Defence & Space

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Ewakuacja Polaków z Izraela: Kolejna wielka improwizacja

Kolejna kryzysowa sytuacja na Bliskim Wschodzie pokazała, że mijają lata, zmieniają się premierzy i ministrowie obrony, a Polska jak nie była przygotowana do ewakuacji swoich obywateli…

2025-06-20 | Sławek Zagórski | 5 minut

SIPRI: Rośnie ryzyko wojną nuklearną w miarę zbrojeń

Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem SIPRI opublikował raport pt. SIPRI Yearbook 2025, w którym m.in. omówiono temat zbrojeń nuklearnych wśród największych mocarstw.

2025-06-16 | Rafał Muczyński | 13 minut

Sprzęt łączności specjalnej do naprawy

2. Regionalna Baza Logistyczna opublikowała informację o uruchomieniu postępowania przetargowego na naprawy, konserwację, przeglądy oraz pozostałe usługi utrzymujące w sprawności technicznej sprzęt łączności specjalnej…

2025-06-18 | Rafał Muczyński | 10 minut

Certyfikat ochrony kryptograficznej SKW dla radiostacji Comp@n z Grupy WB

Grupa WB poinformowała, że opracowane przez spółkę Radmor, radiostacja systemu Comp@n wraz Systemem Zarządzania i Generacji Dokumentów Kryptograficznych otrzymała certyfikat ochrony kryptograficznej Służby…

2025-06-14 | Redakcja | 4 minuty

Wielka Brytania uhonorowała gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego

W Warszawie odbyła się uroczystość uhonorowania gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego oraz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej przez Rząd Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

2025-06-18 | Redakcja | 4 minuty

ZM Tarnów na obchodach w Dąbrowie Tarnowskiej

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz wziął udział w Dąbrowie Tarnowskiej w obchodach 140. rocznicy urodzin generała Mariana Kukiela. Na wydarzeniu nie zabrakło też…

2025-06-02 | Redakcja | 4 minuty

Axiom Mission 4: Historyczny lot Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w kosmos

25 czerwca 2025 przejdzie do historii jako dzień w którym drugi Polak w naszej historii poleciał w kosmos. W ramach misji Axiom Mission 4, dr Sławosz Uznański-Wiśniewski…

2025-06-25 | Rafał Muczyński | 5 minut

ICEYE dostarczy dane satelitarne Sojuszniczemu Dowództwu Operacji NATO

Polsko-fińska spółka ICEYE będzie przekazywać dane z satelitarnych radarów z syntetyczną aperturą (SAR) Sojuszniczemu Dowództwu Operacji (ACO) NATO w ramach inicjatywy Alliance Persistent…

2025-06-24 | Redakcja | 4 minuty

Szczyt NATO w Hadze: Sojusz staje się silniejszy

Wiceprezes Rady Ministrów i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz przebywa w Hadze, gdzie trwa szczyt NATO, który zajmie się m.in. napiętą sytuacją międzynarodową oraz wydatkami…

2025-06-25 | Redakcja | 5 minut

Tiberius Aerospace nawiązała współpracę z grupą obronną w brytyjskim parlamencie

Mająca swoje siedziby w Wielkiej Brytanii i USA, nowa w branży spółka Tiberius Aerospace ogłosiła nawiązanie współpracy z grupą APPG ds. Technologii Obronnych w brytyjskim parlamencie.

2025-06-24 | Redakcja | 4 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Pagacz Defence Group na targach „GRANICE”

Spółka Pagacz Defence Group z Torunia prezentuje swoje i jej partnerów wyroby podczas VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód…

2025-06-25 | Redakcja | 2 minuty

Polska Grupa Zbrojeniowa na targach „GRANICE”

Polska Grupa Zbrojeniowa bierze udział w VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód „GRANICE”, które odbywają się w dniach 24–25…

2025-06-24 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

Pierwszy test radaru przeciwrakietowego AN/TPY-7 LRDR na Alasce

Amerykańska Agencja Obrony Przeciwrakietowej MDA przeprowadziła pierwszy test operacyjny stacji radiolokacyjnej dalekiego zasięgu AN/TPY-7 LRDR zbudowanej na Alasce.

