatów | 14 minut
Adventure

Nowy sklep internetowy wydawnictwa WarBook

Wydawnictwo WarBook uruchomiło nowy sklep internetowy. Strona główna wita entuzjastów literatury wojennej, sci-fi i nie tylko nowym, czytelnym interfejsem.

2025-06-23 | Michał Ihnatów | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk,…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe.…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Torba Helikon-Tex Field Tote już dostępna!

Nowości z Enforce Tac 2025 stopniowo pojawią się w ofercie Helikon-Tex. Field Tote to torba z linii Urban, która łączy cywilny styl z militarnym zacięciem.

2025-05-08 | Michał Ihnatów | 1 minut

Koszula hawajska od Helikon-Tex już w sklepach

Do dystrybucji trafia kolejna nowość Helikon-Tex z Enforce Tac 2025. Koszule hawajskie łączą klasyczny, tropikalny styl z militarnymi akcentami wplecionymi we wzór.

2025-05-15 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Tracer — anorak zamiast bluzy mundurowej?

Kurtka Tracer to kolejny anorak (czy też kangurka) od Helikon-Tex. Od pozostałych różni się tym, że należy do linii Patrol i zaprojektowany został do użytku wojskowego — dlatego też…

2025-04-11 | Michał Ihnatów | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

„Zabić Ukrainę. Alfabet rosyjskiej agresji” – wojna oczami reportera

Marcin Ogdowski to jeden z najbardziej cenionych polskich korespondentów wojennych, znany z bezkompromisowych, rzetelnych i często brutalnie szczerych relacji z frontów wojennych. Jego najnowsza książka,…

2025-02-18 | Mateusz Sułek | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Krakowski Festiwal Górski 2024 – najważniejsze informacje

Krakowski Festiwal Górski odbędzie się w dniach 7-8 grudnia 2024 roku w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Jak co roku w programie wiele atrakcji,…

2024-11-07 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

Wojska I Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku, cz. 2

Wojska państwa polsko-litewskiego w dobie nowożytnej, to temat rzeka o którym napisano już wiele. Wciąż jednak pozostaje w nim bardzo wiele niejasności i często niezrozumiałych terminów, które dziś próbujemy rozjaśnić. Jak te wojska były zaciągane i organizowane? Kto właściwie nimi dowodził? Czym się różni autorament narodowy od cudzoziemskiego, hetman polny od wielkiego a obaj od strażnika wielkiego, skąd się wzięła jazda pancerna i dlaczego w I Rzplitej wyraz „Kozak” mógł mieć co najmniej trzy różne znaczenia? Na te inne pytania odpowiadamy w czwartym odcinku podcastu MilMag Historia. W dwóch częściach.

Ilustracja Jana Matejki, pierwszego polskiego malarza, który w swoich badaniach do dzieł stosował metodę naukową (choć nie zawsze), przedstawiający kilku różnych żołnierzy nowożytnych. Od lewej: piechur „Niemiec” (Słuchacze i Słuchaczki poprzedniej części odcinka już wiedzą, o co chodzi), trębacz, inaczej surmacz, z jakiejkolwiek (choć być może husarskiej ze względu na kolor stroju) chorągwi, towarzysz pancerny bez zbroi, husarz oraz dwóch piechurów „Polaków” lub „Węgrzynów”. Ot, mała przekrojówka, dla przypomnienia. Grafika z zasobów Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, bibliotekacyfrowa.pl, domena publiczna.

Spis treści podcastu

Odcinek podcastu MILMAG Historia „Wojska I Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku, cz. 2” odsłuchasz także na Spotify.

00:00 – Wstęp do podcastu.
00:55 – W poprzednim odcinku…
01:55 – Żołd w porcjach, komplikacje w liczeniu wojska i co to jest (do diaska) porcja ślepa?
04:55 – Firma wojskowa w XVII wieku? Nihil novi sub sole.
05:52 – Pierwsze, stałe wojska Rzeczypospolitej – obrona potoczna i jej liczebność.
10:35 – Ktoś tym musi dowodzić: instytucja hetmana.
13:37 – Od obrony potocznej do wojska komputowego i co to jest ta „kwarta”?.
17:20 – I znów chaos: nowożytne pospolite ruszenie.
22:30 – Między hetmanem a gemajnem i między armią a chorągwią.
29:43 – Od południa do północy – cechy charakterystyczne wojskowości Rzplitej.
38:54 – Zakończenie

