W czwartek, 27 czerwca 2024, brytyjski dziennik Financial Times poinformował, że trwają obecnie trójstronne rozmowy na linii USA-Izrael-Ukraina w sprawie przekazania przez państwo żydowskie walczącej Ukrainie zestawów obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej średniego zasięgu MIM-104D Patriot, znanych lokalnie jako Yahalom (hebr. Diament).
Zdjęcie: MathKnight, Zachi Evenor via Wikimedia Commons (CC BY 4.0)
Jak dodaje amerykański serwis informacyjny telewizji CNN, powołując się na wyższego urzędnika administracji amerykańskiej oraz źródło znającego szczegóły tematu, rozmowy zainicjował prezydent Joe Biden. Nie osiągnięto ostatecznego porozumienia w sprawie transferu kluczowych elementów systemu, a zainteresowane rządy nadal pracują nad kwestiami logistycznymi – ale urzędnik administracji powiedział, że ma nadzieję, że wysiłki się powiodą, zwłaszcza biorąc pod uwagę skuteczność baterii Patriot w Siłach Zbrojnych Ukrainy.
Nie jest jasne, jak długo potrwa proces finalizacji szczegółów i transferu zestawów do Ukrainy. Będą one prawdopodobnie musiałyby zostać najpierw wysłane do USA, gdzie zostaną poddane przeglądom, zanim zostaną wysłane do Ukrainy.
Jeśli dostawy się rozpoczną, będzie to pierwszy tak znaczący wkład Izraela w zakresie ciężkiego uzbrojenia dla walczącej Ukrainy od początku wojny. Lokalne spółki sektora obronnego nie otrzymały zgody rządu na bezpośrednie wsparcie Ukrainy dostawami uzbrojenia (Izrael przekazał system wczesnego ostrzegania przed atakiem lotniczym, rakietowym i dronowym oraz pakiet pomocy humanitarnej – przyp. red.). Warto dodać, że 11 czerwca 2023 pojawiła się domniemana fotografia ukraińskich żołnierzy z przeciwpancernymi pociskami kierowanymi Spike, ale dostawy nie zostały dotąd potwierdzone.
W 2022 pojawiły się apele kierowane do władz izraelskich o przekazanie Ukrainie zestawów systemu obrony przeciwrakietowej Iron Dome, jednak ówczesny minister obrony Ołeksij Reznikow twierdził, że w realiach ukraińskich nie przyda się.
Więcej Patriotów dla Ukrainy
20 czerwca br. Financial Times informował, powołując się na rzecznika Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA Johna Kirby’ego, że USA wstrzymały dostawy pocisków przechwytujących do zestawów Patriot dla sojuszników, aby całość produkcji była skupiona na pomocy dla walczącej Ukrainy. Podobnym priorytetem objęto produkcję pocisków do zestawów krótkiego zasięgu NASAMS. Decyzja jest następstwem oświadczenia prezydenta Bidena o dostawie kolejnej baterii systemu Patriot (o czym jako pierwszy informował 11 czerwca br. dziennik The New York Times).
Ponadto, inne państwa zgodziły się wysłać swoje zestawy Patriot (Niemcy, Królestwo Niderlandów) oraz inne zestawy obrony powietrznej (Włochy z systemem SAMP/T Mamba). 19 czerwca dołączyła do nich Rumunia, która według oświadczenia prezydenta Klausa Iohannisa przekaże jedną baterię. Na przekazanie swoich baterii nie zgodziła się Polska, Szwecja i Grecja, a przekazanie rakietowych pocisków przechwytujących zadeklarowała z kolei Hiszpania.
Pierwszą baterię Patriot przekazały Stany Zjednoczone, a elementy baterii Królestwo Niderlandów (zgodnie z deklaracjami ze stycznia i maja 2023). Następnie baterię przekazały Niemcy, a obecnie planują dostarczyć dwie kolejne.
Izrael jako pierwszy użytkownik wycofał system Patriot
30 kwietnia br. służba prasowa Sił Obronnych Izraela (Cawa ha-Hagana le-Jisra’el, Cahal) poinformowała, że Dowództwo Obrony Powietrznej Korpusu Powietrznego (Chejl ha-Awir) podjęło decyzję o wycofaniu ze służby wszystkich ośmiu baterii zestawów Yahalom, czyli MIM-104D Patriot z wyrzutniami M901 dla pocisków przechwytujących PAC-2 GEM-T (Guidance Enhanced Missile – Tactical Ballistic Missile).
Według Cahalu system Patriot w wersji posiadanej przez Izrael stał się przestarzały, co utrudnia jego dalszą eksploatację. Wycofywanie z eksploatacji rozpoczęło się od kilku baterii w celu płynniejszego przejścia do czasu dezaktywacji całego systemu do czerwca br.
Zestawy został zakupione w 1990, a ich debiut bojowy nastąpił podczas I wojny w Zatoce Perskiej. Pomiędzy 17 stycznia a 23 lutego 1991 Irak wystrzelił na Izrael ok. 42 pociski balistyczne R-17 Elbrus, Al-Hussein i Al-Abbas, ale skuteczność nowego systemu obrony nie była duża (jeden pocisk przechwycony), zresztą podobnie jak amerykańskich zestawów, które z tego powodu później były modernizowane (także te izraelskie).
Ponowne użycie w boju, zmodernizowanych zestawów, nastąpiło w sierpniu i wrześniu 2014, gdy podczas operacji Ochronny Brzeg (wojny w Strefie Gazy) zestrzelono dwa bezzałogowce Hamasu oraz syryjski bombowiec frontowy Su-24MK2.
Według danych Cahalu, od 2014 do chwili obecnej Yahalom przechwycił jedynie 19 celów, z czego 9 podczas obecnej wojny z Hamasem. Brak informacji o użyciu systemu podczas irańskiego ataku rakietowego w nocy z 13 na 14 kwietnia br. Niewykluczone, że to właśnie ostatni atak irański przelał czarę goryczy w kwestii dalszej eksploatacji Patriota w Izraelu.