Broń jądrowa rosyjskim zagrożeniem w kosmosie?

W piątek, 3 maja 2024, odbyła się debata w Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (Center for Strategic and International Studies, CSIS) w Waszyngtonie, podczas której Mallory A. Stewart, zastępczyni w Biurze Kontroli Zbrojeń, Weryfikacji i Zgodności (Bureau of Arms Control, Verification and Compliance) Departamentu Stanu USA, poinformowała, że Rosja może prowadzić działania zmierzające do rozmieszczenia broni jądrowej na orbicie okołoziemskiej.

Zdjęcie poglądowe: Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej/Roskosmos

Przypomnijmy, że 14 lutego br., Mike Turner, przewodniczący Komisji ds. Wywiadu w Izbie Reprezentantów, poinformował Kongres o poważnym zagrożeniu dla bezpieczeństwa narodowego. Według wówczas opublikowanych informacji przez ABC News, może mieć to związek z ewentualną działalnością o charakterze wojskowym Federacji Rosyjskiej w przestrzeni kosmicznej. Powołując się dwa źródła zaznajomione z tematem, informowano że sprawa ma związek z planami Rosji rozmieszczenia broni jądrowej w kosmosie. Przy czym nie oznaczałoby to uzbrojenia przeznaczonego do użycia przeciwko celom na powierzchni Ziemi, ale raczej jako broń antysatelitarną.

Temat powrócił jak bumerang na wczorajszej debacie zorganizowanej przez waszyngtoński think tank CSIS. Wyższa urzędniczka administracji prezydenta Joe Bidena potwierdziła, choć nadal nie wprost, doniesienia medialne sprzed trzech miesięcy, które pojawiły się po informacji kongresmena Turnera.

Stany Zjednoczone są bardzo zaniepokojone tym, że Rosja może rozważyć włączenie broni jądrowej do swoich programów zwalczania (satelitów – przyp. red.) w oparciu o informacje, które uważamy za wiarygodne – powiedział Stewart. Stany Zjednoczone były świadome dążenia Rosji do tego rodzaju zdolności od lat, ale dopiero niedawno byliśmy w stanie dokonać dokładniejszej oceny ich postępów.

Przy czym nie potwierdziła, czy Rosja już rozmieściła w kosmosie takie zdolności wojskowe, ale dyplomacja amerykańska aktywnie działa, aby temu zapobiec. Jednakże urzędniczka zaznaczyła, że pewien element w ramach programu uzyskania takich zdolności miał już znaleźć się w kosmosie.

Rosja publicznie twierdziła, że ich satelita służy celom naukowym – powiedział Stewart. Jednak orbita znajduje się w miejscu, z którego nie korzysta żaden inny statek kosmiczny. To samo w sobie było dość niezwykłe. Orbita jest obszarem o wyższym niż zwykle promieniowaniu, które odnotowuje się na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO), ale jednocześnie środowisko radiacyjne nie jest na tyle szkodliwe, aby uniemożliwić testowanie elektroniki, jak określiła to Rosja.

Mallory A. Stewart nie poinformowała o którego satelitę chodzi, ani nie sprecyzowała jakie testy ma prowadzić Rosja. Potwierdziła jednak doniesienia medialne, że może to być w istocie broń antysatelitarna.

Nie mówimy o broni, której można użyć do zaatakowania ludzi lub spowodowania uszkodzeń strukturalnych na Ziemi – twierdzi Stewart. Zamiast tego… nasi analitycy oceniają, że detonacja [urządzenia nuklearnego] w określonym miejscu na orbicie o określonej wielkości sprawi, że niższa orbita okołoziemska stanie się bezużyteczna przez pewien czas.

Niska orbita okołoziemska znajduje się na wysokości pomiędzy 160 km a 2000 km nad Ziemią i na niej umieszczono większość satelitów wystrzelonych w kosmos. Dlatego jest ona ważna z punktu widzenia bezpieczeństwa i dobrobytu praktycznie całej ludzkości.

Mówiąc o możliwościach rozmieszczenia broni antysatelitarnej w kosmosie, Stewart odniosła się także do informacji zastępcy sekretarza ds. polityki kosmicznej Johna Plumba z Departamentu Obrony USA z 1 maja br. przedstawionej na przesłuchaniu przed członkami Komisji Sił Zbrojnych Izby Reprezentantów. W ramach wyjaśnienia wniosku do budżetu obronnego NDA na rok fiskalny 2025, Plumb powiedział:

Koncepcja, która nas niepokoi, zakłada że Rosja – jeśli nie będziemy w stanie jej przekonać do rezygnacji – ostatecznie zdecyduje się na umieszczenie broni nuklearnej w przestrzeni kosmicznej. Dotyczy to broni masowego rażenia, która nie ma granic państwowych i nie rozróżnia satelitów wojskowych, cywilnych czy komercyjnych.

