W 2017 roku zaprezentowano model hełmu, który do dzisiaj nie zmienił swojego wzornictwa. Kształt czerepu oraz dodatkowa osłona szczęki tzw. mandible nie zmieniły się odkąd je zobaczyłem po raz pierwszy cztery lata temu. Model wyprodukowany w 2020 roku i pokazany na XXIX MSPO 2021 jest jak model z 2017 roku. Na tym można byłoby zakończyć opis.
Hełm „Tytan” w pokrowcu
Na stoisku w rozmowach z przedstawicielami Maskpolu usłyszałem jedynie – i tu nowość – że osłona hełmu przeszła „ostatnio” pozytywnie badania na odłamkoodporność. I tyle. O tym, że próbowano zamienić wewnątrz jedne poduszki na inne, nawet nie wspomnę, bo efekt jest oczywisty i jakże widoczny. Można odnieść wrażenie, że hełm polskiego „Tytana” popadł jakby w zapomnienie. Jest i na tym koniec. Cisza wokół tematu.
Z drugiej strony mając na uwadze wypowiedzi pochodzące z dowództwa WOT o konieczności posiadania przez wojsko drugiego hełmu o profilu głębokim tj. odmiennym niż wprowadzany w dużych ilościach do jednostek OT HP-05, nasuwa się automatycznie pytanie: co z „Tytanem”? Znów nic. Kwestia przyszłości „Tytana” pozostaje zawieszona w próżni bez nadziei powrotu do kręgu zainteresowania tym modelem.
Na pocieszenie dodam, że kilka modeli hełmu „Tytan” eksponowanych na głowach manekinów na stanowisku Maskpol przystrojono w pokrowce maskujące w kamuflażu MAPA i Lampart. Nie wiadomo tylko jaki jest docelowy odbiorca tych wersji hełmu.
Tył hełmu „Tytan”
Dla przypomnienia: obecny model hełmu „Tytan” wywodzi się z pierwszego modelu pokazanego w 2015 roku na MSPO. W owym czasie po raz pierwszy nowo prezentowany hełm nosił oficjalne oznaczenie TYTAN. Producent określił jego przeznaczenie do osłony głowy użytkownika przed bezpośrednimi uderzeniami odłamkami i niektórymi pociskami broni strzeleckiej, skutkami uderzeń niebezpiecznymi przedmiotami oraz przed urazami podczas wykonywania zadań w warunkach bojowych wojsk lądowych. Czerep hełmu posiadał odporność balistyczną O3K2 (najwyższą) gdzie dla O3 (odłamkoodporność) granica ochrony balistycznej V50 >600 m/s. Z kolei ugięcie Ug=<20 mm. Kuloodporność K2 dla pocisku .357 Magnum wynosiła V50 425 +/- 15 m/s, a dla pocisku 9×19 mm 360 +/- 15 m/s. Ówczesny TYTAN wyposażony był w ochraniacz szczęki (mandible) oraz w ochronne nauszniki, które podobnie jak czerep poddano badaniom balistycznym. Dla ochraniacza szczęki jeszcze wtedy trzyczęściowego w trakcie testów ustalono odłamkoodporność na poziomie O1 dla którego granica ochrony balistycznej wynosiła 400=<V50=<500 m/s oraz ugięcie =<20 mm. Odłamkoodporność ochraniaczy uszu po testach ustalono na poziomie O3 (najwyższej) gdzie V50 >600 m/s , a ugięcie było =< 20 mm. Hełm TYTAN proponowany był w trzech rozmiarach podobnie jak jego poprzednik i pierwowzór, a mianowicie HBT-01. Nie posiadał możliwości podłączenia ochraniacza szczęki do czerepu jak w TYTANIE nr1. Jego parametry balistyczne w odniesieniu do standardowych prób zgodnych z Polską Normą PN-V-87001-2011 przedstawiały się następująco: odłamkoodporność i parametr V50 dla standardowego odłamka o masie 1,1 g wynosi 600 m/s; kuloodporność dla pocisku .357 Magnum JSP 10,2g, V50: (425 +/- 15 m/s ); dla pocisku 9 × 19 mm FMJ 8,0 g, V50: (360 +/- 15 m/s). Masa hełmu HBT-01 wynosiła w zależności od rozmiaru od 1,3 do 1,5 kg. Trzy wielkości czerepu pozwalały założyć i poprzez regulację tylną dopasować hełm do obwodów głowy w zakresie od 54 cm do 62 cm. Model 2017 jest cięższy z powodu innego profilu bocznego przypominającego amerykański model F70 rodem z Ceradyne (obecnie część koncernu Avon), który wchodzi aktualnie na wyposażenie US Army. Z modelu nr1 pozostały jako elementy dołączalne i uzupełniające tym razem już jednoczęściowa ochrona szczęki oraz wizjer.