Galeria

No dobra, skoro podniosłem kwestię, to cokolwiek na ten temat… Trzy zdjęcia powyżej, to złoty dukat (zbiory Muzeum Narodowego w Kielcach) oraz srebrny talar (zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie). „Czerwony złoty” to powszechne określenie na monetę złotą o masie około 3,5 grama – taką jak dukat albo floren – w powszechnym obiegu w Rzeczypospolitej. Talar był monetą srebrną o wadze ponad 20 gramów. Kurs tych monet wobec siebie zmieniał się na przestrzeni czasu. Ówczesny (czyli wczesnonowożytny) system walutowy był naprawdę niejasny. Fot: wmuzeach.pl, domena publiczna

Dygresja: w niniejszym materiale, postanowiłem nieco spopularyzować wspaniałe dzieło polskiego oficera, malarza i badacza, jakim jest sześciotomowa seria „Żołnierz polski”, wydawana przez Wydawnictwo Ministerstwa Obrony w latach 60. XX wieku. Zapoczątkował ją i pierwsze 4 tomy przygotował pułkownik Bronisław Gembarzewski, wieloletni dyrektor Muzeum Wojska w Warszawie. Swoją drogą, pomimo śmierci autora w 1941 roku, jego praca przetrwała na rolkach mikrofilmu, które dwa lata przeczekały zakopane w Warszawie i dopiero po wojnie zostały przekazane do Muzeum Wojska Polskiego, po zmianie nazwy instytucji w 1944 roku. Praca płk. Gembarzewskiego obejmuje setki namalowanych przez niego samego tablic, przedstawiających żołnierzy polskich różnych formacji od XI do XIX wieku. Z wielką wdzięcznością za benedyktyńską pracę badacza, malutką część tych rycin prezentujemy w dzisiejszym materiale. Wierzę, że o takie właśnie wykorzystanie – choć nie koniecznie elektroniczne – chodziło autorowi badań i prac plastycznych. Dla upowszechniania wiedzy. Będziemy korzystać z tego materiału jeszcze niejednokrotnie.

Piechota zaporoska, czyli Kozacy w najpowszechniejszym znaczeniu tego słowa. W strojach z pętlicami widać pewne podobieństwo do piechoty polsko – węgierskiej.
Źródło: B. Gembarzewski, Żołnierz polski, Tom I (dalej: Gembarzewski), Warszawa 1960, s. 449.
Ponownie piechota kozacka. Zaostrzony drąg trzymany przez postać z lewej strony, to nie broń tylko sposób przenoszenia pakunków, na co wskazują kółka przy końcu. Mógł jednak posłużyć również do walki w razie braku innej broni.
Źródło: Gembarzewski, s. 519.
Ciężka jazda koronna z bitwy z Tatarami pod Wiśniowcem w 1512 roku. Postacie bez hełmów i pancerzy, to najprawdopodobniej pocztowi chorągwi.
Źródło: Gembarzewski, s. 141.
Wczesna postać husarii (usarii, usarze, służący „po usarsku”) z bitwy pod Orszą. Jak widać, jedyną bronią ochronną tych jeźdźców, była ówcześnie tarcza.
Źródło: Gembarzewski, s. 171.
Na dwóch, powyższych rycinach, piechota z przełomu XV i XVI wieku, potem z wczesnego wieku XVI. Najpierw podczas ćwiczeń, później już na wyprawie wojennej. Widać różnicowanie się uzbrojenia i strojów.
Źródło: Gembarzewski, s. 179, 189.
Pierwszy hetman wielki koronny, którego portret posiadamy: Mikołaj Kamieniecki herbu Pilawa. Piastował urząd do roku 1515 kiedy zmarł. Fot: cw, lic. CC BY-SA 3.0
Jan Amor Tarnowski herbu Leliwa, piąty kolejny hetman wielki koronny, autor podręcznika wojskowego. Architekt pamiętnego zwycięstwa spod Obertyna. Fot: zamek-królewski.pl, domena publiczna
Wspomniany w materiale, pierwszy powołany dożywotnio hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Jednocześnie kanclerz wielki koronny. Nie pozbawiony wad, ale mimo wszystko jedna z najjaśniejszych gwiazd na niebie Rzeczypospolitej. Fot: cw, domena publiczna
Długi krok w wiek XVII. Na pierwszym planie król Władysław IV Waza w zbroi rajtarskiej. Przedstawienie z około 1640 roku. Charakterystyczne jest wielokrotne folgowanie naudziaków zbroi.
Źródło: Gembarzewski, s. 373.
Piechota polsko – węgierska około 1630-40. Jak widać, piechurom też jeszcze zdarzało się używać łuków. Toporek był zarówno bronią, jak i narzędziem saperskim.
Źródło: Gembarzewski, s. 393
Piechota niemiecka z podobnego okresu. Pikinierzy stawali w pierwszym szeregu i nadstawiali broń na przyjęcie ataku kawalerii. Stąd zapotrzebowanie na pancerz w postaci kirysu i hełmu, tu morionu.
Źródło: Gembarzewski, s. 395.
Pewna egzotyka w Rzeczypospolitej: piechota szkocka. Okres podobny. Narodowy charakter ładu podkreślony odpowiednim strojem. Należy jednak zaznaczyć, że w nielicznych jednostkach autoramentu „brytyjskiego”, służyli głównie emigranci z wysp Albionu.
Źródło: Gembarzewski, s. 399.
Obóz pospolitego ruszenia. Malarz starał się oddać nieład panujący w tej formacji poprzez ukazanie zróżnicowanych wozów i namiotów.
Źródło: Gembarzewski, s. 433.
Obraz Józefa Brandta (nie, nie uwolnimy się od niego przy zagadnieniach nowożytnych), pod tytułem „Pospolite ruszenie u brodu”. Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim, na zróżnicowanie ekwipunku dwóch spieszonych jeźdźców, którzy rozmawiają z chłopem po lewej stronie. Po prawej, przyciąga spojrzenie fura siana nakryta drogą tkaniną i siedzące na niej charty, czyli psy myśliwskie. „Szlachta jak na kulig zjechała”. Fot: cw, domena publiczna.
Chorągiew (sztandar) pospolitego ruszenia powiatu Słonimskiego. Fot: cw, domena publiczna.
Łaszczówka – styl fryzury. Tak mniej więcej mógł się prezentować słynny żołnierz i jeszcze słynniejszy awanturnik, banita i infamis, który przez 16 lat sprawował urząd strażnika wielkiego koronnego, Samuel Łaszcz. Fot: cw, domena publiczna.
Starszy nad armatą w stroju cudzoziemskim według ryciny z księgi „Praxis ręczna dział” z 1637 roku.
Źródło: Gembarzewski, s. 401.
Mikołaj Ostroróg herbu Nałęcz, jeden z trzech regimentarzy wojsk koronnych w latach 1648-49. Fot: cw, lic. CC BY-SA 4.0.
Książę Dominik Zasławski-Ostrogski herbu własnego, również jeden z trzech regimentarzy powyższego okresu. Wraz z Ostrorogiem i Aleksandrem Koniecpolskim oskarżany o spowodowanie ucieczki wojska spod Piławiec. Fot: cw, lic. CC BY-SA 3.0.
Książę Jeremi Michał Wiśniowiecki herbu Korybut, wraz z Andrzejem Firlejem zastąpił poprzednich regimentarzy wojsk koronnych po klęsce pod Piławcami. Fot: cw, domena publiczna.