2025-06-25 | Rafał Muczyński | 4 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Korea Płd.: Test pocisku manewrującego Cheonryong z FA-50

W Republice Korei przeprowadzono test pocisku manewrującego powietrze-ziemia Cheonryong, który w przyszłości będzie przenoszony przez samoloty wielozadaniowe KF-21 Boramae i lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting…

2025-06-25 | HyunMin Park | 3 minuty

System Łączności Transbit dla Tarczy Wschód: Stacjonarno-Mobilny Węzeł Łączności

Nowoczesny system łączności dla ochrony wschodniej granicy – propozycja spółki Transbit w ramach Programu Tarcza Wschód.

2025-06-25 | Redakcja | 3 minuty

Pagacz Defence Group na targach „GRANICE”

Spółka Pagacz Defence Group z Torunia prezentuje swoje i jej partnerów wyroby podczas VIII edycji Terenowych Targów Ochrony Granic – Tarcza Wschód…

2025-06-25 | Redakcja | 2 minuty
Shooting

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

IFRE 25: Akcesoria i żywność dla służb – Kolba, Militaria.pl, Tarczyński

Podczas V Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Straży Pożarnej i Służb Ratowniczych KIELCE IFRE-EXPO zaprezentowano rozwiązania wielu rodzajów – od pojazdów, po narzędzia i wyposażenie…

2025-06-18 | Michał Ihnatów | 5 minut

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

Paris Air Show 2025: Premiera Baykar TB3

55. Edycja Międzynarodowego Salonu Lotniczego i Kosmicznego, który odbywa się w stolicy Francji, stała się okazją dla firmy Baykar Technolgies do zaprezentowania pokładowego bojowego…

2025-06-19 | Radosław Niesobski | 3 minuty

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

IFRE 2025: Maskpol z kombinezonami i maskami przeciwgazowymi

Wchodząca w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej spółka Maskpol zaprezentowała na V Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Straży Pożarnej i Służb Ratowniczych KIELCE IFRE-EXPO część…

2025-06-17 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Strzelnica Hubertus Chodzież zaprasza strzelców

Hubertus Chodzież, dystrybutor marki CZ w Polsce, zaprasza na swój obiekt położony w spokojnej, leśnej okolicy. Obiekt to kompleks łączący nie tylko zróżnicowane osie strzeleckie, ale również…

2025-06-11 | Michał Ihnatów | 6 minut

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Minister Sportu i Turystyki uchyla uchwałę PZSS

Minister Sportu i Turystyki Sławomir Nitras uchylił uchwałę Zarządu Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego 27/2025 z dnia 26 marca 2025 roku w sprawie wprowadzenia…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Czasowy zakaz noszenia broni w Warszawie w dniu 25 maja

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało rozporządzenie w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni lub przemieszczania jej w stanie rozładowanym na obszarze miasta stołecznego…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 4 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Savage Revel DLX – gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością

„Is that you, John Wayne? Is this me?” Bierzesz do rąk lewara – a zasadniczo karabinek dźwigniowy (obrzydliwa nazwa, czasem jej użyję…

2025-06-24 | Anna Mielczarek | 11 minut

Poznajmy karabinki LMT – cz. 2 EBCG

Lewis Machnie & Tool to producent, który swoją bronią zaopatruje zarówno jednostki specjalne, jak i całe siły zbrojne. Konstrukcje na pierwszy rzut oka wyglądające…

2025-06-24 | Łukasz Kołodziejski | 13 minut

21. urodziny sklepu Kolba już 28 czerwca!

Dnia 28 czerwca sklep Kolba obchodzi swoje 21. urodziny. I z tej okazji odbędzie się specjalne wydarzenie w ich salonie sprzedaży w Czeladzi i weekendowe promocje…

2025-06-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Zawody Long Range Euro Cup 2025 już we wrześniu

W dniach 5-7 września 2025 roku na terenie poligonu Drawskiego odbędą się długodystansowe zawody strzeleckie Long Range European Championships Historic i 22LR.

2025-06-16 | Michał Ihnatów | 14 minut
Adventure

Nowy sklep internetowy wydawnictwa WarBook

Wydawnictwo WarBook uruchomiło nowy sklep internetowy. Strona główna wita entuzjastów literatury wojennej, sci-fi i nie tylko nowym, czytelnym interfejsem.

2025-06-23 | Michał Ihnatów | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk,…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe.…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Torba Helikon-Tex Field Tote już dostępna!

Nowości z Enforce Tac 2025 stopniowo pojawią się w ofercie Helikon-Tex. Field Tote to torba z linii Urban, która łączy cywilny styl z militarnym zacięciem.

