Defence & Space

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Szkoleniowa dziura. Problem, którego nie widać

Stan szkolenia specjalistycznego w Siłach Zbrojnych cały czas pozostaje wyzwaniem. Wciąż w wielu aspektach brakuje odpowiedniego sprzętu i wyposażenia.

2025-07-18 | Sławek Zagórski | 6 minut

Blackout w Hiszpanii – rozmowa o energetyce z ekspertami Forum Energii

Niedawny blackout w Hiszpanii przywrócił na nagłówki mediów i usta obywateli temat bezpieczeństwa energetycznego Polski. W obecnej sytuacji geopolitycznej jest to szczególnie żywa kwestia, a brak…

2025-07-16 | Tadeusz Jakliński | 28 minut

Orion: „Mnożnik siły”, który doprowadził IDF do niezrównanej przewagi na lądzie

Orion, opracowany przez firmę Asio Technologies we współpracy z wydziałem technologicznym Sił Obronnych Izraela (IDF) i w pełni wdrożony operacyjnie przez IDF, na nowo zdefiniował współczesne pole…

2025-07-10 | Redakcja | 5 minut

Współpraca Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni z Google Cloud

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz spotkał się z Marcusem D. Jadotte, wiceprezesem ds. Relacji z Rządem i Polityki Publicznej w Google Cloud.

2025-06-27 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Narodowy Dzień Pamięci o Polakach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II RP

W piątek, 11 lipca 2025, w Muzeum Wojska Polskiego na Cytadeli Warszawskiej, z udziałem wicepremiera i ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza, sekretarza stanu w MON Pawła…

2025-07-11 | Redakcja | 5 minut

Miecze w Karpackiej Troi

Miecz to szczególny element uzbrojenia, towarzyszący nam od epoki brązu. Karpacka Troja, skansen archeologiczny zlokalizowany w Trzcinicy koło Jasła, zaprasza na szczególne wydarzenie. W ramach…

2025-07-02 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

ICEYE prezentuje Flood Rapid Impact – narzędzie wykorzystujące AI do szybkiego reagowania na powodzie

Polsko-fińska spółka ICEYE, specjalista w zakresie satelitarnych rozwiązań wspomagających zarządzanie skutkami katastrof naturalnych, ogłosiła wprowadzenie produktu Flood Rapid Impact (FRI).

2025-07-15 | Redakcja | 6 minut

Airbus otrzymał kontrakt Hisdesat na budowę hiszpańskich satelitów PAZ-2

Spółka Airbus Defence and Space została wybrana na głównego wykonawcę w zakresie opracowania i produkcji dwóch nowych satelitów radarowych PAZ-2 dla spółki Hisdesat…

2025-07-09 | Redakcja | 3 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Spotkanie wiceszefa MON z nowym Ambasadorem Republiki Korei: Kontynuacja i przyszłość współpracy obronnej

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się w Warszawie z nowo mianowanym Ambasadorem Republiki Korei w Polsce, JE Jun Jolu Tae.

2025-07-18 | Redakcja | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Mosty towarzyszące DSB od KNDS UK dla Danii

Duńska agencja zakupów obronnych FMI podpisała umowę z brytyjską spółką KNDS UK na dostawę dwóch mostów towarzyszących na podwoziu samochodowym DSB (Dry Support…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

FIXAR z elektrycznymi dronami na DSEI 2025 w Londynie

Założona w 2018 łotewska spółka FIXAR zaprezentuje swoje bezzałogowce o napędzie elektrycznym podczas londyńskich targów przemysłu obronnego i bezpieczeństwa DSEI 2025, zaplanowanych na 9-12…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Dwóch dostawców nowych partii policyjnych łodzi patrolowych

Komenda Główna Policji udzieliła zamówienia spółkom Sportis oraz Parker Poland na dostawy kolejnych partii policyjnych łodzi patrolowych typu RIB (Rigid Inflatable Boat).

