W środę, 9 kwietnia 2025, Ministerstwo Obrony Wielkiej Brytanii opublikowało zapytanie o informację (Request For Information, RFI) dotyczące planowanego postępowania przetargowego na dostawy nowego pokładowego systemu wczesnego ostrzegania, który na obu lotniskowcach typu Queen Elizabeth zastąpi radarowy system zwiadu, obserwacji i śledzenia Crowsnest używany na śmigłowcach Merlin ASaC (Airborne Surveillance and Control).
Zdjęcia: Royal Navy
W RFI nie ma szczegółów dotyczących liczby statków powietrznych ani parametrów taktyczno-technicznych. Termin składania wniosków o udział w badaniu rynkowym minie 6 maja 2025 o godz. 17.00 czasu lokalnego. Samo postępowanie rozpocznie się 1 stycznia 2026, a preferowany czas zawarcia umowy wyznaczono pomiędzy majem 2026 a majem 2027. Na tym etapie jej wartość oszacowano na poziomie 500 mln GBP-1,5 mld GBP (2,5-7,5 mld zł). Termin realizacji zamówienia wyznaczono na pomiędzy 1 stycznia 2027 do 1 maja 2032, dzięki czemu oczekuje się wprowadzenia do służby w latach 2030-2035.
Royal Navy eksploatuje 30 śmigłowców AW101 Merlin HM2, z których 10 może być wyposażonych w system Crowsnest, umożliwiający pełnienie roli Airborne Surveillance and Control (ASaC). Zazwyczaj 5 śmigłowców z 820. Eskadry Lotniczej (820 Naval Air Squadron) jest przystosowanych do roli ASaC w danym czasie: 3 maszyny operacyjne są przydzielane do grupy lotniskowcowej w wysokiej gotowości, a 2 służą do szkolenia i testów operacyjnych. Dostawy rozpoczęto 24 marca 2021. Zastąpiły wycofane w 2018 śmigłowce Sea King ASaC.7 (wystąpiła luka operacyjna).
Program jednak napotkał szereg problemów, które są powodem przedwczesnego planu ich wycofania. Początkowa gotowość operacyjna (Initial Operating Capability, IOC) była planowana na marzec 2020, następnie przesunięta na wrzesień 2021, ale osiągnięto ją dopiero w 2023 z powodu problemów technicznych.
Kolejnym była niestabilność oprogramowania sterującego radarem System Release 11.0, używanego podczas pierwszej operacyjnej misji w 2021 roku (w ramach misji CSG21), co znacznie ograniczało jego wydajność. Poprawki wprowadzono w wersjach 11.4 (kwiecień 2022) i 12.0/12.2, które poprawiły zdolności nadzoru nad lądem, łączność z samolotami wielozadaniowymi F-35B Lightning II oraz tryby pracy radaru.
Okazało się również, iż wybór systemu Crowsnest, który oparto na tańszym rozwiązaniu Thalesa (radar Searchwater 2000 znany z samolotów Nimrod MR2), zamiast bardziej zaawansowanego radaru Vigilance z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym AESA proponowanego przez Lockheed Martin wykorzystującego technologie radarów Northrop Grumman AN/APG-81 (z F-35) i Israeli Aerospace Industries Elta EL/M-2052, ograniczył potencjalne możliwości systemu.
O ile 30 śmigłowców Merlin HM2 ma pozostać w służbie do 2040, zgodnie z decyzją brytyjskiego Ministerstwa Obrony o przedłużeniu ich eksploatacji, to sam system Crowsnest zostanie zastąpiony wcześniej, do 31 grudnia 2029. Jak informował w lutym 2024 resort obrony, tylko do końca 2023 na program przeznaczono 425,662 mln GBP, podczas gdy na cały okres eksploatacji zaplanowano 459 mln GBP.
Niewykluczone, że w ramach koncepcji Future Maritime Aviation Force w Royal Navy, system Crowsnest zostanie zastąpiony przez bezzałogowe statki powietrzne, które charakteryzowałyby się lepszymi osiągami, takimi jak pułap, prędkość lotu, zasięg operacyjny, długotrwałość lotu i oczywiście skuteczniejszy system radarowy. Royal Navy nie może bowiem zakupić np. pokładowych samolotów wczesnego ostrzegania Northrop Grumman E-2D Advanced Hawkeye, gdyż lotniskowce typu Queen Elizabeth nie dysponują katapultami, a amerykańskie samoloty nie są dostosowane do skoczni typu ski-jump.