Defence & Space

Zawarcie umowy o partnerstwie strategicznym pomiędzy WZM a GDLS

Wchodzące w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne z Poznania podpisały umowę o partnerstwie strategicznym z amerykańską spółką General Dynamics Land Systems.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Kolejne spotkanie w MON z delegacją południowokoreańskiego DAPA

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się z wiceministrem południowokoreańskiego urzędu ds. zakupów wojskowych DAPA, Guyheonem Jeongiem.

2025-05-14 | Redakcja | 2 minuty

„Siła w prawdzie”: Rosyjski pociąg do zwycięstwa w wojnie na kłamstwa historyczne

Okolice 9 maja w Federacji Rosyjskiej obfitują w wydarzenia związane z II wojną światową. Jednak większość zachodnich historyków złapała by się za głowy słysząc, co opowiadają…

2025-05-09 | Sławek Zagórski | 5 minut

Szwedzkie A26 a polska Orka

Na początku kwietnia Saab zorganizował dla przedstawicieli polskich mediów branżowych wizytę w należącej do koncernu a mieszczącej się w Karlskronie, stoczni Saab Kockums. Głównym tematem…

2025-05-08 | Przemysław Gurgurewicz | 19 minut

Szef MON na kongresie Impact’25

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz uczestniczył w kongresie Impact’25 i wziął udział w fireside chat – Nowe zagrożenia, nowe odpowiedzi: Polska strategia…

2025-05-14 | Redakcja | 6 minut

Rohde & Schwarz prezentuje najnowsze innowacje w walce radioelektronicznej na targach AOC Europe

Niemiecka spółka Rohde & Schwarz zaprezentowała nową generację systemów zwiadu/walki radioelektronicznej (SIGINT/WRE), rozwiązań do łączenia czujników i analizy sygnałów, zaprojektowanych tak, aby…

2025-05-12 | Redakcja | 2 minuty

„Siła w prawdzie”: Rosyjski pociąg do zwycięstwa w wojnie na kłamstwa historyczne

Okolice 9 maja w Federacji Rosyjskiej obfitują w wydarzenia związane z II wojną światową. Jednak większość zachodnich historyków złapała by się za głowy słysząc, co opowiadają…

2025-05-09 | Sławek Zagórski | 5 minut

Jak Pierwsza Wojna Światowa kształtowała obraz Drugiej? Technologia i inne wynalazki

Trudno jest w pełni zrozumieć przebieg i obraz Drugiej Wojny Światowej, jeżeli nie wie się nic o Pierwszej. Bo to właśnie lata Wielkiej Wojny doprowadziły…

2025-04-20 | Tomasz Świątkowski | 12 minut

Podpisanie umowy na dostawę Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi w programie MikroSAR

Konsorcjum polsko-fińskiej spółki ICEYE i Wojskowych Zakładów Łączności Nr 1 podpisało umowę z Ministerstwem Obrony Narodowej na dostarczenie Siłom Zbrojnym RP Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi…

2025-05-14 | Redakcja | 9 minut

Rheinmetall AG i ICEYE planują utworzenie spółki joint venture

Niemiecka grupa Rheinmetall AG oraz polsko-fińska spółka ICEYE zamierzają uruchomić spółkę joint venture, której zadaniem będzie produkcja satelitów wyposażonych w radar z syntetyczną aperturą…

2025-05-08 | Redakcja | 4 minuty

Kolejne spotkanie w MON z delegacją południowokoreańskiego DAPA

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się z wiceministrem południowokoreańskiego urzędu ds. zakupów wojskowych DAPA, Guyheonem Jeongiem.

