Otwarcie laboratorium jest ważnym wydarzeniem zarówno dla CSSP, jak i dla Wojsk Radiotechnicznych w całości. Umożliwi ono szkolenie obsług stacji radiolokacyjnych Odra bez angażowania do tego celu sprzętu rozwiniętego na posterunkach i nie wpływając tym samym na ciągłość ich pracy bojowej. Jak zwrócił uwagę szef Zarządu Wojsk Radiotechnicznych, zastępca Inspektora Sił Powietrznych gen. brygady Jerzy Kwika, wdrożenie tego laboratorium następuje zbyt późno. Powinno to nastąpić kilka lat po otrzymaniu pierwszych radarów, a nie dopiero po zakończeniu dostaw. Niestety zagadnienia szkoleniowe nie są traktowane priorytetowo i ich finansowanie jest często odkładane na później (PIT-Radwar zakończyła dostawy radarów TRS-15M Odra).
Przecięcie wstęgi przed budynkiem laboratorium stacji radiolokacyjnej NUR-15M przez szefa Zarządu Wojsk Radiotechnicznych, zastępcę Inspektora Sił Powietrznych gen. brygady Jerzego Kwika, komendanta Centrum Szkolenia Sił Powietrznych płk. Józefa Trejdera, szefa Szefostwa Dowodzenia i Łączności Agencji Uzbrojenia Macieja Strzemeckiego i prezesa zarządu PIT-Radwar Marka Borejko / Zdjęcia: Przemysław Gurgurewicz, MILMAG
Zasadniczym składnikiem laboratorium jest stacja radiolokacyjna TRS-15M wersji produkcyjnej TRS-15-7 pozbawiona oczywiście podwozi samochodowych, platformy jednostki radiolokacyjnej JBR-15, agregatów APR-15 oraz zabudowy kontenerowej. Ze względu na dydaktyczne przeznaczenie, szereg elementów zostało opracowanych lub odpowiednio dostosowanych. Przykładowo w przypadku kabin KPA i KAN umożliwiono, między innymi poprzez utworzenie otworów rewizyjnych, dostęp do elementów niewidocznych w seryjnej stacji. W przypadku segmentu antenowego SNO-15-3 oraz zestawu anten ZAI-15 dodano możliwość demontażu owiewek, aby uzyskać bezpośredni dostęp do apertury promieniującej. Istotną część laboratorium TRS-15M stanowi Dydaktyczny Zestaw Multimedialny. Zawiera on rozbudowany pakiet materiałów dydaktycznych obejmujący filmy instruktażowe, szkolenie e-learning z podstaw radiolokacji, szkolenie z obsługi i eksploatacji stacji TRS-15M oraz katalog zdjęć, opisów bloków oraz zespołów stacji.
Laboratorium umożliwia szkolenie obsług radaru w komfortowych warunkach
Laboratorium TRS-15M umożliwia prowadzenie szkoleń teoretycznych oraz praktycznych w zakresie:
- podstaw radiolokacji,
- budowy, eksploatacji i praktycznego wykonywania obsługi technicznej stacji radiolokacyjnej TRS-15M oraz konsoli zdalnego sterowania stacjami radiolokacyjnymi KZS-15,
- doskonalenia umiejętności prowadzenia diagnostyki stacji radiolokacyjnej TRS-15M oraz usuwania uszkodzeń,
- doskonalenia umiejętności praktycznego wykonywania czynności obsługowo-naprawczych, regulacyjnych i pomiarowych (z uwzględnieniem dodatkowych punktów pomiarowych nieujętych w dokumentacji stacji),
- doskonalenia umiejętności wykonywania pomiarów i regulacji przewidzianych instrukcją eksploatacji stacji radiolokacyjnej TRS-15M oraz zakresem pomiarów przewidzianych programem szkolenia,
- prezentacji budowy i funkcjonalności zasadniczych bloków, podzespołów oraz układów funkcjonalnych stacji radiolokacyjnej TRS-15M, radaru wtórnego (systemu IFF), zestawu konsoli KZS-15 z osprzętem,
- ćwiczenia podłączania oraz konfigurowania interfejsów komunikacyjnych stacji TRS-15M i konsoli KZS-15 do współpracy z otoczeniem systemowym.
W sali znalazły się wszystkie zasadnicze elementy stacji, takie jak konsole stanowisk operatorskich SOP-15 oraz konsole zdalnego sterowania stacjami radiolokacyjnymi KZS-15
Przyjęty wczoraj do eksploatacji 28. radar rodziny TRS-15 jest ostatnim egzemplarzem, jednym z dwóch wyprodukowanych w ramach ostatniego zamówienia złożonego 6 grudnia 2021 roku. Jak deklarował gen. brygady Jerzy Kwika, obecnie nie ma planów zakupowych dotyczących dalszych stacji radiolokacyjnych tego typu (Dodatkowe radary TRS-15M Odra dla WP).