Hełm TYTAN nr 1 z 2015 r. bez wizjera
Co dalej? Czy jest jakaś nadzieja, że poprzez zaangażowanie się PSO Maskpol S.A. w nowy projekt zyska na tym program „Tytan” i jego element składowy – hełm?
Zgodnie z komunikatem z dnia 15.07.2021 r. spółka Maskpol zaangażowała się w przedsięwzięcie o charakterze projektu rozwojowego, którego pełna nazwa brzmi: „Hybrydowy hełm bojowy ograniczający ryzyko urazów głowy” (akronim HELMEX). Projekt ten jest objęty Umową nr POIR.01.01.01-00-1293/20 z dnia 18 maja 2021r. realizowaną w ramach POIR 2014-2020, Poddziałania 1.1.1, konkurs 6/1.1.1/2020 – Szybka ścieżka.
Hełm „Tytan” w kamuflażu lampart
Celem w/w projektu jest opracowanie hybrydowego hełmu balistycznego ograniczającego ryzyko wystąpienia urazów głowy. Nowo opracowywane rozwiązanie w zakresie środków ochrony osobistej przeznaczone jest do zadań specjalnych. Przygotowane zostanie w oparciu o wirtualny model wykonany w programach ANSYS Mechanical Enterprise PrePost, ANSYS HPC Pack, LS-DYNA oraz CATIA, stworzonych m.in. do modelowania zjawisk fizycznych oraz programowania obróbki na maszynach CNC.
Zakłada się opracowanie pełnej konstrukcji hełmu wraz z poszczególnymi jego składowymi, tj.: czerepem, systemem amortyzującym oraz mocującym (wyposażenie wewnętrzne wraz z podpinką, łyżką podbródkową oraz klamry), opaską krawędziową, systemami mocującymi umożliwiającymi zamontowanie dodatkowych elementów akcesoryjnych używanych podczas wykonywania obowiązków służbowych (latarka, mikrofon, noktowizor lub kamera).
Hybrydowy hełm balistyczny spełniać będzie parametry zawarte w normach PN-V-87001:2011, NIJ Standard 0106.01 (US National Institute of Justice Standard 0106.01 for Ballistic helmets) oraz PN-EN 397+A1:2013-04. Główny cel postawiony przed konstrukcją to redukcja prawdopodobieństwa wystąpienia urazów głowy poprzez zaprojektowanie hełmu tak, aby wartość parametru HIC (Head Injury Criterion), stanowiącego miarę prawdopodobieństwa urazu głowy wynikającą z uderzenia, osiągnąć na poziomie ≤800, przy założeniu, że masa powierzchniowa czerepu wynosić będzie ≤8,8 kg/m2. Projekt „Hybrydowy hełm bojowy ograniczający ryzyko urazów głowy” jest realizowany w ramach programu operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020, współfinansowanego przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) jak wynika z danych w wysokości 61,55%. Całkowitą wartość projektu oszacowano na 4 322 192,40 PLN. Kwota dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi 2 660 202,93 PLN. Okres realizacji projektu to lata 2021-2023. Projekt realizowany jest przez konsorcjum naukowo-przemysłowe składające się z lidera projektu: Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego „MASKPOL” S.A. oraz z partnera projektu: Instytutu Technologii Bezpieczeństwa „MORATEX” w Łodzi. Główny cel projektu zostanie osiągnięty poprzez:
- opracowanie i wdrożenie innowacyjnego rozwiązania do praktykiprzemysłowej, w zakresie opracowania technologii wytwarzania lekkich hybrydowych hełmów o wysokich parametrach wytrzymałościowych i balistycznych, pochłaniających energię uderzenia;
- doświadczalne określenie właściwości fizyczno-mechanicznych i balistycznych opracowanych hełmów;
- opracowanie analityczno-numerycznych modeli zachowania się hełmów w warunkach ostrzału.
Ideowo podobny projekt ukończony w 2012 roku sfinalizowano wyrobem, który został nazwany jako „hybrydowy hełm kulo- i odłamkoodporny wzór 2012”. Konstrukcja została certyfikowana przez Ośrodek Certyfikacji Wojskowego Instytutu Technicznego Uzbrojenia certyfikatem zgodności nr Z/27/9/2012/PZ. Certyfikat wydano dla Konsorcjum Projektu Kluczowego Łódź z ITB Moratex na czele z datą 31.05.2012. Cechą charakterystyczną ówczesnego hełm wz. 2012 było użycie do jego produkcji trzech rodzajów materiałów. W przypadku hełmów kompozytowych (aramidowych) oprócz lepiszcza, którym jest żywica, używa się tylko jednego składnika tj. tkaniny aramidowej.
