W środę, 17 kwietnia 2024, amerykańska Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych w Obszarze Obronności DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) poinformowała, że w ramach programu ACE (Air Combat Evolution) w ośrodku doświadczalnym USAF Test Pilot School (TPS) w bazie lotniczej Edwards w Kalifornii przeprowadzono kolejne testy w locie sterowanego za pomocą sztucznej inteligencji eksperymentalnego samolotu VISTA X-62A. Tym razem zrealizowano po raz pierwszy symulowane walki powietrzne z załogowym samolotem wielozadaniowym F-16.
Amerykański eksperymentalny samolot VISTA X-62A sterowany przez tzw. sztuczną inteligencję / Zdjęcie: Christian Turner, USAF
Ujawniono, że po raz pierwszy sztuczna inteligencja zmierzyła się w powietrzu z człowiekiem w scenariuszu ćwiczebnym w ubiegłym roku (wskazano na trzy okna testowe do września 2023). Co ważne w kabinie samolotu VISTA X-62A znajdował się pilot, który w razie usterki lub awarii mógł zareagować i przerwać działanie autonomicznego systemu sterowania (ale jednocześnie w żaden sposób nie wpływał na ćwiczenie). Przeprowadzono serię ćwiczeń symulujących walki powietrzne na bliskich dystansach (tzw. dogfight). Testy zrealizowano pod nadzorem Laboratorium Badawczego USAF (Air Force Research Laboratory, AFRL).
DAPRA opublikowała nagranie wideo z którego dowiadujemy się, że w pierwszym etapie ćwiczeń w locie, VISTA X-62A wykonywał w większości tylko manewry obronne, ale po kilku turach pozwolono mu na przeprowadzenie symulowanego ataku na samolot załogowy. Wykonano łącznie 21 lotów, podczas których najmniejszą odległością pomiędzy samolotami było 600 m (2000 stóp), przy prędkości ponad 1930 km/h (1200 mil/h). W żadnym z lotów nie było potrzeby awaryjnego wyłączenia układu sterowania sztucznej inteligencji.
Przypomnijmy, że oblot VISTA X-62A, który otrzymał nowy system sterowania miał miejsce między 1 a 16 grudnia 2022, po tym jak samolot został przeklasyfikowany z NF-16D VISTA (Variable In-flight Simulator Aircraft). Poinformowano, że kolejne loty doświadczalne będą kontynuowane w 2024.
W toku modyfikacji samolot otrzymał nowe oprogramowanie SACS (System for Autonomous Control of Simulation) w miejsce VSS (VISTA Simulation System) oraz algorytmy podążania modelowego MFA (Model Following Algorithm) opracowane przez Lockheed Martin. Sercem oprogramowania SACS jest architektura otwartych systemów opracowana przez w Skunk Works Enterprise (E-OSA), która zasila komputer pokładowy EMC2 (Enterprise Mission Computer version 2) zwany potocznie Einstein Box. Dodatkowe komponenty oprogramowania SACS pozwoliły na integrację zaawansowanych czujników, rozwiązań bezpieczeństwa Multi-Level Security oraz zestawu tabletów-wyświetlaczy Getac na obu stanowiskach załogi.
Oblatany w kwietniu 1992 i zbudowany pierwotnie jako F-16D Block 30 o nr 86-0048 (1V-1) samolot w konfiguracji izraelskiej, został głęboko zmodyfikowany do standardu Block 40 wspólnie przez General Dynamics (obecnie część Lockheed Martin, a prace przejęło biuro konstrukcyjne Skunk Works), Calspan Corporation i USAF. Prace nad nim trwały od końca lat 1980. Został wyposażony w dyszę wylotową z wektorowanym ciągiem MATV (Multi-Axis Thrust Vectoring) i służył do badania cech supermanewrowości w TPS.
Warto dodać, że 23-24 maja 2023 miała miejsce w Londynie konferencja Future Combat Air & Space Capabilities Summit, po zakończeniu której źle zinterpretowano słowa amerykańskiego płka. Tuckera Cinco Hamiltona o tym, że sztuczna inteligencja stanowiła zagrożenie dla człowieka podczas innych symulacji ćwiczeń niszczenia obrony powietrznej przeciwnika. Niemniej nadinterpretacja anegdoty pułkownika wywołała poruszenie w mediach.
W 2021 informowano, że piloci wojsk lotniczych Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (ChALW) prowadzą szkolenia symulatorowe wykorzystujące sztuczną inteligencję w roli przeciwnika.