Być może niektórzy ze Słuchaczy / Czytelników będą zawiedzeni, ale nie będzie tutaj – na zakończenie – widowiskowego obrazu przedstawiającego husarię. Galeria regimentarzy ze „sławnym wojennikiem” Wiśniowieckim będzie musiała wystarczyć. Większą ilość ikonografii przedstawiającej żołnierzy Rzeczypospolitej, również zostawmy sobie na materiały poświęcone poszczególnym formacjom, bo jest o czym mówić i pisać. Husaria i pancerni to wojska, które dały Rzplitej niejedno zwycięstwo i zostały dobrze zapamiętane. Natomiast jazda lekka ewoluowała pomimo okresu kompletnej degrengolady w XVIII stuleciu i dała początek kolejnej formacji kawalerii, z której jesteśmy narodowo dumni: ułanom. Na razie zaś na dzisiaj koniec, dziękujemy za uwagę i do usłyszenia / przeczytania.

Bibliografia i netografia

Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa 2000.
Górski K., Historya jazdy polskiej, Kraków 1894.
Górski K., Historya piechoty polskiej, Kraków 1893.
Hubka M., Jazda doby Wazów. Organizacja, uzbrojenie, taktyka, Piotrków Trybunalski 2007.
Hundert Z., Listy przypowiednie dla Marcina Zamoyskiego (…) na chorągwie jazdy (…) w wojsku koronnym, „Res Historica” 43, 2017.
Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Tom 1, Lwów-Warszawa-Kraków 1923.
Kościelniak K., Kadra oficerska w wojsku koronnym w latach 1576-1648. Studia nad zawodem wojskowym, Toruń 2011.
Kukiel M., Zarys historji wojskowości w Polsce, Kraków 1929.
Łopatecki K., Artykuły wojskowe autoramentu cudzoziemskiego Władysława IV – okoliczności powstania i ich charakterystyka, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 11.2 (2011).
Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.
Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku, Lwów 1904.
Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, red. K. Łopatecki, Zabrze 2011.
Plewczyński ., Żołnierz jazdy obrony potocznej za czasów Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985.
Spieralski Z., Polska sztuka wojenna w latach 1563-1647, Warszawa 1961
Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, T.1-2, Warszawa 1965-66.
kadrinazi.blogspot.com – bardzo dobry blog prowadzony przez historyka wojskowości

X