Siły Zbrojne Brazylii: Nadal regionalne mocarstwo? Część 2

Mundur polowy brazylijskich wojsk lądowych od lat osiemdziesiątych minionego wieku nosi nadruk kamuflażu typu lizard pattern. Jest on podobny do wykorzystywanego w tym samym okresie przez francuskie siły zbrojne, a współcześnie greckie i cypryjskie wojska lądowe. Poszczególne rodzaje sił zbrojnych noszą ten sam kamuflaż, jednak z pewnymi niewielkimi różnicami. Większość jednostek nosi czarne buty. Co charakterystyczne dla Brazylijczyków, zawsze wypolerowane na wysoki połysk. Wyjątkiem są tradycyjnie brązowe buty spadochroniarzy, sznurowane „na drabinkę”.

Nakryciem głowy większości sił lądowych jest beret, który w działaniach bojowych zastępuje hełm, kapelusz polowy lub czapka patrolowa:

• Niebieski ONZ – jednostki biorące udział w misjach ONZ
• Ciemno-niebieski – słuchacze AMAN i innych uczelni wojskowych
• Jasno-niebieski – lotnictwo wojsk lądowych
• Oliwkowo-zielony – jednostki ogólnowojskowe
• Czarny – wojska pancerne i zmechanizowane
• Beżowy – piechota aeromobilna
• Kamuflażowy – piechota dżunglowa
• Szary – piechota górska
• Czerwony – słuchacze szkół kadeckich
• Ciemno-brązowy (kawowy) – jednostki specjalne
• Bordowy – wojska powietrznodesantowe

Użytkowany sprzęt wojskowy, zwłaszcza w obszarze indywidualnego wyposażenia żołnierza, różni się znacznie między poszczególnymi jednostkami. Jednakże, podstawowe oporządzenie składa się z szelek wraz z ładownicami oraz zasobnika wywodzącego się z amerykańskiego systemu All-Purpose Lightweight Individual Carrying Equipment (ALICE). Ochronę balistyczną stanowią kamizelki typu MTV i produkowane lokalnie wersje IBA/OTV oraz hełmy PASGT i MICH uzupełnione rodzimym typem CCB (Capacete de Combate Balístico). Obecnie, wyposażenie optoelektroniczne – zwłaszcza noktowizyjne – pochodzi z importu (OIP Sensor Systems – Gandawa)

EE-T1 Osório – szczytowe osiągnięcie brazylijskiego przemysłu zbrojeniowego / Zdjęcie: MO Brazylii

Indywidualne uzbrojenie strzeleckie jest różnorodne. Broń krótka jest przeważnie lokalnej produkcji. Dostarcza ją państwowy koncern IMBEL (Indústria de Material Bélico do Brasil)  lub przedsiębiorstwo Taurus. Pistolet IMBEL 9 M973 stanowi kopię rozwiązań zaczerpniętych z M1911A1, z tą różnicą że podobnie jak polski VIS wykorzystuje amunicję 9×19 mm Parabellum. Rozwinięciem tej konstrukcji jest pistolet IMBEL GC (Grande Capacidade) wykorzystujący dwurzędowe magazynki. Z kolei Taurus dostarcza siłom zbrojnym pistolet M975 będący oryginalnie konstrukcja firmy Beretta.

Standardowym pistoletem maszynowym jest produkowana lokalnie przez Taurus wersja PM Beretta M12, funkcjonująca pod oznaczeniem M972. Nowocześniejszym produktem tego samego producenta jest PM SMT-9. Ponadto używane są również pistolety MP5

W zakresie broni długiej część żołnierzy wyposażona jest w karabiny samoczynno-samopowtarzalne FN FAL lub Para FAL, doskonale sprawdzające się w działaniach prowadzonych w dżungli. Równolegle, od lat 1980. w siłach zbrojnych Brazylii funkcjonują karabinki szturmowe serii IMBEL MD (MD-1, MD-2, MD-3, MD-4, MD97) oparte na konstrukcji FN FAL, jednak strzelające amunicją pośrednią 5,56x45mm. Od 2012 wprowadzana jest też nowa konstrukcja własna, IMBEL A2, produkowana w kalibrach 5,56×45 i 7,62×51 NATO. Ponadto, siły specjalne używają karabinków HK G36 oraz HK416 i 417.