Aktualnie radary rodziny TRS-15 eksploatowane są w Siłach Powietrznych – 24 sztuki (2 spośród najstarszych, w tym prototyp, zostały już wycofane z eksploatacji) oraz w Morskiej Jednostce Rakietowej – 2 radary w odmianie TRS-15C. Radary TRS-15M noszące kryptonim Odra są obecnie zasadniczym urządzeniem średniego zasięgu na 17 stałych posterunkach radiolokacyjnych 3 Brygady Radiotechnicznej, a ich uzupełnienie stanowią, sukcesywnie wycofywane z eksploatacji, zestawy radiolokacyjne N-31/N-41. Radary Odra są też kluczowym środkiem służącym poprawie parametrów pola radiolokacyjnego na kierunku wschodnim, gdzie zostały rozwinięte z powodu trwającej na Ukrainie wojny.
Stacja TRS-15M Centrum Szkolenia Sił Powietrznych dysponuje specjalnym budynkiem o wysokości pozwalającej na rozwinięcie radaru w jego wnętrzu
TRS-15M Odra to mobilna trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna pracująca w pasmie S (2-4 GHz). Należy do urządzeń średniego zasięgu dysponując zasięgiem instrumentalnym 240 km i pułapem wykrywania celów do 30 km. Dzięki podnoszeniu anteny za pomocą hydraulicznego masztu na wysokość ponad 8 metrów, ma zwiększone zdolności wykrywania i śledzenia celów niskolecących. Stacja wyposażona jest w interrogator ISZ-50 systemu swój-obcy standardu Mark XIIA działający w aktualnie obowiązującym w NATO modzie 5.
W wariancie dla Wojsk Radiotechnicznych radar składa się z dwóch zasadniczych jednostek umieszczonych na podwoziach samochodowych:
- bezobsługowa jednostka radiolokacyjna JBR-15 – stanowiąca właściwe urządzenie radarowe z kompletnym układem nadawczo-odbiorczym oraz podnoszoną na hydraulicznym maszcie zasadniczą anteną wraz z anteną IFF;
- ruchome stanowisko wskaźnikowe RSW-15 umieszczone w kontenerze wyposażonym w klimatyzację oraz system ochrony przed środkami masowego rażenia. Mieszczą się w nim dwa stanowiska wskaźnikowe, systemy łączności oraz interfejsy do współpracy z otoczeniem.
RSW-15 z JBR-15 połączony jest za pomocą łącza światłowodowego, co pozwala na umieszczenie ich w odległości do 1 km od siebie. Każda z jednostek dysponuje także swoim agregatem prądotwórczym ZPO 65 TDEZ umieszczonym na holowanej przyczepie, zapewniając im niezależne od źródeł zewnętrznych zasilanie.
Generał brygady Jerzy Kwik oraz prezes zarządu PIT-Radwar Marek Borejko z współpracownikami przy najnowszym nabytku CSSP
Początkowo w stacjach radiolokacyjnych TRS-15/TRS-15M stosowano podwozia czeskich zakładów Tatra (Tatra 815, Tatra 815 Armax i Tatra 815 Terr No1), której pojazdy od lat stanowiły tradycyjny nośnik polskich radarów (poza Tatrą 815 wcześniej w polskich konstrukcjach używano też starszych podwozi tej firmy: Tatra 148 i Tatra 138). Pierwsze odejście od tej zasady nastąpiło w wypadku radarów w wersji TRS-15C dla Marynarki Wojennej. W tym wypadku zostały one umieszczone na podwoziu Jelcza, wybranego jako standardowy pojazd dla wszystkich elementów składowych Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego (umieszczono na nich wyrzutnie, wozy dowodzenia, węzły łączności, czy też samochody transportowo-załadowcze). TRS-15C składa się jedynie z bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej JBR-15-5 umieszczonej na czteroosiowym samochodzie Jelcz P882D.43. Odmiana ta pozbawiona jest ruchomego stanowiska wskaźnikowego RSW-15, gdyż stanowisko operatorskie umieszczone zostało w wozie dowodzenia systemu. Także w przypadku urządzeń dla Wojsk Radiotechnicznych ostatecznie dokonano zmiany podwozia. Począwszy od pojazdów zamówionych we wrześniu 2018 roku wykorzystywane są wyłącznie samochody polskiej produkcji: Jelcz P882D.43 dla jednostki antenowej JBR-15-4 oraz Jelcz P662D.43 dla kabiny wskaźnikowej RSW-15-4.