2025-05-08 | Michał Ihnatów | 1 minut

Koszula hawajska od Helikon-Tex już w sklepach

Do dystrybucji trafia kolejna nowość Helikon-Tex z Enforce Tac 2025. Koszule hawajskie łączą klasyczny, tropikalny styl z militarnymi akcentami wplecionymi we wzór.

2025-05-15 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Tracer — anorak zamiast bluzy mundurowej?

Kurtka Tracer to kolejny anorak (czy też kangurka) od Helikon-Tex. Od pozostałych różni się tym, że należy do linii Patrol i zaprojektowany został do użytku wojskowego — dlatego też…

2025-04-11 | Michał Ihnatów | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

„Zabić Ukrainę. Alfabet rosyjskiej agresji” – wojna oczami reportera

Marcin Ogdowski to jeden z najbardziej cenionych polskich korespondentów wojennych, znany z bezkompromisowych, rzetelnych i często brutalnie szczerych relacji z frontów wojennych. Jego najnowsza książka,…

2025-02-18 | Mateusz Sułek | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Krakowski Festiwal Górski 2024 – najważniejsze informacje

Krakowski Festiwal Górski odbędzie się w dniach 7-8 grudnia 2024 roku w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Jak co roku w programie wiele atrakcji,…

2024-11-07 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

Rycerska sztuka wojenna, odc. 1 – VIII-XIII wiek

Kim właściwie był rycerz? Zakutym łbem, którego trzeba było wsadzić na konia, bo sam nie miał siły na niego wleźć? Kompletnie niesubordynowanym pajacem z mieczem w ręku, przekonanym o własnej wyższości zarówno nad przeciwnikami jak i swoim dowódcą? Głupkowatym bogaczem, któremu się wydaje, że wolno mu wszystko? A może zwierciadłem wszelkich cnót chrześcijańskich i męskich jednocześnie?

Spis treści podcastu

Odcinek podcastu MILMAG Historia „Rycerska sztuka wojenna, odc. 1 – VIII-XIII wiek” odsłuchasz także na Spotify.

00:00 – Wstęp do podcastu
00:55 – Wstęp (zajawka) odcinka, czyli o czym dziś mówimy
01:51 – Mroczne wieki, dwie – różne – legendy rycerstwa i perspektywa czasowa
06:22 – Prototyp, czyli prapoczątki rycerstwa
09:08 – Warunki kształtowania się protorycerstwa
10:26 – Skąd w VIII wieku wziąć wyposażoną konnicę?
12:23 – Wyposażenie protorycerstwa w VIII, IX, X wieku, czyli kwant bronioznawstwa
17:08 – Zależności społeczne w niebezpiecznych czasach
20:28 – Nowe pomysły, kolejny etap rozwoju – z Węgier do Francji
25:46 – Coraz więcej stali, coraz mniej stali – nowe wyposażenie rycerzy (XI-XIII w.)
32:08 – Łuk czy kusza, czyli strzelcy w siodłach i giermkowie
35:17 – Nie tylko stal, również kultura: chrześcijaństwo, samowolka i muzyka
41:28 – Jak w średniowieczu łosie i imprezy wspierały wojskowość oraz rycerz na kowadle
49:11 – „Rogaty” książę i raubritterzy
51:51 – Nadciągają rycerze w pełnych zbrojach…

Galeria

Część zdjęć w galerii pochodzi z zasobów sklepu rekonstrukcyjnego wojmir.pl. Niestety, bardzo trudno jest o fotografie sprzętu z VIII, X czy XII wieku, które przedstawiałyby go w stanie innym niż „archeologiczny”, czyli nadgryzionego zębem czasu. Uznaliśmy, że lepiej będzie pokazać Słuchaczom i Czytelnikom zdjęcia bardzo dobrych kopii, co pozwoli na lepsze wyrobienie sobie wyobrażenia.