VBTP-MR Guarani 6×6

Niektóre brygady pełniące rolę formacji ochrony pogranicza użytkują produkowaną przez Taurus wersję izraelskiego karabinka TAR-21. W celach reprezentacyjnych oraz szkoleniowych na poziomie szkół Tiro de Guerra wykorzystywany jest karabin Mosquetão 7,62mm Modelo 968 będący wersją powtarzalnego Mauser Model 1908. Podstawowym karabinem wyborowym w jednostkach piechoty jest M40 oraz własnej konstrukcji IMBEL AGLC. W jednostkach specjalnych używane są karabiny Remington MSR i M24 oraz karabin przeciwmateriałowy Barrett M82. W jednostkach piechoty dżunglowej używany jest samopowtarzalny karabin wyborowy HK PSG1.

Jako podstawowa broń wsparcia piechoty używany jest karabin maszynowy FN MAG M971, którego licencyjna produkcja prowadzona jest przez IMBEL. Ponadto, wykorzystywany jest też karabin maszynowy FN MINIMI i karabin M2 Browning. Jednocześnie, oddziały piechoty używają granatniki rewolwerowe Milkor MGL, podlufowe M203 i jednostrzałowe M79.

Lekka piechota oraz oddziały zmotoryzowane mają na wyposażeniu moździerze 81mm M936 AGR, 60mm  M949 AGR produkcji brazylijskiej oraz amerykańskie 107 mm  M30 i brytyjskie 81mm L16.  Ciężkie moździerze holowane produkcji francuskiej MO-120-RT zastępowane są 120mm M2 RAIADO produkcji rodzimej.

Od lewej: Cascavel i Urutu – brazyliskie hity eksportowe lat osiemdziesiątych

Jako broń przeciwpancerną wciąż użytkuje się stopniowo wycofywane już działa bezodrzutowe 105mm M40 oraz nowocześniejsze typu Carl Gustav. Wykorzystywane granatniki jednorazowe AT4 zastępują produkowane lokalnie odpowiedniki IMBEL ALAC (Arma Leve Anticarro). Brazylia od 2009 produkuje własne systemy przeciwpancernych pocisków kierowanych Mectron MSS-1.2 klasy SACLOS o zasięgu od 500 do 3000 metrów. W użyciu pozostają też jednak francuskie systemy ppk ERYX i MILAN.

Podstawowym środkiem transportu piechoty zmotoryzowanej są samochody ciężarowej, w tym Mercedes-Benz Atego 1720A 4×4 i Volkswagen Worker oraz pojazdy terenowe rodziny Agrale Marruá (oryginalnie projekt przedsiębiorstwa Engesa, przekazany po upadku przedsiębiorstwa do Agrale).

W latach 1960. i 1970. minionego wieku brazylijski przemysł zbrojeniowy przeżywał fazę dynamicznego rozwoju. W zakresie konstrukcji pancernych zdobywano doświadczenie, modernizując posiadane czołgi M3 Stuart (Bernardini  X1A, X1A1 i X1A2) i M41Walker Bulldog w wariantach M41B i M41C. Dużym sukcesem okazało się utworzenie przedsiębiorstwa Engesa-Engenheiros Especializados S/A, które wdrożyło do produkcji kilka używanych do dzisiaj konstrukcji pojazdów pancernych, takich jak EE-3 Jararaca, EE-11 Urutu i EE-9 Cascavel.  Pojazdy te okazały być się hitem eksportowym. Z  czasem, najważniejszym klientem przedsiębiorstwa stał się Irak. Zachęcone sukcesami kierownictwo rozpoczęło prace nad nowymi konstrukcjami:

Brazylijski Leopard 1A5 w czasie przeprawy – wykorzystanie tych, zdawałoby się przestarzałych pojazdów ma bardzo istotne uzasadnienie w warunkach południowoamerykańskich – przerzut cięższych wozów mógłby okazać się dużym utrudnieniem z uwagi na duże odległości oraz brak dostosowanej infrastruktury transportowej