Wyposażenie wewnętrzne „Tytana”
Pytania w stosunku do hełmu „Tytan” można mnożyć. Hełm ma już za sobą kilka lat pokazów. Konstrukcja starzeje się. Akcesoriów do osłony głowy nie przybywa. Producent przynajmniej takich nie pokazuje i nic nie wskazuje na to, aby w tej dziedzinie coś drgnęło – oprócz opracowanych odłamkoodpornej osłony szczęki i wizjera. Hełm jest prezentowany na targach, ale nic nie słychać o tym, aby był testowany lub poddawany próbom na poligonie – w przeciwieństwie do konstrukcji HP-05, która weszła dotychczas na wyposażenie dziesięciu z piętnastu brygad obrony terytorialnej i które są już wykorzystywane w szkoleniu żołnierzy WOT. Stan taki umożliwiło podpisane w dniu 19 listopada 2020 r. polecenie szefa IWspSZ o dopuszczeniu hełmów do użytkowania w siłach zbrojnych.
Umowa na zakup 50 tys. hełmów HP-05 została zawarta w dniu 5 czerwca 2020 r. z Maskpolem. Harmonogram dostaw został rozłożony na lata 2020 – 2023. Hełm HP-05 przeszedł kilka modyfikacji obejmujących m.in. skorygowanie linii bocznej, co widać na różnych egzemplarzach i na produkcie finalnym z wyraźnie zaznaczonym wycięciem na muszlę słuchawki poczynając od skroni do miejsca za uchem. Analogicznych przymiarek po kilku latach eksponowania hełmu dla „Tytana” nie widać. Nacisk położono na model dla WOT, odpuszczono model dla „Tytana”. W HP-05 zajęto się „uchem”, natomiast wysokie czoło w „Tytanie” pozostało. Można odnieść wrażenie, że pomimo uwag i dygresji o dwóch hełmach tj. głębokim i wyciętym przewagę w myśleniu i zakupach zapewnił sobie HP-05 i to na długo.
Szczegół mocowania osłony szczęki do lewego boku czerepu od strony wewnętrznej
Podobnej wielkości zamówienie liczone w dziesiątkach tysięcy egzemplarzy rozłożone w dostawach na lata zapewnił sobie jak dotychczas także hełm wz. 2005. Pozostając hełmem podstawowym w WP ograniczył do minimum zakupy innych modeli. Analizując dotychczasową praktykę zakupów można domniemywać, że hełm typu high-cut wyprze skutecznie hełmy głębokie w WP przynajmniej na kilka dobrych lat. Natomiast model dla „Tytana” może, w obecnej wersji pozostać konstrukcją ochronną dla tzw. „gunnerów”, czyli strzelców i artylerzystów pokładowych. Ostatnie wielkie zakupy niemieckie czy duńskie wskazują, że nasi sąsiedzi dla swoich jednostek specjalnych (Niemcy) i lądowych (Dania) skupili się mimo wszystko na hełmach typu ACH, a hełmy typu high-cut pozostawili na wyposażeniu bardziej wyspecjalizowanych formacji. Podobnie jest w Rosji.
Owszem są nacje jak norweska, która wyposażyła prawie w całości swoich żołnierzy w konstrukcję FAST HIGH-CUT Helmet i pewnie zamierza to kontynuować po wprowadzeniu do produkcji hełmów IV generacji model Hjelm. Jednakże dotychczasowa praktyka pokazuje, że dominującą tendencją jest wyposażanie wojsk lądowych w hełmy typu ACH, natomiast w modele płytsze wyposażani są żołnierz jednostek specjalnych. Nie jest to jednak rozwiązanie obligatoryjne, rozpowszechnione są też odmienne strategie dotyczące wyposażenia ochronnego. Natomiast akcesoria dodatkowe będące kompatybilne do hełmu podstawowego zazwyczaj wykorzystywane są do akcji oraz zadań o charakterze specjalnym i indywidualnym, gdzie dobór wyposażenia ochronnego i wspomagającego żołnierza zależy tylko i wyłącznie od bieżącej potrzeby oraz doświadczenia bojowego użytkownika.
Przód hełmu „Tytan” w kamuflażu lampart