2025-05-14 | Redakcja | 2 minuty

Rekordowe umowy obronne USA z Arabią Saudyjską

Podczas wizyty prezydenta USA Donalda Trumpa w Rijadzie, zostały zawarte amerykańsko-saudyjskie umowy obronne o wartości prawie 142 mld USD.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 6 minut

Zawarcie umowy o partnerstwie strategicznym pomiędzy WZM a GDLS

Wchodzące w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne z Poznania podpisały umowę o partnerstwie strategicznym z amerykańską spółką General Dynamics Land Systems.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Kolejne spotkanie w MON z delegacją południowokoreańskiego DAPA

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się z wiceministrem południowokoreańskiego urzędu ds. zakupów wojskowych DAPA, Guyheonem Jeongiem.

2025-05-14 | Redakcja | 2 minuty

Bell wyprodukował 6000 śmigłowców w Kanadzie

Kanadyjska spółka Bell Textron Canada Limited (część amerykańskiej Bell Textron) dostarczyła dwa śmigłowce wielozadaniowe Model 412EPX, dzięki czemu zakład wyprodukował…

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 6 minut

Premier Tusk: Za pożarem Centrum Handlowego Marywilska 44 stoją Rosjanie

We wspólnym oświadczeniu ministra sprawiedliwości – prokuratora generalnego oraz ministra spraw wewnętrznych i administracji, koordynatora służb specjalnych stwierdzono, że za zeszłorocznym pożarem Centrum Handlowego Marywilska…

2025-05-12 | Redakcja | 4 minuty

Zawarcie umowy o partnerstwie strategicznym pomiędzy WZM a GDLS

Wchodzące w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne z Poznania podpisały umowę o partnerstwie strategicznym z amerykańską spółką General Dynamics Land Systems.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Pierwsza wyrzutnia systemu THAAD dla Arabii Saudyjskiej gotowa

Amerykańska spółka Lockheed Martin zaprezentowała pierwszą platformę transportową MRP-T wyrzutni zaawansowanego systemu obrony przeciwrakietowej THAAD, przeznaczonego dla Arabii Saudyjskiej.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 5 minut

Zawarcie umowy o partnerstwie strategicznym pomiędzy WZM a GDLS

Wchodzące w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne z Poznania podpisały umowę o partnerstwie strategicznym z amerykańską spółką General Dynamics Land Systems.

2025-05-14 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Kolejne spotkanie w MON z delegacją południowokoreańskiego DAPA

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się z wiceministrem południowokoreańskiego urzędu ds. zakupów wojskowych DAPA, Guyheonem Jeongiem.

2025-05-14 | Redakcja | 2 minuty

FEINDEF’25: Premiera europejskiej haubicy NEMESIS

Na rozpoczynających się dziś Międzynarodowych Targach Przemysłu Obronnego FEINDEF w Madrycie, europejskie spółki KNDS i GDELS zaprezentowały 155-mm haubicę samobieżną na podwoziu gąsienicowym NEMESIS.

2025-05-12 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Rafael zaprezentował ulepszoną głowicę MicroLite

Podczas Special Operations Forces (SOF) Week 2025 w Tampa na Florydzie, izraelska spółka Rafael Advanced Defense Systems zaprezentowała ulepszoną głowicę optoelektroniczną MicroLite.

2025-05-10 | Redakcja | 4 minuty
Shooting

Inforce ARC 350 & 600 – nowe, mocniejsze latarki

Inforce wkrótce wprowadzi do dystrybucji latarki nowej linii ARC, w skład której wchodzi model 600 oraz 350 (zasilane odpowiednio ogniwami 18650 oraz 18350). Całkowicie nowa…

2025-05-14 | Michał Ihnatów | 5 minut

Szersza oferta Athlon Optics w Parabellum

W ofercie sklepie Parabellum pojawiły się kolejne produkty marki Athlon Optics. W jej ofercie znajdują się zarówno lunety biegowe, jak i te znacznie…

2025-05-14 | Michał Ihnatów | 13 minut

Inforce ARC 350 & 600 – nowe, mocniejsze latarki

Inforce wkrótce wprowadzi do dystrybucji latarki nowej linii ARC, w skład której wchodzi model 600 oraz 350 (zasilane odpowiednio ogniwami 18650 oraz 18350). Całkowicie nowa…