• Opracowany w 1983 roku niszczyciel czołgów na podwoziu kołowym EE-17 Sucuri z wieżą oscylacyjną Fives Cail-Babcock FL-12 uzbrojoną w armatę  GIAT CN 105-57 L/57 kalibru 105 mm na sześciokołowym podwoziu napędzanym silnikiem Scania DS-11 o mocy 295 KM.
• Rozwinięcie konstrukcji EE-17, niszczyciel czołgów EE-18 Sucuri wykorzystujący zmodyfikowane sześciokołowe podwozie z silnikiem Scania DSI-11 o mocy 380 KM, wyposażony w powiększoną, trzyosobową wieżę ze stabilizowaną we wszystkich płaszczyznach gwintowaną armatą OTO Melara 105mm L/52 dostosowaną do standardów NATO wyposażoną w dalmierz laserowy oraz cyfrowy system kierowania ogniem. Pojazd wyposażony był w celowniki dzienno-nocne i systemy noktowizyjne dla kierowcy, system ostrzegania przed opromieniowaniem wiązką lasera oraz system OPBMR.
• Opracowana w latach 1980. rodzina lekkich pojazdów gąsienicowych EE-T4 Ogum, zdolnych do przerzutu drogą powietrzną (odpowiednik niemieckich pojazdów Weisel)
• Stworzony dużym wysiłkiem w latach 1982-1986 prototyp nowoczesnego czołgu III generacji EE-T1 Osório. Opracowano go z myślą o użycia w warunkach brazylijskich (ograniczona do 43 ton masa i wymiary dostosowane do istniejącej w większości krajów Ameryki Południowej infrastruktury transportowej), co również przekładało się na duży potencjał eksportowy w obszarze krajów rozwijających się.
  Swoją konstrukcją i zastosowanymi rozwiązaniami (pancerz warstwowy typu Chobham, automatyczne systemy przeciwpożarowe i OPBMR, gładkolufowa armata 120mm GIAT G1 ze stabilizacją i cyfrowym SKO, zblokowany w powerpack silnikiem Deutz MWM TBD 234 o mocy 1040KM i skrzynia biegów ZF LSG300, APU i zawieszenie hydropneumatyczne) nie odbiegał od współczesnych sobie konstrukcji (Leopard 2, Abrams M1A1, C-1Ariete, AMX-40, Challenger 1), zwyciężając w przetargu na nowy czołg podstawowy dla Arabii Saudyjskiej w 1989 roku.

Wozy pancerne EE-11 Urutu (w liczbie 233 pojazdów) i EE-9 Cascavel (nominalnie w liczbie 600 pojazdów) pozostają na stanie wojsk lądowych. Co jakiś czas poddawane są kolejnym pracom technicznym, które mają wydłużyć ich trwałość użytkową. Jednakże, począwszy od 2012 ich rolę w siłach zbrojnych Brazylii systematycznie przejmują nowe kto  VBTP-MR Guarani 6×6 (Viatura Blindada Transporte de Pessoal – Média de Rodas – Transporter Opancerzony Piechoty – Średni, Kołowy), które powstały na bazie włoskiego Iveco SuperAV 8×8.            Guarani ma docelowo powstać w kilku wersjach, różniących się wyposażeniem, zabudową nadwozia oraz pełnioną funkcją, w tym:

MLSR Astros II

• VBTP – bazowy KTO
• VBCI – wersja bojowa z wieżą bezzałogową uzbrojoną w działko 30mm Mk44 BushmasterII
• VBEPC LR – wersja dowódcza
• VBC Mrt Me/P– wóz uzbrojony w moździerz 81mm/120 mm
• VBR – wersja rozpoznawcza uzbrojona w działo 105 mm.
• VBECDT – wóz kierowania ogniem artylerii
• VBE Com – wóz łączności
• VBE Soc – wóz zabezpieczenia technicznego
• VBE Ofn – pojazd rozpoznania technicznego
• VBTE Amb – wóz ewakuacji medycznej

Brazylijskie wojska pancerne bazują na czołgach podstawowych II generacji, Leopard 1 (128 w wersji L1BE i 250 L1A5), wspieranych przez rodzinę pojazdów bazujących na tym samym podwoziu (Bergepanzer 2, Bieber, Pionierpanzer 2 Dachs Flakpanzer Gepard 1) oraz 91 czołgach podstawowych M60A3 TTS pozyskanych z zasobów US Army. Ich uzupełnieniem są wozy zabezpieczenia technicznego M578 i M88.

