r-TWR – przewoźny system kontroli lotniskowego ruchu lotniczego

Jak zauważa Goran Henningsson, zajmujący się programami zdalnych systemów wież kontroli ruchu lotniczego, historia zatoczyła koło.

– Początkowo podczas prac nad cywilnymi systemami tego typu Saab korzystał z technologii rozwijanych na potrzeby wojska, obecnie system opracowany dla rynku cywilnego zyskał odmianę przeznaczoną dla odbiorców wojskowych – mówi Goran Henningsson.

System zdalnej wieży kontroli lotów r-TWR Deployable na improwizowanym lotnisku, po transporcie na pokładzie samolotu C-130 / Ilustracja: Saab

System r-TWR rozwijany przez Saaba bazuje na stacjonarnych systemach zdalnych wież kontroli lotu, które pracują na lotniskach cywilnych. Jednym z takich lotnisk jest np. port lotniczy w Linkoping, przy którym mieszczą się zakłady Saaba produkujące samoloty JAS 39 Gripen.

Zasadnicza różnica między systemem cywilnym i wojskowym polega na tym, że ten drugi jest systemem mobilnym. R-TWR Deployable składa się z dwóch kontenerów. W jednym znajduje się podnoszony maszt z systemem kamer i urządzeniami zasilającymi, w drugim znajduje się stanowisko kontroli lotów. Kontenery mogą być przewożone na platformach kolejowych, czy samochodach ciężarowych, mogą nawet pracować bez konieczności zdejmowania kontenerów z pojazdu. Dzięki temu, że system mieści się w 20-stopowych kontenerach ISO, mogą one być transportowane na pokładzie samolotu C-130 Hercules.

System r-TWR Deployable podczas transportu na ciężarówce. Oba kontenery mogą być transportowane przez jeden pojazd / Zdjęcie: Saab

Maszt systemu jest składany teleskopowo i może unieść kamery na wysokość 25 m nad terenem. Zamontowane na szczycie masztu kamery obejmują pełny zakres 360º pola widzenia. Pracują one w zakresie światła widzialnego, ale system korzysta także z kamer pracujących w podczerwieni. Obiektywy kamer są chronione przed zanieczyszczeniem pochodzącym np. z opadów atmosferycznych przy pomocy nawiewu powietrza.

Kontener ze stanowiskami kontrolerów lotów ma konstrukcję umożliwiająca zwiększenie jego objętości przez rozłożenie składanych ścian, po dostarczeniu go na miejsce. Dostępna powierzchnia wzrasta wówczas prawie trzykrotnie.

Kontener z wyposażeniem emitującym sygnały radiowe można ustawić w odległości kilkuset metrów łącząc go światłowodem z kontenerem mieszczącym stanowiska kontrolerów lotów. W przypadku większych odległości łączność między kontenerami może być utrzymana przy pomocy wojskowych łączy danych. We wnętrzu kontenera mogą być umieszczone dwa osobne stanowiska kontroli lotów. Każde z nich jest wyposażone w pięć monitorów ciekłokrystalicznych zapewniających obraz wysokiej rozdzielczości. Na monitorach prezentowany jest obraz z kamer.

Zestaw kamer na szczycie masztu o wysokości 25 m zapewnia kontrolerom pole widzenia w zakresie 360º / Zdjęcie: Saab

Kontrolerzy dysponują kilkoma funkcjami ułatwiającymi pracę. Poza zwykłym zbliżeniem powiększającym kilkukrotnie obraz, mogą oni wykorzystywać tzw. tryb lornetki, który pozwala wyświetlić zaznaczony fragment obrazu z bardzo dużym powiększeniem. Przy ograniczonej widzialności można skorzystać także z kamery prezentującej obraz w podczerwieni. Po naciśnięciu przycisku, kontroler może przełączyć się o kamerę podczerwoną. System jest skonfigurowany w taki sposób, że obraz w podczerwieni widoczny jest tylko przy wciśniętym przycisku. Jak wyjaśnia Goran Henningsson, obraz z kamery pracującej w podczerwieni jest czarno-biały, a do prawidłowej oceny sytuacji preferowany jest raczej obraz kolorowy.

Zobrazowanie sytuacji na płycie lotniska i wokół niego jest wzbogacone o dodatkowe informacje. Dla przykładu, jeżeli w polu widzenia kamer znajdują się samoloty wykonujące operacje na kontrolowanym przez system r-TWR Deployable obok każdego z nich pojawiają się dane z numerem lotu itp. Dzięki temu kontroler może szybko zidentyfikować samolot w polu jego widzenia. Kontrolerzy korzystają z systemu komunikacji bazującego całkowicie na adresie IP, umożliwiającego prowadzenie łączności głosowej między stanowiskami oraz z ośrodkiem kontroli obszaru.

System r-TWR Deployable jest całkowicie autonomiczny. W jego skład wchodzi osobne źródło zasilania w energię elektryczną. Co ciekawe, jeden zestaw kontenerów z wyposażeniem może być wykorzystywany do prowadzenia kontroli lotów na dwóch lotniskach w tym samym czasie.

Stanowiska kontrolerów lotów we wnętrzu kontenera / Zdjęcie: Saab

W skład systemu r-TWR Deployable wchodzi radar Giraffe 1X. To niewielki, lekki radar 3D umożliwiający nie tylko obserwację samolotów, ale także wykrywanie małych bezzałogowców i ptaków. System wyposażony jest także w układ detekcji umożliwiający zwiększenie świadomości sytuacyjnej poprzez ciche wykrywanie, klasyfikację wykrytym emisjom radarowym i radiowych łączy danych z możliwością nadawania priorytetów.

Z racji wojskowego przeznaczenia system wyposażony jest w zaawansowany system maskowania Baracuda. Obejmuje on siatkę maskującą i wyposażenie operatora zapewniające maskowanie wielospektralne, obniżona jest także sygnatura termiczna elementów systemu. Kontenery zapewniają ochronę balistyczną, a cały system jest zabezpieczony przy pomocy systemu TEMPEST przed kradzieżą danych. Osoby w kontenerach są także chronione przed zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi, promieniowaniem po wybuchu nuklearnym, czy przed skutkami eksplozji w pobliżu kontenerów.

Cały system może zacząć pracować po 30 do 60 min. od czasu dostarczenia. Co ciekawe, jeśli zachodzi potrzeba szybkiego przejęcia kontroli nad danym lotniskiem, po ustawieniu masztu z kamerami kontrolerzy mogą przejąć zadanie kierowania lotami z kontenera zawierającego urządzenia systemu, a kontener ze stałymi stanowiskami może być w tym czasie rozstawiany.

System r-TWR Deployable prezentowany na tegorocznym MSPO w Kielcach
Zdjęcie: Grzegorz Sobczak

Saab opracował system r-TWR Deployable z myślą o odbiorcy wojskowym, ale także o zastosowaniach w organizacji improwizowanych lotnisk do pomocy w kryzysach humanitarnych, czy katastrofach naturalnych. Łatwość z jaką można go transportować i uruchamiać w nowych lokalizacjach jest w tym wypadku niewątpliwą zaletą.

W przypadku zastosowań wojskowych system r-TWR Deployable może być zintegrowany z zewnętrznymi systemami łączności i przekazywania danych, dzięki czemu może pełnić swoje zadania niezależnie, czy jest wykorzystywany jako system stacjonarny do obsługi istniejących lotnisk, czy jako system przewoźny wspierający działania z improwizowanych lądowisk, czy drogowych odcinków lotniskowych.

Obecnie system ten jest wykorzystywany przez Siły Powietrzne Finlandii.