W odpowiedzi na pytanie przewodniczącego Turnera, jakie skutki może mieć eksplozja jądrowa na orbicie okołoziemskiej, Plumb powiedział, że satelity, które nie są odporne na skutki wybuchu jądrowego, czyli tak naprawdę większość znajdujących się w kosmosie, mogą zostać uszkodzone lub zniszczone.

Według niego, jeśli Rosjanie zdecydowaliby się na zdetonowanie głowicy jądrowej na orbicie LEO, ta może pozostać bezużyteczna nawet przez rok, co oznaczałoby katastrofę dla gospodarek na świecie. Orbita jest bowiem wykorzystywana przez czołowe służby i instytucje związane z łącznością, badaniami naukowymi, meteorologicznymi, rolnictwem, handlem czy bezpieczeństwem narodowym.

Placing a nuclear weapon in orbit is a clear violation of the Outer Space Treaty.

During @HASCRepublicans’ Strat Forces Subcom hearing, the Assist. Sec. of Defense for Space Policy confirmed that Russia is developing an anti-satellite weapon capable of carrying a nuclear device. pic.twitter.com/SEkJoCjhbA

— US Rep. Mike Turner (@RepMikeTurner) May 1, 2024

Ewentualne rozmieszczenie broni w kosmosie przez Rosję byłoby pogwałceniem art. 4 Traktatu o Przestrzeni Kosmicznej z 1967, którego Moskwa jest sygnatariuszką. Zwłaszcza, że pod koniec kwietnia br. Rosja zawetowała rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ zaproponowaną przez USA i Japonię, nakazującą członkom przestrzeganie Traktatu. Weto zostało potępione przez Biały Dom ustami doradcy prezydenta ds. bezpieczeństwa narodowego Jake’a Sullivana, który stał trzecim urzędnikiem potwierdzającym doniesienia o możliwości rozmieszczenia broni jądrowej w kosmosie:

Stany Zjednoczone oceniają, że Rosja pracuje nad nowym satelitą przenoszącym urządzenie nuklearne. Słyszeliśmy, jak prezydent Putin publicznie mówił, że Rosja nie ma zamiaru rozmieszczać broni nuklearnej w przestrzeni kosmicznej. Gdyby tak było, Rosja nie zawetowałaby tej rezolucji – powiedział Sullivan.

W zamian Rosja zgłosiła własną rezolucję, która nie tylko ma zabraniać militaryzacji kosmosu, ale także wzywa do zaprzestania gróźb użycia siły w przestrzeni kosmicznej lub jej użycia. Głosowanie nad nią ma odbyć się w poniedziałek, 6 maja.

Szczególne oddziaływanie broni jądrowej odnotowano na Pas Van Allena (pas radiacyjny), który jest obszarem intensywnego promieniowania korpuskularnego, otaczającego Ziemię. Detonacje mogą doprowadzić do utworzenia się kolejnego, ale sztucznego pasa radiacyjnego. Taka sytuacja miała miejsce m.in. po próbie termojądrowej o kryptonimie Starfish Prime, przeprowadzonej przez Stany Zjednoczone w 1962 na wysokości 400 km. Satelity, których orbity przecinały nowo powstały pas, uległy uszkodzeniu, został utracony kontakt m.in. z satelitami Transit 4B i TRAAC. Negatywny wpływ został potwierdzony podczas kolejnych prób jądrowych o kryptonimach Teak czy Orange.

These effects were demonstrated in the 50s and 60s in the Starfish Prime, Teak, Orange, and other high-altitude explosions. Starfish prime "pumped" the LEO region with radiation, taking down dozens of satellites. pic.twitter.com/uuPf9OOq7X

— Masao Dahlgren (@masao_dahlgren) February 14, 2024

Kreml w przeszłości przeprowadzał próby naziemnego systemu do zwalczania orbitujących satelitów A-235 PL-19 Nudol, zwanego też RTTs-181MT. Ostatni taki test miał miejsce w listopadzie 2021. Jednak już 23 lipca 2020 Amerykanie ujawnili, że według informacji oraz dowodów, jakie uzyskano z całą pewnością, Rosja przeprowadziła na orbicie okołoziemskiej dwie próby tzw. broni antysatelitarnej bazowania kosmicznego (Space-Based Anti-Satellite Weapon). Pierwsza miała miejsce jeszcze w 2017. Miały one polegać na nieniszczącej próbie z użyciem ładunku kinetycznego, który został uwolniony ze względnie dużą prędkością z jednego satelity w celu zniszczenia innego.