Wojska zmechanizowane korzystają z wozów rodziny M113, M113BR i M113A2 oraz pojazdów dowodzenia M577A2 i wspomnianych kto VBTP-MR Guarani 6×6.

Artyleria lufowa opiera się na kilku typach dział ciągnionych oraz na działach samobieżnych M108AP kalibru 105 mm (72 sztuki) i M109 kalibru 155mm (96 sztuk, wersja M109A5+ zmodernizowana przez BAE Systems).

W zakresie artylerii rakietowej wojska lądowe użytkują pojazdy ASTROS II produkowane przez rodzime przedsiębiorstwo Avibras. Wozy mają konstrukcję modułową. Na ich wyposażeniu znajdują się zestawy rakietowe różnych kalibrów:

Żołnierze brazylijscy z karabinkami IMBEL IA2

• SS-30 – rakiety kalibru 127 mm – salwa 32       – zasięg 9–30 km
• SS-40 – rakiety kalibru 180 mm – salwa 16       – zasięg 15–35 km
• SS-60 – rakiety kalibru 300 mm – salwa 4         – zasięg 20–60 km
• SS-80 – rakiety kalibru 300 mm – salwa 4         – zasięg 22–90 km
• SS-150 – rakiety kalibru 450 mm – salwa 4         – zasięg 29–150 km
• AV-TM 300 – pocisk manewrujący o zasięgu do 300 km, przenoszący głowicę o masie 200 kg i wyposażony w układy nawigacji inercyjnej oraz GPS. Pocisk startuje za pomocą silnika rakietowego. Rolę napędu marszowego pełni silnik turboodrzutowy produkcji brazylijskiej Turbomachine TJ1000. Zakładana prędkość do 0,85 Ma. Celność do 30 metrów.

Systemy ASTROS II stały się jednym z hitów eksportowych Brazylii i są eksploatowane przez szereg państw, w tym Angolę, Bahrajn, Malezję, Indonezję, Arabię Saudyjską, Katar oraz Irak). W związku z fiaskiem procesu pozyskiwania zestawów p-lot bliskiego zasięgu Pancyr w 2016, Avibras rozpoczął pracę nad dostosowaniem systemów Astros 2020 do roli platformy przeciwlotniczej.

• Dowództwo Operacji Specjalnych [Comando de Operações Especiais (Goiás)] – jednostka wojsk specjalnych podlegająca dowództwu Planalto (obszaru wyżyn) w Brasilii. Zasięg operowania obejmuje cały kraj. Historia jednostki sięga 1957, kiedy rozpoczęto formowanie zespołu ratowników spadochronowych. Od samego początku udział w jej tworzeniu mieli instruktorzy z US SF MTT z Fort Bragg. Najpierw jako pododdział w Brygadzie Spadochronowej, później jako samodzielny batalion, brazylijscy komandosi brali udział w zwalczaniu komunistycznych oddziałów partyzanckich w dorzeczu Araguai w latach  1966–1975. W 1991 roku, 1 Batalion Sił Specjalnych (1º Batalhão de Forças Especiais) i 1 Batalion Komandosów (1º Batalhão de Ações de Comandos) wraz z innymi jednostkami wojsk lądowych, marynarki i lotnictwa, wzięły udział w Operacji Traíra, przeciwko bojownikom FARC organizującym obozy partyzanckie w Amazonii. Brazylijskie formacje specjalne mają duże doświadczenie w prowadzeniu operacji przeciw-partyzanckich i działaniach COIN, prowadzonych także w ramach misji MINUSTAH na Haiti.