2025-07-17 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

FIXAR z elektrycznymi dronami na DSEI 2025 w Londynie

Założona w 2018 łotewska spółka FIXAR zaprezentuje swoje bezzałogowce o napędzie elektrycznym podczas londyńskich targów przemysłu obronnego i bezpieczeństwa DSEI 2025, zaplanowanych na 9-12…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Aeroklub Kielecki zaprasza na pokazy lotnicze z okazji 80-lecia

Miło Nam poinformować, że Magazyn Militarny MILMAG objął Patronat Medialny nad pokazami lotniczymi z okazji 80. rocznicy powstania Aeroklubu Kieleckiego.

2025-07-18 | Redakcja | 2 minuty
Shooting

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Maverick Food Package – racje żywnościowe w wydaniu outdoorowym

Wraz z rosnącą popularnością outdoorowych wyzwań coraz więcej osób zadaje sobie pytanie o odpowiednie przygotowanie do nich. Kwestia żywienia w terenie pozostaje jednym z elementów,…

2025-07-17 | Redakcja | 2 minuty

Urządzenia wylotowe Strike Industries – moc pod kontrolą

Zająłem się tym tematem nieprzypadkowo. Jakiś czas temu na łamach MILMAG ukazał się obszerny poradnik  „Wszystko o gwizdkach – Urządzenia wylotowe w broni…

2025-07-17 | Tomasz Karasiński | 33 minuty

Nowe karabinki Smith & Wesson M&P 15 AXE

Smith & Wesson wprowadza do katalogu cywilnej broni karabinki AR-15 rodziny M&P 15 AXE. Młodsi bracia popularnych modeli linii Sport to bardziej…

2025-07-17 | Michał Ihnatów | 6 minut

Ćwierć wieku na służbie: Rosyjski pistolet maszynowy SR2 Wieriesk

Pistolet maszynowy SR2 Wieriesk, przyjęty przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 25 lat temu, cieszy się nadal dużym popytem.

2025-07-17 | Dariusz Borkowski | 2 minuty

Paris Air Show 2025: Premiera Baykar TB3

55. Edycja Międzynarodowego Salonu Lotniczego i Kosmicznego, który odbywa się w stolicy Francji, stała się okazją dla firmy Baykar Technolgies do zaprezentowania pokładowego bojowego…

2025-06-19 | Radosław Niesobski | 3 minuty

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

TEST: Maskpol Rock 3.0 – modułowa kamizelka taktyczna

Jakieś dwa lata temu miałem przyjemność poddać testom kamizelkę typu plate carrier Maskpol Rock One. Nie należała ona do najmniejszych i najlżejszych w swojej…

2025-07-17 | Michał Gaweł | 9 minut

Urządzenia wylotowe Strike Industries – moc pod kontrolą

Zająłem się tym tematem nieprzypadkowo. Jakiś czas temu na łamach MILMAG ukazał się obszerny poradnik  „Wszystko o gwizdkach – Urządzenia wylotowe w broni…

2025-07-17 | Tomasz Karasiński | 33 minuty

Bestiariusz Wędrowca: kleszcze

Kleszcze i choroby odkleszczowe, jak pogoda, mogą stanowić świetny temat do rozmów przy popołudniowej herbatce lub ognisku z kiełbaskami na szczycie góry. Mówimy: „O!…

2025-07-17 | Michał Ihnatów | 1 minut

Czasowy zakaz noszenia broni w Warszawie w dniu 25 maja

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało rozporządzenie w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni lub przemieszczania jej w stanie rozładowanym na obszarze miasta stołecznego…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 4 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

TEST: Maskpol Rock 3.0 – modułowa kamizelka taktyczna

Jakieś dwa lata temu miałem przyjemność poddać testom kamizelkę typu plate carrier Maskpol Rock One. Nie należała ona do najmniejszych i najlżejszych w swojej…