2025-05-14 | Michał Ihnatów | 5 minut

Szersza oferta Athlon Optics w Parabellum

W ofercie sklepie Parabellum pojawiły się kolejne produkty marki Athlon Optics. W jej ofercie znajdują się zarówno lunety biegowe, jak i te znacznie…

2025-05-14 | Michał Ihnatów | 13 minut

LMT MARS-L w Mex Armory – dwie lufy, jedna cena

W sklepie Mex Armory obowiązuje specjalna promocja na karabinki LMT MARS-L w wariantach z lufami długości 10,5 lub 11 cali (bez EBCG). Do każdego karabinka w zestawie…

2025-05-12 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Nowości Bergara i Schmeisser w Incorsa

W firmie Incorsa pojawiły się nowości z katalogu Bergara oraz Schmeisser.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 5 minut

Strzelectwo od podstaw cz. 3 – Od egzaminu po WPA

Egzamin na patent strzelecki mamy już za sobą? Świetnie, ale droga do pozwolenia na broń jest długa. Biorąc pod uwagę czas, wysiłek i poniesione koszty, nie jesteśmy jeszcze…

2025-04-30 | Tomasz Karasiński | 21 minut

Wszystko o gwizdkach — Urządzenia wylotowe w broni palnej

A co by było, gdyby gazy wylotowe mogły jeszcze wykonać dla nas jakąś robotę? Niosą przecież sporą energię, która marnuje się, a nawet działa na niekorzyść…

2025-04-21 | Tomasz Karasiński | 32 minuty

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Haix z nowym modelem – Connexis Go 2.0

Connexis Go 2.0 to nowość Haix wyróżniająca się nową syntetyczną cholewką, która jeszcze sprawiej odprowadzać ma wilgoć z wnętrza obuwia.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 1 minut

Strzelectwo od podstaw cz. 3 – Od egzaminu po WPA

Egzamin na patent strzelecki mamy już za sobą? Świetnie, ale droga do pozwolenia na broń jest długa. Biorąc pod uwagę czas, wysiłek i poniesione koszty, nie jesteśmy jeszcze…

2025-04-30 | Tomasz Karasiński | 21 minut

Wszystko o gwizdkach — Urządzenia wylotowe w broni palnej

A co by było, gdyby gazy wylotowe mogły jeszcze wykonać dla nas jakąś robotę? Niosą przecież sporą energię, która marnuje się, a nawet działa na niekorzyść…

2025-04-21 | Tomasz Karasiński | 32 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

Ministerstwo Sportu i Turystyki z postępowaniem wobec PZSS

Dnia 9 maja 2025 roku, Ministerstwo Sportu i Turystyki poinformowało o wszczęciu postepowania nadzorczego wobec Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego. Postępowanie ma związek ze zgłaszanymi…

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 2 minuty

System Direct Action Spitfire Plate Carrier cz.1 – Sprawdźmy noszak

W dniu dzisiejszym na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań w kategorii oporządzenia. Podstawowym, i raczej niezbędnym  elementem naszego wyposażenia są noszaki osłon balistycznych, których kilka…

2025-05-08 | Michał Gaweł | 15 minut

Fix It Sticks – The Works: Narzędziowy zestaw klasy premium

W świecie strzelectwa niezawodność to nie luksus – to konieczność. Bez względu na to, czy jesteś operatorem, myśliwym w terenie, czy pasjonatem precyzyjnego strzelania, jedno pozostaje niezmienne: dobrze utrzymana…

2025-04-29 | Mateusz Zydroń | 13 minut

Festiwal FAST w Krakowie – to był strzał w 10!

Niemal 11 000 osób przybyło w wiosenny weekend 25-27 kwietnia do EXPO Kraków, z zamiarem odwiedzenia stoisk 157 wystawców z branży strzeleckiej, survivalowej i łowieckiej.…

2025-05-12 | Redakcja | 7 minut

Delta Long Range Weekend 2025 już w sobotę

W dniach 10-11 maja (sobota-niedziela) odbędzie się kolejna edycja warsztatów strzeleckich Delta Long Range Weekend.