Wojska specjalne zaangażowane były również w wielu akcjach związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym, w tym w zabezpieczenie wizyt papieżów: Jana Pawła II w 1997 roku i Franciszka w 2013 roku oraz ochronę podczas Igrzysk Olimpijskich w 2016. W 2003 dekretem prezydenta nr. 4.289 połączono istniejącej jednostki specjalne w Brygadę Operacji Specjalnycha a w 2013 utworzono Dowództwo Operacji Specjalnych.

Żołnierze brazylijskich wojsk specjalnych

Jednostki:

• Baza Administracyjna Centrum Operacji Specjalnych (Base Administrativa do Comando de Operações Especiais B Adm C Op Esp)
• Batalion Sił Specjalnych (1º Batalhão de Forças Especiais – 1º BFEsp )[1]
• Batalion Komandosów (1º Batalhão de Ações de Comandos 1º BAC)[2]
• Batalion PSYOPS (1º Batalhão de Operações Psicológicas 1º B Op Psc))
• Kompania Specjalna (3ª Companhia de Forças Especiais 3ª Cia F Esp)[3]
• Batalion Wsparcia Operacji Specjalnych (Batalhão de Apoio às Operações Especiais B Ap Op Esp)
• Kompania CBRN (Companhia de Defesa Química, Biológica e Nuclear – Cia DQBRN)[4]
• Pluton Żandarmerii Wojskowej (6th Pel PE)
• Brygada Spadochronowa (Brigada de Infantaria Paraquedista) jest uważana za najbardziej elitarną jednostkę armii brazylijskiej. Dowództwo znajduje się w dzielnicy Vila Militar, w Rio de Janeiro. W założeniu brygada ma być przygotowana do rozwinięcia działań operacyjnych w ciągu 48h w dowolnym miejscu w kraju, zarówno w dżungli, sawannie, jak i w terenie bagiennym i górskim i pozostania w rejonie akcji do 72h.

Jak wszystkie wojska powietrznodesantowe na świecie, Brigada de Infantaria Paraquedista posiada cechy wyróżniające jej żołnierzy od „zwykłej” piechoty. W tym wypadku, wzorem wielu innych formacji, żołnierze brygady noszą brązowe buty i bordowe berety.

Brygada wykorzystuje lekkie pojazdy produkcji brazylijskiej, Chivunk, i Troller T4 brazylijsko-argentyńskiej VLEGA Gaucho i amerykańskiej M-Gator A1. Wsparcie artyleryjskie zapewniają baterie lekkich haubic 105mm OTO Melara Mod 56.

• Brygada Lekkiej Piechoty [12ª Brigada de Infantaria Leve (Aeromóvel)] – druga jednostka należąca do Sił Szybkiego Reagowania. Brygada piechoty aeromobilnej stacjonująca w Caçapava w stanie São Paulo, podległa dowództwu 2. Dywizji. Brygada współpracuje bezpośrednio z podległym Dowództwu Południowo-Wschodniemu – Dowództwem Lotnictwa Wojsk Lądowych (Comando de Aviação do Exército). Jej żołnierzy wyróżnia charakterystyczny element umundurowania, a mianowicie berety koloru beżowego. Podobnie jak w wypadku brygady spadochronowej, formacja ta jest przygotowana do działania we wszystkich strefach klimatycznych kraju.
• Dowództwo Lotnictwa Wojsk Lądowych (Comando de Aviação do Exército) – jego zadaniem jest zapewnienie transportu lotniczego i wspieranie sił lądowych poprzez bliskie wsparcie lotnicze oraz rozpoznanie. Dowództwo, zlolkalizowane w Taubaté w stanie Sao Paulo, odpowiada za kwestie operacyjne. Natomiast Dyrektoriat Lotnictwa Wojsk Lądowych, mieszczący się w Brasilii, koordynuje zakupy i utrzymanie sprzętu i wyposażenia.