Jednostka antenowa JBR-15-4 rozwinięta wewnątrz obiektu szkoleniowego
Historia rodziny radarów TRS-15 sięga 1996 roku, kiedy ze strony Indii wpłynęło do Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji zapytanie w kwestii dostawy jednostki antenowej (bez układów obróbki i zobrazowania) wysoko mobilnego radaru pracującego w pasmie S. W odpowiedzi PIT opracował urządzenie oznaczone jako CAR-1100, które dostarczono w 1999 roku. Na bazie zebranych doświadczeń powstała koncepcja, aby opracować wersję dla Wojsk Radiotechnicznych, która mogłaby zastąpić podstawowy wówczas zestaw radiolokacyjny składający się z odległościomierza N-31, N-31M lub N-31MK oraz wysokościomierza N-41. W tym samym roku, po uzyskaniu dofinansowania z Departamentu Rozwoju i Wdrożeń Ministerstwa Obrony Narodowej, rozpoczęto pracę badawczo-rozwojową, w wyniku której powstał prototyp radaru z oznaczeniem fabrycznym TRS-15. Po pozytywnym przejściu w 2006 roku badań państwowych, rozpoczęto produkcję dwóch egzemplarzy partii wdrożeniowej. Zostały one przekazane odbiorcy w grudniu 2007 roku, a rok później – w grudniu 2008 roku złożono zamówienie na dwa kolejne egzemplarze w zmodernizowanej wersji TRS-15M, uwzględniającej wnioski z eksploatacji radarów partii wdrożeniowej. Kolejne zamówienie na radary tej rodziny przyszło w 2009 roku, tym razem ze strony Marynarki Wojennej. Dwa radary w wersji TRS-15C zostały przewidziane jako źródło informacji radiolokacyjnej dla zakupionego wówczas brzegowego systemu z przeciwokrętowymi rakietami NSM, stanowiącego uzbrojenie formowanego wówczas Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Na pierwsze większe zamówienie dla Wojsk Radiotechnicznych przyszło poczekać do 25 stycznia 2013 roku, kiedy zamówiono 8 radarów TRS-15M. Ich dostawy zakończono w 2017 roku. Pozwoliło na złożenie kolejnego zamówienia. Tym razem 4 września 2018 roku podpisano największą jednorazową umowę opiewającą na kolejnych 11 radarów, które dostarczono w latach 2020-2023. W trakcie dostaw tej partii, 6 grudnia 2021 roku podpisano jeszcze jedną, ostatnią umowę na dostawę dwóch radarów Odra przeznaczonych do zabezpieczenia szkolenia – jeden z nich trafił na stan Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce, zaś drugi to przekazany właśnie egzemplarz dla Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie.
Ruchome stanowisko wskaźnikowe RSW-15 w klimatyzowanym kontenerze wyposażonym w system ochrony przed środkami masowego rażenia. Mieszczą się w nim dwa stanowiska wskaźnikowe, systemy łączności oraz interfejsy do współpracy z otoczeniem
PIT-Radwar od dziesięcioleci jest dostawcą sprzętu radiolokacyjnego dla polskiego wojska. Pierwsze radary Nysa-A trafiły do próbnej eksploatacji już w połowie lat 50. ubiegłego wieku. Następnie do służby w polskim wojsku trafiło 49 zestawów Nysa-B/Nysa-C, 66 zestawów Jawor/Bogota, 79 kompletów Jawor-M/Bogota-M, 71 radarów rodziny Jawor-M2 oraz 30 Jawor-ML. Ich rozwinięciem były eksploatowane do dzisiaj odległościomierze N-31, których dostarczono 48 sztuk i ich następcy czyli 29 N-31M/N-31MK wraz z 47 wysokościomierzami N-41. Kontynuacją tej linii radiolokatorów średniego zasięgu został TRS-15 wyprodukowany w 28 egzemplarzach. Teraz nadchodzi czas na kolejne, najnowocześniejsze urządzenia radiolokacyjne z PIT-Radwar.
Obecnie w trakcie realizacji jest dostawa 24 stacji radiolokacyjnych P-18PL na potrzeby programu Narew, które zamówiono 19 grudnia 2023 roku. Zgodnie z umową powinny być one dostarczone w latach 2027-2035. Dla Wojsk Radiotechnicznych powstała natomiast mobilna stacja radiolokacyjna dalekiego zasięgu Warta prezentowana podczas ostatniego MSPO. W nieodległej przyszłości powinna ona zostać zamówiona dla polskiego wojska, podobnie jak System Pasywnej Lokalizacji (PET/PCL). W opracowaniu znajdują się kolejne urządzenia, jak choćby powstający w gdańskim oddziale mały radar Tuga.