2025-05-07 | Michał Ihnatów | 4 minuty
Adventure

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Haix z nowym modelem – Connexis Go 2.0

Connexis Go 2.0 to nowość Haix wyróżniająca się nową syntetyczną cholewką, która jeszcze sprawiej odprowadzać ma wilgoć z wnętrza obuwia.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 1 minut

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk,…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe.…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Lynx Custom Knives – masywny taktyk z polskiej stajni

Czasem trafia w ręce coś, co od razu zdradza, że nie powstało na taśmie produkcyjnej. Nie przez przypadek, nie bo się sprzeda, tylko dlatego, że ktoś po drugiej stronie blachy i szlifierki…

2025-05-13 | Mateusz Sułek | 1 minut

Torba Helikon-Tex Field Tote już dostępna!

Nowości z Enforce Tac 2025 stopniowo pojawią się w ofercie Helikon-Tex. Field Tote to torba z linii Urban, która łączy cywilny styl z militarnym zacięciem.

2025-05-08 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Tracer — anorak zamiast bluzy mundurowej?

Kurtka Tracer to kolejny anorak (czy też kangurka) od Helikon-Tex. Od pozostałych różni się tym, że należy do linii Patrol i zaprojektowany został do użytku wojskowego — dlatego też…

2025-04-11 | Michał Ihnatów | 1 minut

Recenzja kurtki Helikon-Tex Trooper Mk2

Tematem tejże recenzji jest nowa wersja jednego z najbardziej znanych produktów Helikon-Tex – kurtki softshell Trooper. Mając już doświadczenie ze starszym projektem,…

2025-03-10 | Michał Ihnatów | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

„Zabić Ukrainę. Alfabet rosyjskiej agresji” – wojna oczami reportera

Marcin Ogdowski to jeden z najbardziej cenionych polskich korespondentów wojennych, znany z bezkompromisowych, rzetelnych i często brutalnie szczerych relacji z frontów wojennych. Jego najnowsza książka,…

2025-02-18 | Mateusz Sułek | 1 minut

Między historią a fikcją – czy warto przeczytać „Wojnę Wschodnią. Kroniki”?

Co by było, gdyby zimna wojna przerodziła się w otwarty konflikt zbrojny?
Piotr Langenfeld w swojej książce „Wojna Wschodnia. Kroniki” zabiera nas do alternatywnej wersji historii…

2025-02-14 | Mateusz Sułek | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Krakowski Festiwal Górski 2024 – najważniejsze informacje

Krakowski Festiwal Górski odbędzie się w dniach 7-8 grudnia 2024 roku w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Jak co roku w programie wiele atrakcji,…

2024-11-07 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

PTSD: Zaburzenie stresowe pourazowe

Choroba, która dotyka wielu, a wiedzą o niej nieliczni

Scena z lutego bieżącego roku – weteran misji zagranicznych próbuje skoczyć z mostu. Tylko dzięki szybkiej interwencji policji i porucznika Jacka Żebryka z Centrum Weterana nie doszło do tragedii. PTSD (Post Traumatic Stress Disorder) to zaburzenie stresowe pourazowe, które powstaje w wyniku doświadczenia urazu lub przeżycia sytuacji zagrożenia życia.

Nie u każdego stresowe zdarzenie wywołuje PTSD. Z kolei u niektórych wraz z upływem czasu objawy ustępują. Pozostali potrzebują pomocy specjalistów, a całkowite wyleczenie nie zawsze jest możliwe. Jednak im szybciej zostaną podjęte odpowiednie kroki, tym większe są szanse na powrót do normalnego życia.