Stacjonująca w Rio de Janeiro Brygada Spadochronowa z uwagi na swoją dyslokację oraz elitarność jest często angażowana w operacje na obszarze lokalnych faveli. Działania te, z uwagi na silne uzbrojenie, dużą determinację nieprzyjaciela oraz ekstremalnie trudny teren działań, są diametralnie odległe od „operacji policyjnych”, za jakie przywykło się je uważać

Dowództwo Operacyjne Wojsk Lądowych (COTer) (Brasília)

o Dowództwo Południowo-Wschodnie (CMSE – São Paulo)

• Dowództwo Lotnictwa Wojsk Lądowych (Comando de Aviação do Exército (CmdoAvEx)) (Taubaté (SP))
• Dowództwo (Comando do Comando de Aviação do Exército (CmdoCmdoAvEx))
• Kompania Łączności Lotnictwa Wojsk Lądowych (Companhia de Comunicações de Aviação do Exército (CiaComAvEx))
• 1 Batalion Lotnictwa Wojsk Lądowych (1º Batalhão de Aviação do Exército (1º BAvEx))
• 2 Batalion Lotnictwa Wojsk Lądowych [2º Batalhão de Aviação do Exército]
• Ośrodek Wyszkolenia Lotnictwa Wojsk Lądowych [Centro de Instrução de Aviação do Exército (Taubaté)]
• Batalion Remontowo-Zapatrzeniowy Lotnictwa Wojsk Lądowych (Batalhão de Manutenção e Suprimento de Aviação do Exército (BtlMntSupAvEx))
• Baza Lotnicza Taubaté [Base de Aviação de Taubaté – (Taubaté)]

o Dowództwo Zachodnie (Comando Militar do Oeste; CMO, Campo Grande),

• 3 Batalion Lotnictwa Wojsk Lądowych [3º Batalhão de Aviação do Exército (Campo Grande)]

o Dowództwo Amazonii (Comando Militar da Amazônia; CMA)

• 4 Batalion Lotnictwa Wojsk Lądowych [4º Batalhão de Aviação do Exército (Manaus)]

 

• Brygada Lekkiej Piechoty [11ª Brigada de Infantaria Leve GLO] – formacja szkolona do prowadzenia walki w terenie zurbanizowanym. Skrót GLO oznacza Garantia da Lei e Ordem – Gwarancja Prawa i Porządku. Zadania brygady polegają na tłumieniu zamieszek i zwalczaniu zorganizowanej przestępczości. Z uwagi na policyjny charakter działań, przy brygadzie prowadzone jest centrum wyszkolenia ochrony porządku publicznego. Jej żołnierze często biorą udział w działaniach pacyfikacyjnych w favelach, dlatego są też szkoleni w użyciu broni nieśmiercionośnej. Podobnie jak w wypadku sił szybkiego reagowania, obszar działań 11ª Brigada de Infantaria Leve GLO rozciąga się na cały kraj.
• Brygada Piechoty Górskiej specjalizuje się w działaniach górskich. Formacja stacjonuje w Juiz de Fora w stanie Minas Gerais. Jednostka zapisała chwalebną kartę w historii brazylijskiego Korpusu Ekspedycyjnego z okresu II wojny światowej, zdobywając – po ciężkich walkach w kwietniu 1945 – włoską miejscowość Montese, co otworzyło Aliantom drogę na Bolonię. Wyposażenie, sprzęt i wyszkolenie brygady dostosowane są do warunków górskich.
• Centrum wyszkolenia do operacji w dżungli [Centro de Instrução de Guerra na Selva (CIGS)] – zlokalizowana w Manaus, stolicy Amazonii instytucja odpowiedzialna za wyszkolenie oddziałów operujących na obszarze lasów równikowych. Centrum prowadzi kursy instruktorskie dla oficerów wyższego i niższego szczebla. Kurs bazowy trwa ok. 10 tygodni, w trakcie których uczestnicy poznają reguły funkcjonowania w dżungli, podstawy sztuki przetrwania, następnie metody nawigacji i sposoby prowadzenia walki. Zwieńczeniem kursu jest sześciotygodniowy cykl ćwiczeń, podczas którego przed uczestnikami stawiane są coraz trudniejsze zadania bojowe. Całość prowadzona jest w specyficznej, brazylijskiej metodyce szkoleniowej. Uczestnicy kursu podczas jego trwania nie posługują się personaliami lub stopniami. Identyfikacja prowadzona jest na podstawie przydzielonych numerów. Szkolenie ma charakter ciągły. Kursanci mają kontakt ze światem zewnętrznym jedynie w czasie nielicznych przerw, które trwają od 12 do 36 godzin. Od kilku lat organizowana jest skrócona, trzytygodniowa edycja kursu, przeznaczona dla uczestników z zagranicy.