2025-07-17 | Michał Gaweł | 9 minut

Maverick Food Package – racje żywnościowe w wydaniu outdoorowym

Wraz z rosnącą popularnością outdoorowych wyzwań coraz więcej osób zadaje sobie pytanie o odpowiednie przygotowanie do nich. Kwestia żywienia w terenie pozostaje jednym z elementów,…

2025-07-17 | Redakcja | 2 minuty

Caimany z Gdańska

Minęły dwa tygodnie od pamiętnego poniedziałku 23 czerwca bieżącego roku, opadły emocje oraz daleka podróż z południa Polski na północ i powrót. Czas na spokojną analizę…

2025-07-10 | Dariusz Borkowski | 11 minut

Diament precyzji. 100 lat celności! – Jubileuszowe zawody strzeleckie Fabryki Broni Łucznik-Radom

6 lipca 2025 na strzelnicy KSK Grot Radom w Skaryszewie odbyły się wyjątkowe zawody strzeleckie zorganizowane z okazji jubileuszu 100-lecia Fabryki Broni Łucznik-Radom.

2025-07-07 | Redakcja | 2 minuty
Adventure

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk, co uważam…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe. Jedną ze składowych…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Promocje nawet do -50% w sklepie Helikon-Tex

Helikon-Tex ogłosił, że od dzisiaj do 21 lipca każdy klient może zgarnąć sprawdzony sprzęt z rabatem sięgającym -50%.

2025-07-08 | Redakcja | 2 minuty

Helikon-Tex przedstawia: zestawy dla strzelców szyte na miarę

Wraz z nabierającym rozpędu sezonem strzeleckim Helikon-Tex postanowił pomóc strzelcom w wyborze niezbędnego sprzętu i akcesoriów w zależności od rodzaju sportu, który uprawiają.

2025-07-01 | Mariusz Piwowar | 5 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

Helikon-Tex Traveler Enlarged – terenowy tron?

Ktoś może twierdzić, że survival, bushcraft i w ogóle lasobuszowanie „liczy się” tylko wtedy, kiedy znosimy niewygody, hartujemy się, planowo marzniemy i w ogóle. W porządku, szanuję…

2025-07-13 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

Miecze w Karpackiej Troi

Miecz to szczególny element uzbrojenia, towarzyszący nam od epoki brązu. Karpacka Troja, skansen archeologiczny zlokalizowany w Trzcinicy koło Jasła, zaprasza na szczególne wydarzenie. W ramach…

2025-07-02 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia oraz wyzwania,…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

PTSD: Zaburzenie stresowe pourazowe

Choroba, która dotyka wielu, a wiedzą o niej nieliczni

Scena z lutego bieżącego roku – weteran misji zagranicznych próbuje skoczyć z mostu. Tylko dzięki szybkiej interwencji policji i porucznika Jacka Żebryka z Centrum Weterana nie doszło do tragedii. PTSD (Post Traumatic Stress Disorder) to zaburzenie stresowe pourazowe, które powstaje w wyniku doświadczenia urazu lub przeżycia sytuacji zagrożenia życia.

Nie u każdego stresowe zdarzenie wywołuje PTSD. Z kolei u niektórych wraz z upływem czasu objawy ustępują. Pozostali potrzebują pomocy specjalistów, a całkowite wyleczenie nie zawsze jest możliwe. Jednak im szybciej zostaną podjęte odpowiednie kroki, tym większe są szanse na powrót do normalnego życia.

 

Bezlitosna statystyka

61% mężczyzn i 51% kobiet doświadczyło w ciągu całego życia przynajmniej jednego wydarzenia traumatycznego. Źródła podają, że problem PTSD może dotyczyć od 3 do nawet 8-9% całej populacji. U połowy osób z PTSD współwystępuje depresja i/lub alkoholizm. Często pojawia się także uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych – dotyczy ono 35% mężczyzn i 27% kobiet. Należy zaznaczyć, że w ostatniej wymienionej grupie ryzyko samobójstw wynosi 20% (Holiczer, Gałuszko i Cubała, 2007).