 

Bezlitosna statystyka

61% mężczyzn i 51% kobiet doświadczyło w ciągu całego życia przynajmniej jednego wydarzenia traumatycznego. Źródła podają, że problem PTSD może dotyczyć od 3 do nawet 8-9% całej populacji. U połowy osób z PTSD współwystępuje depresja i/lub alkoholizm. Często pojawia się także uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych – dotyczy ono 35% mężczyzn i 27% kobiet. Należy zaznaczyć, że w ostatniej wymienionej grupie ryzyko samobójstw wynosi 20% (Holiczer, Gałuszko i Cubała, 2007).

Osoby zmagające się z PTSD często nie mówią o swoich dolegliwościach z obawy przed odrzuceniem społecznym. Brak dostatecznej edukacji na temat tego zaburzenia przekłada się też nierzadko na problemy zawodowe. Przełożeni boją się powierzyć takim podwładnym jakiekolwiek zadania, a czasem mogą nawet chcieć ich zwalniać, aby „pozbyć się problemu”.

Objawy

Tymczasem PTSD to normalna reakcja organizmu na nienormalną sytuację. Zaburzenie to diagnozuje się na podstawie konkretnych objawów. Jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów są powracające wspomnienia z traumatycznego zdarzenia. Pozornie neutralne bodźce, jak choćby hałas spowodowany przez upadający przedmiot, mogą wywołać skojarzenie z przeżytą sytuacją. Skutkiem tego jest uporczywe unikanie takich stresorów. U osoby dotkniętej PTSD następuje spadek ogólnej aktywności życiowej i zawodowej, nie snuje też ona planów na przyszłość. Czasem występuje także zwiększone pobudzenie, które przekłada się na trudności w zasypianiu. Poszkodowany często przejawia wzmożoną czujność, ma problemy z koncentracją i łatwo wybucha gniewem. Można też u niego zaobserwować odrętwienie emocjonalne lub wyobcowanie, powodujące trudności w kontaktach z innymi.

PTSD diagnozuje się, gdy powyższe objawy utrzymują się przez minimum miesiąc. Nie oznacza to, że muszą się one wystąpić bezpośrednio po wydarzeniu – bywa, że ujawniają się nawet po wielu miesiącach. Przez ten czas można żyć normalnie, bez żadnych oznak choroby.

PKW Irak i Afganistan

Temat PTSD pojawił się w Polsce wraz z udziałem żołnierzy Wojska Polskiego w misjach w Iraku i Afganistanie. Choć nazwa wskazywała na charakter stabilizacyjny, to w praktyce część z nich miała charakter bojowy. Polscy żołnierze doświadczyli zamachów dokonywanych przy użyciu między innymi fugasów, zwanych dzisiaj powszechnie z angielskiego „ajdikami” (to spolszczenie od akronimu IED – Improvised Explosive Device – improwizowany ładunek wybuchowy). W wyniku tych zdarzeń część zmarła, a wielu odniosło rany: zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Jedna zmiana pozostawała na miejscu misji przez pół roku – dla żołnierzy było to sześć miesięcy wykonywania obowiązków w silnym stresie spowodowanym ryzykiem utraty życia lub zdrowia. Przeciętny człowiek doświadcza w życiu średnio jednej sytuacji traumatycznej i często potrzebuje potem wielu lat specjalistycznego leczenia, aby dojść do równowagi psychicznej. Tymczasem żołnierze w trakcie półrocznej misji mieli do czynienia z kilkoma, a nawet kilkunastoma tego typu sytuacjami!

O problematyce stresu pourazowego zrobiło się głośno po zaangażowaniu Wojska Polskiego w misje stabilizacyjne w Iraku i Afganistanie. PTSD jest uznawany za chorobę od lat 1980., jednak towarzyszył żołnierzom od dawna / Zdjęcie: US Army

Operacje w Iraku i Afganistanie były obarczone wysokim ryzykiem ataku. Stałe zagrożenie podczas patroli powodowało duże obciążenie psychiczne. Żołnierze PKW po raz pierwszy od czasu II wojny uczestniczyli w konflikcie zbrojnym, czasami płacąc najwyższą cenę / Zdjęcie: MON

TBI: uszkodzenie mózgu

W celu lepszej ochrony żołnierzy przed fugasami zaczęto wprowadzać do służby patrolowe pojazdy minoodporne (MRAP, Mine Resistant Ambush Protected). Ich główną cechą była zwiększona odporność na detonacje dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu kadłuba lub kapsuły załogi. Dawało to większe szanse na przeżycie osobom zaatakowanym za pomocą improwizowanego ładunku.

