26 czerwca brytyjski Krajowy Urząd Kontroli NAO (National Audit Office) opublikował 57-stronicowy raport na temat postępów realizacji programu wdrażania lotniskowców typu Queen Elizabeth. We wnioskach końcowych stwierdzono, że ministerstwo obrony Wielkiej Brytanii musi skoncentrować się na opracowaniu kluczowych elementów systemów wsparcia, aby w pełni wykorzystać możliwości lotniskowcowych grup bojowych (UK Carrier Strike Groups), a także lepiej zrozumieć, ile będzie to kosztować w przyszłości (Autonomiczna PAC24 dla Royal Navy, 2020-06-25).
Raport Krajowego Urzędu Kontroli NAO dotyczący realizacji programu wdrażania lotniskowców typu Queen Elizabeth jest krytyczny w czterech istotnych aspektach / Zdjęcie: Royal Navy
Publikacja raportu nastąpiła w osiem dni po informacji, że samoloty krótkiego startu i pionowego lądowania F-35B Lightning II z 617. Eskadry RAF Dambusters ostały certyfikowane do wykonywania działań z pokładu pierwszego z lotniskowców, HMS Queen Elizabeth (R08) (HMS Queen Elizabeth gotowy do operacji lotniczych, 2020-06-20).
Raport stwierdza, że koszty budowy i wdrożenia HMS Queen Elizabeth (R08) i Prince of Wales (R09) są o 3% wyższe (193 mln GBP/948,5 mln zł) od budżetu programu, który zatwierdzono w 2013 (6,212 mld GBP/30,53 mld zł). Obecnie wynosi on 6,405 mld GBP (31,48 mld zł). Ponadto, do tej pory resort obrony odebrał tylko 18 zamówionych samolotów F-35B na co wydano 6 mld GBP (29,49 mld zł), podczas gdy każde ze skrzydeł lotniczych, które będą stacjonować na okrętach mają liczyć po 24 samoloty. Resort obrony zamówił dotąd 48 samolotów za 18,425 mld GBP (90,55 mld zł) z deklarowanej puli 138 egzemplarzy. Samoloty mają zapewniać zdolności bojowe Royal Navy i Royal Air Force przez co najmniej 40 lat. Jednak resort obrony odroczył odbiór kolejnych 7 F-35B do 2025, czyli o rok później niż planowano. W poprzednim raporcie NAO z 2017 stwierdzono, że koszty wdrożenia Błyskawic wzrosły o 15%, z 9,1 do 10,5 mld GBP (z 44,7 do 51,6 mld zł). Powodem wzrostu nakładów są dodatkowe wydatki na modernizację systemu, integrację uzbrojenia MBDA i niedoszacowane koszty utrzymania. Resort obrony planuje dokonać przeglądu liczby samolotów jakiej potrzebuje, ale według NAO zakup mniejszej liczby wpłynie na możliwości bojowe lotniskowców.
Przewiduje się, że HMS Queen Elizabeth osiągnie status wstępnej gotowości operacyjnej (Initial Operating Capability, IOC) do grudnia 2020, a pełnej gotowości operacyjnej (Full Operating Capability, FOC) do grudnia 2023. Do marca 2026 ma zostać ogłoszona pełna gotowość obu lotniskowcowych grup bojowych i możliwości projekcji ich siły (Carrier Enabled Power Projection, CEPP). Warto przypomnieć, że pierwsza misja HMS Queen Elizabeth, w ramach grupy bojowej Global Carrier Strike Group 21, ma zostać zrealizowana już w 2021 (Amerykańskie F-35 na Queen Elizabeth, 2019-02-14).
Resort obrony twierdzi, że dotrzyma tegorocznego terminu, ale o 18 miesięcy opóźnione jest wdrożenie radarowego systemu zwiadu, obserwacji i śledzenia Crowsnest, który będzie zintegrowany z 30 śmigłowcami Leonardo Merlin MK2 (AW101). Według raportu opóźni to osągnięcie pełnych możliwości bojowych o dwa lata. Opóźnienie miało być spowodowane przez spółkę Thales, jednego z podwykonawców. Umowę z Lockheed Martin UK na integrację Crowsnest o wartości 269 mln GBP (1,322 mld zł) podpisano 16 stycznia 2017. Prototyp, zabudowany na śmigłowcu o nr seryjnym ZH831, został oblatany pod koniec marca 2019. Wykorzystuje zmodyfikowany system radarowy Cerberus ze śmigłowców Sea King ASaC.7 z anteną Thales Searchwater 2000 AEW ze skanowaniem mechanicznym.
Ministerstwo obrony nie oszacowało w dalszym ciągu kosztów całkowitej eksploatacji lotniskowcowych grup bojowych w ciągu pełnego cyklu planowanej służby operacyjnej. Przykładowo, nie rozpoczęto jeszcze analiz dotyczących inicjatyw długoterminowych, takich jak wymiana lub modernizacja śmigłowców pokładowych typu Merlin (Merlin HM2, MK2 i HC4). NAO zaleca przeprowadzenie takich analiz, gdyż może się okazać, że w przyszłości nie zostaną zapewnione ku temu odpowiednie środki finansowe (Wildcat HMA2 z pociskami Martlet, 2020-05-25).
Raport krytycznie ocenia także postępy w zapewnieniu trzech okrętów wsparcia lotniskowcowych grup bojowych. Obecnie, floty pomocnicza królewskiej marynarki wojennej Royal Navy (Royal Fleet Auxiliary, RFA) ma w linii jeden taki okręt, RFA Fort Victoria, typu Fort. Ma zostać zastąpiony, razem z okrętami wsparcia RFA Fort Rosalie (A385) i Fort Austin (A386), typu Fort Rosalie, przez jednostki nowej generacji Fleet Solid Support Ship. Jednak 5 listopada 2019 program wstrzymano z powodu niewystarczającej jakości ofert do ceny. Program ma zostać wznowiony pod koniec bieżącego roku. A pierwszy z nich osiągnie gotowość pomiędzy październikiem 2027 a kwietniem 2029.