Osoby zmagające się z PTSD często nie mówią o swoich dolegliwościach z obawy przed odrzuceniem społecznym. Brak dostatecznej edukacji na temat tego zaburzenia przekłada się też nierzadko na problemy zawodowe. Przełożeni boją się powierzyć takim podwładnym jakiekolwiek zadania, a czasem mogą nawet chcieć ich zwalniać, aby „pozbyć się problemu”.

Objawy

Tymczasem PTSD to normalna reakcja organizmu na nienormalną sytuację. Zaburzenie to diagnozuje się na podstawie konkretnych objawów. Jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów są powracające wspomnienia z traumatycznego zdarzenia. Pozornie neutralne bodźce, jak choćby hałas spowodowany przez upadający przedmiot, mogą wywołać skojarzenie z przeżytą sytuacją. Skutkiem tego jest uporczywe unikanie takich stresorów. U osoby dotkniętej PTSD następuje spadek ogólnej aktywności życiowej i zawodowej, nie snuje też ona planów na przyszłość. Czasem występuje także zwiększone pobudzenie, które przekłada się na trudności w zasypianiu. Poszkodowany często przejawia wzmożoną czujność, ma problemy z koncentracją i łatwo wybucha gniewem. Można też u niego zaobserwować odrętwienie emocjonalne lub wyobcowanie, powodujące trudności w kontaktach z innymi.

PTSD diagnozuje się, gdy powyższe objawy utrzymują się przez minimum miesiąc. Nie oznacza to, że muszą się one wystąpić bezpośrednio po wydarzeniu – bywa, że ujawniają się nawet po wielu miesiącach. Przez ten czas można żyć normalnie, bez żadnych oznak choroby.

PKW Irak i Afganistan

Temat PTSD pojawił się w Polsce wraz z udziałem żołnierzy Wojska Polskiego w misjach w Iraku i Afganistanie. Choć nazwa wskazywała na charakter stabilizacyjny, to w praktyce część z nich miała charakter bojowy. Polscy żołnierze doświadczyli zamachów dokonywanych przy użyciu między innymi fugasów, zwanych dzisiaj powszechnie z angielskiego „ajdikami” (to spolszczenie od akronimu IED – Improvised Explosive Device – improwizowany ładunek wybuchowy). W wyniku tych zdarzeń część zmarła, a wielu odniosło rany: zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Jedna zmiana pozostawała na miejscu misji przez pół roku – dla żołnierzy było to sześć miesięcy wykonywania obowiązków w silnym stresie spowodowanym ryzykiem utraty życia lub zdrowia. Przeciętny człowiek doświadcza w życiu średnio jednej sytuacji traumatycznej i często potrzebuje potem wielu lat specjalistycznego leczenia, aby dojść do równowagi psychicznej. Tymczasem żołnierze w trakcie półrocznej misji mieli do czynienia z kilkoma, a nawet kilkunastoma tego typu sytuacjami!

O problematyce stresu pourazowego zrobiło się głośno po zaangażowaniu Wojska Polskiego w misje stabilizacyjne w Iraku i Afganistanie. PTSD jest uznawany za chorobę od lat 1980., jednak towarzyszył żołnierzom od dawna / Zdjęcie: US Army

Operacje w Iraku i Afganistanie były obarczone wysokim ryzykiem ataku. Stałe zagrożenie podczas patroli powodowało duże obciążenie psychiczne. Żołnierze PKW po raz pierwszy od czasu II wojny uczestniczyli w konflikcie zbrojnym, czasami płacąc najwyższą cenę / Zdjęcie: MON

TBI: uszkodzenie mózgu

W celu lepszej ochrony żołnierzy przed fugasami zaczęto wprowadzać do służby patrolowe pojazdy minoodporne (MRAP, Mine Resistant Ambush Protected). Ich główną cechą była zwiększona odporność na detonacje dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu kadłuba lub kapsuły załogi. Dawało to większe szanse na przeżycie osobom zaatakowanym za pomocą improwizowanego ładunku.