W konsekwencji odnotowano spadek liczby zabitych oraz wzrost liczby rannych po atakach przy użyciu fugasów. Jednak pojawił się nowy problem – TBI (traumatic brain injury), czyli urazowe uszkodzenie mózgu. Zaburzenie to występuje w wyniku działania na mózg sił zewnętrznych – na przykład fali uderzeniowej. Następstwem przebytego urazu mogą być zmiany w zakresie funkcji poznawczych, osobowości i zaburzenia psychiczne (McAllister, 2009). Mogą to być na przykład problemy z pamięcią krótkotrwałą czy apatia. TBI może współwystępować z PTSD. Niestety w Polsce nie pojawia się w wykazie chorób osób pozostających w związku ze służbą.

Aby chronić żołnierzy przed skutkami eksplozji fugasów, zaczęto stosować zaczęto stosować specjalne pojazdy. Dzięki nim udało się ograniczyć liczbę urazów, jednak żołnierze poddawani działaniu fali uderzeniowej ładunku narażeni są na uszkodzenie mózgu (TBI) / Zdjęcie: US Army

TBI występuje w wyniku działania na mózg sił zewnętrznych, jak fala uderzeniowa. Następstwem mogą być zmiany w zakresie funkcji poznawczych, osobowości i zaburzenia psychiczne. Mogą pojawić się problemy z pamięcią krótkotrwałą czy apatia / Zdjęcie: USAF

STSD: współcierpienie

Problem PTSD dotyczy czasem także rodziny poszkodowanego. Żona, która przebywała w domu w czasie misji męża, może mieć objawy wskazujące na PTSD, chociaż w tym czasie nie była ofiarą przestępstwa ani wypadku. Jak to możliwe? W literaturze zjawisko to opisane jest jako STSD (ang. Secondary Traumatic Stress Disorder) – wtórne zaburzenie stresowe pourazowe. Nie występuje ono w klasyfikacji jako osobna jednostka chorobowa, więc często jest traktowane jako rodzaj PTSD.

STSD doświadczają najbliżsi poszkodowanego i osoby, które w swojej pracy często widzą sytuacje zagrożenia życia czy zdarzenia traumatyczne dla innych. Oprócz rodzin żołnierzy najbardziej narażeni na wtórne zaburzenie są więc pracownicy służb ratunkowych czy psychoterapeuci. Doświadczają oni tych samych symptomów, co osoby dotknięte PTSD, jednak tutaj objawy wywołane są pośrednią ekspozycją na traumę, czyli bliskim kontaktem z ofiarą (Pearlman, MacIan, 1995).

Czynnikami zwiększającymi podatność na to zaburzenie są zbyt intensywne, empatyczne zaangażowanie w pomoc straumatyzowanej osobie (Schauben, Frazier, 1995), a także własne, nieprzepracowane doświadczenia traumatyczne z przeszłości (Chrestman, 1995). Należy podkreślić, że nawet psychoterapeuci – przeszkoleni przecież do pracy z tego typu problemami – są narażeni na STSD. Tym większe jest więc ryzyko wystąpienia tego syndromu u osób, dla których taka sytuacja jest czymś nowym i nieznanym.

Wyniki badań Renshawa i współpracowników przeprowadzone w 2011 wśród żon weteranów wojennych ukazują skalę tego zjawiska. 12,9% kobiet biorących udział w badaniu stwierdziło, że objawy wtórnego zaburzenia stresowego były spowodowane doświadczeniami ich mężów. Zaburzenie to opisuje też bardzo dobrze książka Miłość z kamienia Grażyny Jagielskiej. Mąż autorki, Wojciech Jagielski, przez wiele lat był korespondentem wojennym. Bycie powierniczką partnera doświadczającego trudnych sytuacji i ciągła obawa o jego życie wywołały u autorki STSD.

