Audyt fińskiego programu HX

Fiński państwowy urząd kontroli VTV (Valtiontalouden tarkastusvirasto) opublikował raport dotyczący kontroli programów zakupu 64 samolotów wielozadaniowych o kryptonimie HX i czterech korwet typu Pohjanmaa w ramach programu Eskadra 2020. Jak się okazało koszty programu zakupu następców myśliwce wielozadaniowe F/A-18 Hornet będą niższe, od wcześniej zakładanych.

Jak ujawnił raport VTV, ministerstwo obrony Finlandii przewiduje, że zakup samolotów wielozadaniowych wraz z uzbrojeniem i dodatkowych czujników pochłonie maksymalnie 9,3 mld EUR (41,37 mld zł). Przy czym lwia część kosztów zostanie poniesiona w latach 2021-2031. Kolejne 500 mln EUR (2,22 mld zł) zostanie przeznaczone na pozostałe koszty programu, takie jak integracja samolotów w ramach systemu obrony kraju, szkolenia personelu latającego i naziemnego za granicą oraz  ewentualne koszty dodatkowe. Nie podano przy tym szacowanym kosztów modernizacji infrastruktury technicznej, gdyż będą one zależeć od wybranej oferty, ale istotnym jest, że resort obrony otrzymał zgodę na przeznaczenie na powyższe do 10 mld EUR (44,5 mld zł).

Co ciekawe, Finowie przewidują, że na początku lat 2040. i 2050. zostaną przeprowadzone dwie główne modernizacje MLU (Mid-Life Upgrade) , które będą kosztować po około 1 mld EUR (4,45 mld zł). Pozwoli to na utrzymanie zakupionych samolotów w linii do co najmniej lat 2060. Przy czym roczne koszty eksploatacji mają wynosić około 250 mln EUR (1,11 mld zł), czyli przeszło 10% budżetu obronnego Finlandii według obecnych zapisów ustawodawczych. Oznaczałoby to koszty rzędu 20 mld EUR (88,96 mld zł) w ciągu 40 lat eksploatacji.

Co ciekawe, jeszcze w styczniu ubiegłego roku koszty programu były szacowane przez fiński rząd na około 11,4 mld EUR (50,71 mld zł). Ówczesna opozycja, socjaldemokratyczna Suomen Sosialidemokraattinen Puolue postulowała redukcję kosztów, przede wszystkim przez zmniejszenie liczby samolotów, na co rząd nie wyrażał zgody. Po zwycięstwie socjaldemokratów w kwietniowych wyborach, postulaty o redukcji zamówienia zostały wycofane, ale nie jest jasne na czym uzyskano tak znaczącą redukcję kosztów programu.

Program HX rozpoczęto formalnie 15 listopada 2015.  Pierwsze zapytanie ofertowe wysłano jeszcze w grudniu. Wstępne oferty w programie HX wpłynęły do 22 listopada 2016. Przegląd propozycji trwał do kwietnia 2017, po czym wystosowano zaproszenie do składania szczegółowych ofert. Wybór następcy 62 Hornetów ma nastąpić do końca roku fiskalnego 2021, a dostawy mają rozpocząć się w 2025.

W programie swoje oferty złożyły Airbus Defence and Space z Eurofighter Typhoon, Dassault Aviation z Rafale, Saab z JAS 39E/F Gripen i samolotem wczesnego ostrzegania i dowodzenia GlobalEye, Lockheed Martin z F-35 i Boeing F/A-18E/F Super Hornet z samolotami walki radioelektronicznej EA-18G Growler. Pomiędzy 9 stycznia a 26 lutego oferowane konstrukcje zostały przetestowane w Finlandii, w celu przejrzystego i miarodajnego porównania ofert ( Fińskie próby HX Challenge, 2020-01-05).

Na koniec warto wspomnieć o drugim przedmiocie kontroli, czyli programie zakupu czterech dużych korwet wielozadaniowych. Okazało się, że zamawiający przekroczył pierwotny budżet o 100 mln EUR (444,8 mln zł). Krytyce poddano również odrębny zakup podsystemów, co określono brakiem odpowiedniej przejrzystości. Oszacowano, że koszty eksploatacji okrętów do lat 2050. wyniosą około 3 mld EUR (13,34 mld zł). Warto przypomnieć, że koszty programu Eskadra 2020 były szacowane początkowo na 1,2 mld EUR (5,34 mld zł). Budowa pierwszej jednostki rozpocznie się w 2022, a wprowadzenie do służby i ogłoszenie gotowości operacyjnej nastąpi pod koniec lat 2020. Jednym z poddostawców jest szwedzka spółka Saab Defence and Security (Saab dla fińskich korwet, 2019-04-10).

Więcej o programie w najnowszym wydaniu Magazynu MILMAG