13 stycznia br. w północnej Szwecji w gminie Kiruna zainaugurowano działalność kosmodromu Esrange (Esrange Spaceport) do wynoszenia satelitów na orbitę okołoziemską w miejsce istniejącego centrum kosmicznego (Esrange Space Center), której operatorem jest Szwedzka Korporacja Kosmiczna SSC (Swedish Space Corporation).
W uroczystości przekształcenia istniejącej od 1964 roku placówki badawczej w pełnoprawny kosmodrom brali udział m.in. król Szwecji Karol XVI Gustaf, premier Szwecji Ulf Kristersson, przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Layen, prezes zarządu SSC Anna Kinberg Batra i dyrektor generalny Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA (European Space Agency) Josef Aschbacher.
Ten port kosmiczny oferuje niezależną europejską bramę do kosmosu. To jest dokładnie infrastruktura, której potrzebujemy, nie tylko do dalszego wprowadzania innowacji, ale także do dalszego badania ostatecznej granicy – powiedziała Ursula von der Leyen.
W ten sposób Unia Europejska, poprzez Europejską Agencję Kosmiczną ESA, uruchomiła nowy i długo oczekiwany kluczowy zasób dla wspólnej infrastruktury kosmicznej, oferując niezależną europejską bramę do kosmosu z najbardziej wysuniętego na północ regionu Szwecji.
Bezpieczeństwo, konkurencyjność, zrównoważony rozwój i nasze wartości demokratyczne są kluczem do silniejszej Europy i lepszego świata. Kosmos umożliwia wszystkie z nich. Dzięki kosmodromowi Esrange, UE zyskuje strategiczny zasób, który zapewnia niezależny dostęp do przestrzeni kosmicznej. Będzie to miało zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju UE i ONZ, a także strategii w zakresie bezpieczeństwa i obrony – powiedziała Anna Kinberg Batra.
Ważna praca, którą wykonujecie tutaj od wielu lat, jest świetnym przykładem ogromnego potencjału badań kosmicznych, aby rzeczywiście poprawić nasze codzienne życie – dodała przewodnicząca Komisji Europejskiej.
To jest wyjątkowe. Jest to pierwszy tego typu obiekt w Europie kontynentalnej i wiem, że stało się to możliwe dzięki współpracy zespołowej z zaufanymi partnerami międzynarodowymi – powiedział Ulf Kristersson.
Kiruna jest już jedną ze strategicznych bram Europy w kosmos. Nowy kompleks startowy w Esrange jest kluczowym atutem, który wzmocni zdolność Europy do wystrzeliwania satelitów i poprawi naszą konkurencyjność kosmiczną. Jestem pewien, że ten port kosmiczny wzmocni aktywną rolę Szwecji w przestrzeni kosmicznej, zaangażowaną w wiele sztandarowych projektów ESA i za pośrednictwem naszej stacji naziemnej w Kirunie – dodał Josef Aschbacher.
Zdjęcia i grafika: SSC
Pierwszą działalnością nowego kosmodromu Esrange będzie europejska inicjatywa budowy rakiet nośnych wielokrotnego użytku w ramach programu Themis, zlecona przez Europejską Agencję Kosmiczną ESA i realizowana przez francuską ArianeGroup. Testy demonstratora rakiety kosmicznej wielokrotnego użytku rozpoczną się w tym roku. Tymczasem SSC prowadzi zaawansowane rozmowy z kilkoma potencjalnymi partnerami rakietowymi na temat przyszłych startów orbitalnych z kosmodromu Esrange. Pierwszy start rakiety nośnej z satelitą na pokładzie spodziewany jest na przełomie 2023 i 2024.
Esrange został zbudowany w roku 1964 przez Europejską Organizację Badań Kosmicznych, która następnie przekształciła się w Europejską Agencję Kosmiczną ESA po połączeniu z Europejską Organizacja Rozwoju Rakiet Nośnych. Pierwszy start rakiety z Esrange miał miejsce 19 listopada 1966. W 1972 właścicielem Esrange zostało nowo powołana Szwedzka Korporacja Kosmiczna SSC. Do tej pory ośrodek zajmował się badaniami naukowymi wykorzystującymi stratostaty oraz rakiety suborbitalne, badaniami zorzy polarnej oraz komunikacji ze sztucznymi satelitami.
14 października 2020 minister ds. kosmicznych Szwecji Matilda Ernkrans ogłosiła decyzję szwedzkiego rządu, by uzyskać zdolność do wynoszenia małych satelitów na orbitę z kosmodromu Esrange. Rząd szwedzki zobowiązał się dofinansować na ten cel kosmodrom kwotą ponad 8,6 mln EUR, co miało zaowocować pierwszymi startami na orbitę już w 2022 (ostatecznie odnotowano opóźnienie). W roku 2020 rozpoczęła się działalność stanowiska do testowania napędów rakiet nośnych, w ramach którego powstały m.in. hamownie rakietowe.
Szwedzki kosmodrom nie jest jedynym, który powstaje w Europie. W Wielkiej Brytanii na szkockim półwyspie A’Mhoine w górzystym rejonie Highlands powstaje w tym celu pierwszy w kraju kosmodrom, który buduje spółka Lockheed Martin UK, natomiast rakiety nośne SL-OMV (Small Launch Orbital Manoeuvring Vehicle) dostarczą spółki Moog i Orbex.