Charles de Steuben, Bitwa pod Tours, ze zbiorów Musée du château de Versailles. Tytuł obrazu, to inne określenie używane na bitwę pod Poitiers z 732 roku. Fot: cw
Jedni walczą, inni pracują…
Inne ujęcie tematu bitwy pod Poitiers, ukazuje kilka interesujących nas detali. Postacie wojowników chrześcijańskich, to te bardziej po lewej, chociaż po prawej stronie jest jeden, trzymający za włosy Saracena. Widać technikę zadawania ciosu włócznią ze swobodnej ręki oraz kształt VIII-X wiecznych mieczy zachodnioeuropejskich. Wyobrażone są również pancerze łuskowe oraz okrągłe tarcze z umbem. Warto też zwrócić uwagę, że wyposażenie jeźdźców, nie różni się szczególnie od uzbrojenia pieszych, wyobrażonych w centralnej części miniatury
Typologia mieczy „wikińskich” wg Wheelera. Podział uproszczony w stosunku do wcześniejszych typologii, obejmuje znaleziska z całej Europy, nie tylko Skandynawii. Typologie znalezisk, pomagają archeologom w ich porządkowaniu, opisywania a czasem ustalaniu datowania i/lub pochodzenia.
Fot: akademia-broni.pl
Hełm normandzki – wbrew nazwie – użytkowany był w całej Europie. Wykuwano go z jednego lub dwóch, łączonych ze sobą pionowo, płatów stali. Fot: cw
Inna nieco odmiana hełmu tego samego typu, zaopatrzona w zasłonę kolczą. Nosal – jak widać – służył nie tylko do osłony nosa, ale też jako „wieszak” na „firankę z drutu”. Fot: wojmir.pl
A to akcent słowiański – szyszak. Jest to – można powiedzieć – wersja bogata, ozdobna. Kitę najczęściej wykonywało się z końskiego włosia. Fot: wojmir.pl
Absolutną podstawę opancerzenia i to aż do XVII wieku, stanowił kaftan, czasem pikowany i wypychany wełną, czasem po prostu przeszywany, z kilku warstw grubej tkaniny. Jego zadaniem było amortyzowanie siły ciosu. Był noszony pod pancerzami stalowymi lub jako samodzielny strój ochronny. Fot: wojmir.pl
Prawdopodobnie najbardziej uniwersalny pancerz swoich czasów, które tak naprawdę zaczynają się znacznie wcześniej, a kończą znacznie później niż w VIII wieku – kolczuga, czyli zbroja kolcza. Nie będę się nad nią tutaj rozwodził, bo to temat na osobny – choć może krótki – materiał. Fot: wojmir.pl
Prosta, niewyróżniająca się, powiedziałbym, że typowa rękojeść miecza wczesnego. Większość posiadających tego typu broń wojowników, walczyła takim właśnie orężem. Fot: wojmir.pl
Ta rękojeść, jest znacznie bardziej ozdobna. To byłby miecz zamożnego wojownika. Fot: wojmir.pl
To jest rękojeść, która w średniowieczu mogłaby być ozdobiona nawet złotem. Miecz zamożny, nawet bogaty. Fot: wojmir.pl
Tak mógłby wyglądać dostatnio wyposażony protorycerz. Kolczuga spięta pasem z okuciami, pod nią obowiązkowy kaftan bojowy, miecz i hełm z zasłoną kolczą na twarz. Brakuje tylko tarczy i rękawic chroniących dłonie. Fot: wojmir.pl