W konsekwencji odnotowano spadek liczby zabitych oraz wzrost liczby rannych po atakach przy użyciu fugasów. Jednak pojawił się nowy problem – TBI (traumatic brain injury), czyli urazowe uszkodzenie mózgu. Zaburzenie to występuje w wyniku działania na mózg sił zewnętrznych – na przykład fali uderzeniowej. Następstwem przebytego urazu mogą być zmiany w zakresie funkcji poznawczych, osobowości i zaburzenia psychiczne (McAllister, 2009). Mogą to być na przykład problemy z pamięcią krótkotrwałą czy apatia. TBI może współwystępować z PTSD. Niestety w Polsce nie pojawia się w wykazie chorób osób pozostających w związku ze służbą.

Aby chronić żołnierzy przed skutkami eksplozji fugasów, zaczęto stosować zaczęto stosować specjalne pojazdy. Dzięki nim udało się ograniczyć liczbę urazów, jednak żołnierze poddawani działaniu fali uderzeniowej ładunku narażeni są na uszkodzenie mózgu (TBI) / Zdjęcie: US Army

TBI występuje w wyniku działania na mózg sił zewnętrznych, jak fala uderzeniowa. Następstwem mogą być zmiany w zakresie funkcji poznawczych, osobowości i zaburzenia psychiczne. Mogą pojawić się problemy z pamięcią krótkotrwałą czy apatia / Zdjęcie: USAF

STSD: współcierpienie

Problem PTSD dotyczy czasem także rodziny poszkodowanego. Żona, która przebywała w domu w czasie misji męża, może mieć objawy wskazujące na PTSD, chociaż w tym czasie nie była ofiarą przestępstwa ani wypadku. Jak to możliwe? W literaturze zjawisko to opisane jest jako STSD (ang. Secondary Traumatic Stress Disorder) – wtórne zaburzenie stresowe pourazowe. Nie występuje ono w klasyfikacji jako osobna jednostka chorobowa, więc często jest traktowane jako rodzaj PTSD.

STSD doświadczają najbliżsi poszkodowanego i osoby, które w swojej pracy często widzą sytuacje zagrożenia życia czy zdarzenia traumatyczne dla innych. Oprócz rodzin żołnierzy najbardziej narażeni na wtórne zaburzenie są więc pracownicy służb ratunkowych czy psychoterapeuci. Doświadczają oni tych samych symptomów, co osoby dotknięte PTSD, jednak tutaj objawy wywołane są pośrednią ekspozycją na traumę, czyli bliskim kontaktem z ofiarą (Pearlman, MacIan, 1995).

Czynnikami zwiększającymi podatność na to zaburzenie są zbyt intensywne, empatyczne zaangażowanie w pomoc straumatyzowanej osobie (Schauben, Frazier, 1995), a także własne, nieprzepracowane doświadczenia traumatyczne z przeszłości (Chrestman, 1995). Należy podkreślić, że nawet psychoterapeuci – przeszkoleni przecież do pracy z tego typu problemami – są narażeni na STSD. Tym większe jest więc ryzyko wystąpienia tego syndromu u osób, dla których taka sytuacja jest czymś nowym i nieznanym.

Wyniki badań Renshawa i współpracowników przeprowadzone w 2011 wśród żon weteranów wojennych ukazują skalę tego zjawiska. 12,9% kobiet biorących udział w badaniu stwierdziło, że objawy wtórnego zaburzenia stresowego były spowodowane doświadczeniami ich mężów. Zaburzenie to opisuje też bardzo dobrze książka Miłość z kamienia Grażyny Jagielskiej. Mąż autorki, Wojciech Jagielski, przez wiele lat był korespondentem wojennym. Bycie powierniczką partnera doświadczającego trudnych sytuacji i ciągła obawa o jego życie wywołały u autorki STSD.