Śmigłowiec Eurocopter AS532 Cougar należący do lotnictwa wojsk lądowych wraz z żołnierzami brygady aeromobilnej

Brazylijska doktryna obrony Amazonii opiera się na wykorzystaniu niezwykle wymagającego fizycznie i logistycznie lasu deszczowego. Dżungla jest terenem z gruntu nieprzyjaznym dla człowieka, pełnym niebezpiecznych zwierząt i roślin, bardzo trudnym do poruszania się i nawigacji. W gęstym pokryciu drzew nie działają odbiorniki GPS, a panujący w niej tropikalny klimat stanowi ogromne wyzwanie dla umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia. Jednak dzięki dobrej znajomości terenu i jego właściwości oraz właściwym dostosowaniu taktyki, wyposażenia i uzbrojenia, dżungla może stać się sojusznikiem i z tego założenia wywodzi się doktryna obrony Amazonii. Jej podstawą są brygady piechoty wyszkolonej do prowadzenia walki w tym terenie.

Taktyka tych oddziałów opiera się na prowadzeniu działań nieregularnych w oparciu o znajomość terenu i przyrody. W brygadach „dżunglowych” służy wielu przedstawicieli rdzennej ludności Amazonii. Z uwagi na zasobność regionu w surowce naturalne i mniej lub bardziej agresywne działania różnych graczy na arenie międzynarodowej, od wielu lat obecność wojskowa w tym regionie jest wzmacniana. W ramach sił zbrojnych Brazylii funkcjonuje pięć brygad piechoty podległych Dowództwu Amazonii (CMA), które są wyszkolone i przeznaczone do walki w dżungli:

Uczestnicy kursu działań w dżungli – brazylijska szkoła działań w dżungli jest uznawana za jedną z najtrudniejszych

• Brygada Piechoty Dżunglowej [1ª Brigada de Infantaria de Selva (Boa Vista)]
  • 1 Batalion Piechoty Dżunglowej (aeromobilny) [º Batalhão de Infantaria de Selva (aeromóvel) (Manaus)]
• Brygada Piechoty Dżunglowej [2ª Brigada de Infantaria de Selva (São Gabriel da Cachoeira)]
• Brygada Piechoty Dżunglowej [16.ª Brigada de Infantaria de Selva (Tefe)]
• Brygada Piechoty Dżunglowej [17ª Brigada de Infantaria de Selva (Porto Velho)]
• Brygada Piechoty Dżunglowej [23.ª Brigada de Infantaria de Selva (Marabá)]

• Batalion Graniczny – poddział 18. Brygady Piechoty Granicznej (18ª Brigada de Infantaria de Fronteira) z Dowództwa Wschodniego (Comando Militar do Oeste) stacjonujący w Corumba w stanie Mate Groso do Sul. Jednostka operuje w rejonie rozległych bagien Pantal rozciągających się na obszarze 200 tys km² wzdłuż granicy z Paragwajem, w zapalnym rejonie „triple frontera”. Z uwagi na charakter działań w specyficznym środowisku, oprócz standardowych działań batalion prowadzi również kurs operacji w obszarze bagiennym dla oddziałów specjalnych i sił szybkiego reagowania.