Awers i rewers typowej, okrągłej tarczy z umbem i imaczem. Umbo, to ten metalowy element na środku. Imacz, to oczywiście ta listwa za którą się tarcze trzyma. Tarcza jest oklejona płótnem, gotowa aby ją pomalować jak się komu podoba. Fot: wojmir.pl
Średniowieczna miniatura przedstawiająca flotę wikingów na wyprawie łupieżczej. Co prawda obraz przedstawia atak na Anglię, ale taktyka i sposób działania wikingów były w całej Europie Zachodniej takie same. Fot: english-heritage.org.uk
Portret Karola III Prostaka ze zbiorów Musée historique de Versailles (dp)
Obraz pędzla Árpáda Fesztiego pod tytułem „Przybycie Węgrów” gloryfikuje Madziarów i ubiera ich – oraz ich konie – w ekwipunek znacznie późniejszy niż ten z IX wieku, ale oddaje ideę ludu stepowego, żyjącego na wpół w siodle (dp)
Obraz Michaela Rechtera „Bitwa na Lechowym Polu” również nie oddaje ekwipunku wojowników z X tym razem wieku. Ukazuje finał ostatniego, wielkiego najazdu Madziarów na Europę Zachodnią w 955 roku. (dp)
Dość późna, bo XIV wieczna miniatura, ukazuje kilka istotnych dla nas szczegółów. Na pierwszym planie, postać rycerza szarżującego z włócznią pod pachą i wyprostowanymi nogami zapartymi w strzemionach. Nie wolno nie doceniać strzemion. Ich upowszechnienie dało asumpt do powstania nowego sposobu walki. Należy też zwrócić uwagę na budowę siodła tego rycerza, w którym jeździec siedzi wygodnie i stabilnie zaparty. Za kilkaset lat takie siodło będzie nazywane kulbaką.
Ta XIII wieczna miniatura jest szczególnie ciekawa i warta komentarza. Stanowi ona ilustrację do „Romansu o Aleksandrze” i przedstawia scenę spotkania… Aleksandra Macedońskiego z Amazonkami. Ta na czele, to królowa Telestris, co symbolizuje korona. Są one (Amazonki) – zgodnie ze średniowieczną manierą – ukazane w sposób prezentystyczny dla danego okresu, zatem postacie ubrane są zgodnie z modą XIII wieku a ekwipunek bojowy dam – amazonek, jest kropka w kropkę identyczny z najlepszymi wzorami uzbrojenia rycerzy tego samego okresu. Elementami na które należy zwrócić uwagę są garnczkowe hełmy (wojowniczki trzymają je odwrócone wizurą do tyłu), oraz wydłużone, trójkątne tarcze.
A to już fotografia współczesna hełmu garnczkowego. Podwójna szpara na oczy to wizura. Otwory poniżej służą oczywiście wentylacji. Bez niej, w takim hełmie nie dałoby się oddychać. Należy zwrócić uwagę na wyraźną krawędź na linii nosa. Jest to wzmocnienie, utrudniające wgniecenie hełmu w płaszczyźnie twarzy. Fot: cw
Pierwsza połowa tablicy typologii mieczy wg. Oakeshotta, ukazuje typy broni które pojawiły się w okresie od X do XIII wieku. Typy XV oraz XVa pozostały w użyciu znacznie dłużej. Należy zwrócić uwagę na stopniowe „zaostrzanie się” sztychów, czyli końcówek ostrzy (brzeszczotów). Fot: cw