Problem PTSD dotyczy czasem także rodziny poszkodowanego. Żona, która przebywała w domu w czasie misji męża, może mieć objawy wskazujące na zaburzenie stresowe, chociaż w tym czasie nie była ofiarą przestępstwa ani wypadku / Zdjęcie: US Army

Weterani z PTSD często wymagają specjalistycznej pomocy, aby powrócić do równowagi psychicznej. Jedną ze stosowanych terapii jest czynne uprawianie sportu. Pozwala na usystematyzowanie życia codziennego i ponowną naukę funkcjonowania w społeczeństwie / Zdjęcie: USDOD

Oprócz rodzin żołnierzy najbardziej narażeni na wtórny stres pourazowy (STSD) są ratownicy medyczni, lekarze i psychoterapeuci. Doświadczają tych samych symptomów, co osoby dotknięte PTSD

Problem nie zniknął

Choć misje w Iraku i Afganistanie zmieniły swój charakter i zmniejszyła się znacząco liczba żołnierzy biorących w nich udział, problem PTSD nie zniknął. Objawy występują z opóźnieniem. Często współistnieją też z symptomami innych zaburzeń, takich jak TBI. Kompleksowe opracowanie zagadnienia PTSD wymaga jeszcze wiele pracy specjalistów. W Polsce dużo już zrobiono w tym temacie: powstało Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa, uchwalono także odpowiednią ustawę o weteranach. Jednak do zbudowania dobrego systemu pomocy osobom zmagającym się z PTSD ciągle potrzeba współpracy specjalistów z różnych dziedzin. To istotne tym bardziej, że trudno jest dokładnie określić skalę tego zjawiska. W naszym kraju nie ma jeszcze systemu monitorującego losy żołnierzy po odejściu ze służby, a co za tym idzie, nie ma możliwości sprawdzenia stanu ich zdrowia. Należy także pamiętać, że objawy zaburzenia stresowego pourazowego mogą się ujawniać nawet po wielu latach.

Komandosi należą do grupy najczęściej doświadczających czynników mogących wywoływać PTSD. Selekcja zakłada wybór kandydatów o najmocniejszej psychice, jednak ciągłe doświadczanie potencjalnie traumatycznych sytuacji zbiera żniwo również pośród elity

Artykuł opublikowany pierwotnie w MILMAG 01/2018

 

Tekst powstał we współpracy z Fundacją Sprzymierzeni z GROM

Źródła:

  1. A. Holiczer, M. Gałuszko, W. J. Cupała, Zaburzenie stresowe pourazowe — opis ewolucji koncepcji zaburzenia i podejść terapeutycznych, „Psychiatria” 2007, nr 1.
  2. Thomas W. McAllister, Polymorphisms in Genes Modulating the Dopamine System: Do They Influence Outcome and Response to Medication After Traumatic Brain Injury, “J Head Trauma Rehabil”, 2009 Jan-Feb; 24(1).
  3. L. A. Pearlman, P.S. Mac Ian Vicarious traumatization: An empirical study of the effects of trauma work on trauma therapists, „Professional Psychology: Research and Practice” 1995, nr 6.
  4. L. J. Schauben, P. A. Frazier, Vicarious trauma: The effects on female counsellors of working with sexual violence survivors, „ Psychology of Women Quarterly” 1995, nr 19.
  5. K. R. Chrestman, Secondary exposure to trauma and self reported distress among therapists w “Secondary traumatic stress: Self-care issues for clinicians, researchers, and educators”, B. H. Stamm, Lutherville 1995.
  6. K. D. Renshaw, E. S. Allen, G. K. Rhoades i inni, Distress in spouses of service members with symptoms of combat-related PTSD: secondary traumatic stress or general psychological distress?, „Journal of Family Psychology” 2011, nr 4.
X