Patrol 17. Batalionu Granicznego w obszarze bagien Panatal

• 72 Batalion Piechoty Zmotoryzowanej (72° Batalhão de Infantaria Motorizado)– pododdział Brygady Zmotoryzowanej (10.ª Brigada de Infantaria Motorizada) z Dowództwa Północno-Wschodniego (Comando Militar do Nordeste). Charakterystycznie umundurowani żołnierze są przykładem doktryny dostosowania się jednostek do rejonu odpowiedzialności. Wzmacniany wstawkami z brązowej skóry piaskowy mundur, wraz z rękawicami chroniącymi wierzch dłoni i kapeluszem z szerokim rondem chronią przed wszechobecną kolczastą roślinnością porastająca północno-wschodnie obszary Brazylii. Batalion stacjonuje w mieście Petrolina w stanie Pernambuco. W ramach swojej działalności jednostka prowadzi szkołę (dysponującą terenem o powierzchni 28 tys km²) przygotowującą żołnierzy i oficerów do prowadzenia działań w nieprzyjaznym obszarze sawanny.

[1] Jednostka specjalna wzorowana na SAS/Delta Force, z mocnym nastawieniem na działania specjalne i nieregularne.

[2] Jednostka specjalna przeznaczona do prowadzenia akcji bezpośrednich.

[3] ulokowana w Manaus jednostka specjalizująca się w działaniach w wymagającym terenie Amazonii.

[4] Jedna z dwóch formacji wojsk chemicznych (drugą jest 1 Batalion CBRN ulokowany w Rio de Janeiro) nastawiona na współpracę z pozostałymi elementami brazylijskich wojsk specjalnych.

Obsada karabinu maszynowego (FN MAG) z 72 Batalionu Piechoty Zmechanizowanej. Uwagę zwracają charakterystyczne mundury dostosowane do operowania w warunkach kolczastej sawanny

Konflikty międzynarodowe na kontynencie południowoamerykańskim zdarzają się relatywnie rzadko. Terytorium Brazylii po raz ostatni zostało naruszone przez obce wojska w 1865. Jednak Brazylia należy do grona największych państw na świecie, a co za tym idzie jej sytuacja geograficzna i geopolityczna należy również do najbardziej złożonych.

Wspólna granica z dziesięcioma państwami, cztery strefy klimatyczne oraz linia brzegowa licząca ponad 7 tys. kilometrów wraz z wodami terytorialnymi (określanymi jako „niebieska Amazonia”) tworzą znaczące wyzwanie dla organów bezpieczeństwa państwa. Wysoki poziom przestępczości, graniczący z otwartą rebelią w dzielnicach miast znajdujących się poza jakąkolwiek kontrolą państwa oraz aktywne działania karteli narkotykowych i organizacji terrorystycznych w rejonie „potrójnej granicy” i zaangażowanie w misje zagraniczne, zwłaszcza w istotną dla regionu misję ONZ na Haiti, powodują że pomimo ponad pół wieku pokoju w regionie, pól działania dla stanowiących 2/3 sił zbrojnych Brazylii wojsk lądowych nie brakuje. Konsekwentne nastawienie na działania z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego i defensywny charakter formacji wynikają z doświadczeń ostatniego półwiecza, charakterystyki geograficznej i geopolitycznej kraju oraz jego polityki wewnętrznej i pewnej izolacji sił zbrojnych od reszty społeczeństwa.

Kolumna żołnierzy 72 Batalionu w marszu

Sytuacja polityczna w kraju ulega jednak dynamicznym przemianom. Po latach rządów lewicy, niechętnej zwiększaniu budżetu obronnego, do władzy po raz pierwszy od trzydziestu lat doszła partia prawicowa, blisko związana z kręgami wojskowymi. Proces modernizacji sił zbrojnych nabiera tempa, a kraj poszukuje partnerów w tym procesie. Jednak z uwagi na różne zaszłości historyczne i polityczne współpraca z USA oraz krajami tzw. starej Europy nie zawsze układa się po myśli Brasilii. Ponadto, niepokoje społeczne w Wenezueli, skutkujące napływem uchodźców oraz coraz śmielsze działania w obszarze Amazonii prowadzone pod egidą zagranicznych organizacji proekologicznych w połączeniu z zataczającą coraz szersze kręgi „histerią klimatyczną”, pozwalają przewidzieć przyszłe wyzwania stojące przed Brazylią i jej siłami zbrojnymi.

 

Artykuł opublikowany pierwotnie w MILMAG nr 02/2020