Dygresja (bo przecież jestem humanistą):

Szanowni Czytelnicy i Czytelniczki, Słuchacze i Słuchaczki, zapewne spodziewają się teraz całej serii zdjęć różnorodnych mieczy. Otóż jednych zawiodę, innym sprawię radość: uważam, że zagadnienie miecza jest tak ważne i interesujące, że warto mu poświęcić zupełnie osobny materiał. To nie tylko narzędzie walki, ale też bardzo ważny symbol. Zatem, zamiast mnożyć byty, po prostu zapowiadam, że do tego zagadnienia wrócimy i to w znacznie obszerniejszej formie.

Koniec dygresji.

XIII wieczna miniatura przedstawiająca rycerzy Króla Artura, ukazuje kilka interesujących detali. Przede wszystkim, rycerze mają na sobie pełne zbroje kolcze, czyli nie tylko sweterki, ale też portki i czepce ze stalowego drutu – kolczugi. Na pancerzach noszą tuniki. Po drugie, mamy tu kolejną ilustrację dosiadu z nogami wyprostowanymi w strzemionach. Po trzecie, możemy wnioskować że rycerze transportowali tarcze nosząc je na lewym ramieniu, co potwierdza wiele innych przedstawień. W końcu konie panów Percevali, Lancelotów i Gavainów pokryte są kropierzami, czyli płaszczami dla zwierząt, chroniącymi je przed deszczem. Z czasem, kropierze rozwinął się aż do zbroi dla konia.
I znowu XIII wiek, znowu piękne źródło informacji w miniaturze. Po pierwsze, koń króla (na pierwszym planie po lewej, postać w koronie oczywiście), prawdopodobnie cały pokryty jest pancerzem kolczym na kropierzu. Po drugie, malarz uwiecznił rycerza – kusznika i to jadącego na czele hufca, prawdopodobnie dlatego że wojownicy pędzą do bram miasta.
Wciąż jeszcze wiek XIII. Ten rycerz – strzelec ma troszeczkę uboższy ekwipunek. Co prawda posiada kropierz i to prawdopodobnie w barwach heraldycznych, ale jego hełm to popularna łebka. Przede wszystkim jednak zwraca uwagę jego uzbrojenie w kuszę, oraz fakt że strzela w pędzie konia, za siebie. Można powiedzieć, że z kuszy wykonuje tak zwany partyjski strzał, który jak widać znany był też w Europie Zachodniej, nie tylko na stepach i w słowiańszczyźnie. Strój i reszta zbroi (kolczej) pozwalają na pewno stwierdzić, że jest to postać rycerza.
Hełm typu łebka (XIV wiek) z kolekcji Metropolitan Museum of Art. Perforacja wzdłuż dolnej krawędzi dzwonu, służyć mogła do zaczepienia osłony kolczej. Prosty i relatywnie tani, ale skuteczny hełm, który z czasem ewoluował w bardziej zaawansowane konstrukcje. Fot: cw
Dwie miniatury ze sławnego Kodeksu Manesse przedstawiają sceny z polowania. Powyżej, maszkara nabita na włócznię to zapewne niedźwiedź. Poniżej, scenka nieco humorystyczna której możemy nadać tytuł „Dzik jest dziki, dzik jest zły”. Oczywiście, można było szyć z łuku do zajęcy, ale na grubego zwierza szło się z bronią ręczną, często konno. Aby takiego położyć strzałami, trzeba było całej drużyny strzelców. Oto jedna z przyczyn, dla których polowanie było uważane za zaprawę wojenną.
Co przedstawia powyższa miniatura z XIV wieku? Głupie pytanie, przecież widać że bitwę, prawda?
A oto całość tej miniatury. Należy zauważyć, że powyżej walczącego rycerstwa na trybunach siedzą damy. To scena turniejowa, nie batalistyczna.
Polski akcent: rycerz odbierający wieniec od damy z czarnym orłem na tarczy, to nie kto inny niż książę piastowski Henryk IV Prawy, znany w Europie jako minnesinger.
Przykład zmian w obyczajowości, widocznych w scenie turniejowej: kopię rycerzowi stającemu do walki podaje dama.
Mały wybieg w przyszłość, poza chronologię - ta scena turniejowa pochodzi już z przełomu XIV i XV wieku. Należy zauważyć trzy detale: kształt hełmów rycerzy w tym charakterystycznie uformowaną wizurę, lekko zagięte tarcze turniejowe, oraz palczaste groty kopii. Służyły one do zadania ciosu i wysadzenia przeciwnika z siodła, ale nie koniecznie do przebijania go na wylot. Ukazany na tej miniaturze ekwipunek, jest zapowiedzią zmian w uzbrojeniu rycerstwa, jakie nastąpiły w XIV i XV wieku.

Dziękujemy za uwagę i zapraszamy do kolejnych odcinków podcastu MILMAG Historia. W najbliższym (o ile nie wpadniemy na inny, genialny pomysł) zapewne dokończymy opowieść o średniowiecznych rycerzach i ich sposobie walki.

Źródła

Wybrana bibliografia:
Bloch M., Społeczeństwo feudalne, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1981.
Rajman J., Encyklopedia średniowiecza, Kraków 2006.
Nadolski A., Polska broń. Broń biała, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1974.
Grabski A.F., Polska sztuka wojenna w okresie wczesnofeudalnym, Warszawa 1959.
Kajzer L., Uzbrojenie i ubiór rycerski w Małopolsce…, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
Contamine Ph., Wojna w średniowieczu, przekł. M. Czajka, Warszawa 1999.
Bieniak J., Polskie rycerstwo średniowieczne, wybór pism, Kraków 2002.
Ptaśnik J., Kultura średniowiecza, Kraków 1925.
Szymczak J., Pojedynki i harce, turnieje i gonitwy, Warszawa 2008.
Szymczak J,. Rycerz… Tomy 1-4, Warszawa 2017-2024.
Polska technika wojskowa do 1500 roku, red. A. Nadolski, Warszawa 1994.
Brzustowicz B.W., Turniej rycerski w Królestwie Polskim w późnym średniowieczu i renesansie na tle europejskim, Warszawa 2003.
Barber R.W., Rycerze i rycerskość, Warszawa 2003.
Keen M., Rycerstwo, Warszawa 2014.
Grafiki i zdjęcia, jeżeli nie podano inaczej:
Lead: Bitwa pod Grunwaldem, muzhp.pl
(dp) – domena publiczna
cw – commons.wikimedia.org, domena publiczna, lub licencja CC BY-SA 3.0 lub podobne.
Reprodukcje miniatur średniowiecznych pochodzą ze strony manuscriptminiatures.com i dostępne są w domenie publicznej (prawa autorskie wygasły 500 lat temu i więcej)

X