Problem PTSD dotyczy czasem także rodziny poszkodowanego. Żona, która przebywała w domu w czasie misji męża, może mieć objawy wskazujące na zaburzenie stresowe, chociaż w tym czasie nie była ofiarą przestępstwa ani wypadku / Zdjęcie: US Army

Weterani z PTSD często wymagają specjalistycznej pomocy, aby powrócić do równowagi psychicznej. Jedną ze stosowanych terapii jest czynne uprawianie sportu. Pozwala na usystematyzowanie życia codziennego i ponowną naukę funkcjonowania w społeczeństwie / Zdjęcie: USDOD

Oprócz rodzin żołnierzy najbardziej narażeni na wtórny stres pourazowy (STSD) są ratownicy medyczni, lekarze i psychoterapeuci. Doświadczają tych samych symptomów, co osoby dotknięte PTSD

Problem nie zniknął

Choć misje w Iraku i Afganistanie zmieniły swój charakter i zmniejszyła się znacząco liczba żołnierzy biorących w nich udział, problem PTSD nie zniknął. Objawy występują z opóźnieniem. Często współistnieją też z symptomami innych zaburzeń, takich jak TBI. Kompleksowe opracowanie zagadnienia PTSD wymaga jeszcze wiele pracy specjalistów. W Polsce dużo już zrobiono w tym temacie: powstało Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa, uchwalono także odpowiednią ustawę o weteranach. Jednak do zbudowania dobrego systemu pomocy osobom zmagającym się z PTSD ciągle potrzeba współpracy specjalistów z różnych dziedzin. To istotne tym bardziej, że trudno jest dokładnie określić skalę tego zjawiska. W naszym kraju nie ma jeszcze systemu monitorującego losy żołnierzy po odejściu ze służby, a co za tym idzie, nie ma możliwości sprawdzenia stanu ich zdrowia. Należy także pamiętać, że objawy zaburzenia stresowego pourazowego mogą się ujawniać nawet po wielu latach.

Komandosi należą do grupy najczęściej doświadczających czynników mogących wywoływać PTSD. Selekcja zakłada wybór kandydatów o najmocniejszej psychice, jednak ciągłe doświadczanie potencjalnie traumatycznych sytuacji zbiera żniwo również pośród elity

Artykuł opublikowany pierwotnie w MILMAG 01/2018

 

Tekst powstał we współpracy z Fundacją Sprzymierzeni z GROM

Źródła:

  1. A. Holiczer, M. Gałuszko, W. J. Cupała, Zaburzenie stresowe pourazowe — opis ewolucji koncepcji zaburzenia i podejść terapeutycznych, „Psychiatria” 2007, nr 1.
  2. Thomas W. McAllister, Polymorphisms in Genes Modulating the Dopamine System: Do They Influence Outcome and Response to Medication After Traumatic Brain Injury, “J Head Trauma Rehabil”, 2009 Jan-Feb; 24(1).
  3. L. A. Pearlman, P.S. Mac Ian Vicarious traumatization: An empirical study of the effects of trauma work on trauma therapists, „Professional Psychology: Research and Practice” 1995, nr 6.
  4. L. J. Schauben, P. A. Frazier, Vicarious trauma: The effects on female counsellors of working with sexual violence survivors, „ Psychology of Women Quarterly” 1995, nr 19.
  5. K. R. Chrestman, Secondary exposure to trauma and self reported distress among therapists w “Secondary traumatic stress: Self-care issues for clinicians, researchers, and educators”, B. H. Stamm, Lutherville 1995.
  6. K. D. Renshaw, E. S. Allen, G. K. Rhoades i inni, Distress in spouses of service members with symptoms of combat-related PTSD: secondary traumatic stress or general psychological distress?, „Journal of Family Psychology” 2011, nr 4.
X