Początki działalności Przedsiębiorstwa Badawczo-Produkcyjnego Aviomet sięgają przełomu l. 1980. i 1990, kiedy polskie wojsko w obliczu przemian polityczno-gospodarczych stanęło u progu licznych wyzwań. Nowa rzeczywistość coraz mocniej zmuszała armię do odejścia od dotychczas stosowanych rozwiązań i skłaniała do wdrażania nowinek technicznych, często dotąd niedostępnych.
Jedną z dziedzin, w których wojsko polskie sprzed 30 lat pozostawało mocno zacofane wobec toczącego się w tamtym czasie postępu technicznego, były pomiary meteorologiczne. Funkcja ta, często zupełnie mylnie traktowana jako pomocnicza względem podstawowych zadań wojska, ma przecież kluczowe znaczenie dla efektywności i bezpieczeństwa działania lotnictwa oraz efektywności systemów kierowania ogniem, w tym artylerii.
Trzy dekady temu pomiary meteorologiczne prowadzone były w sposób nawet jak na tamte czasy mocno archaiczny: za pomocą analogowych urządzeń pochodzenia sowieckiego, obsługiwanego ręcznie, a czasem nawet na oko.
Termometry rtęciowe, jakkolwiek precyzyjne, ale jednocześnie trudno dostępne, stanowiły podstawowe narzędzie pomiaru temperatury na lotniskach. W celu wydłużenia ich trwałości użytkowej z reguły przechowywano je w zamknięciu i wyjmowano jedynie na czas dokonania pomiaru. Jeszcze większe problemy sprawiały pomiary prędkości wiatru.
Z pomocą wojsku przyszła grupa specjalistów z Wojskowej Akademii Technicznej, która zaoferowała opracowanie nowoczesnych zestawów pomiarowych, które usprawniłyby prace odpowiedzialnych za te działania jednostek. Niestety, w tamtym czasie armia nie była zainteresowana wdrożeniem nowych rozwiązań technicznych.
Samodzielnie przygotowana rewolucja
Wobec braku wsparcia, zwłaszcza finansowego, ze strony wojska, grupa specjalistów z WAT postanowiła samodzielnie opracować, rozwinąć i przetestować nowe systemy pomiarów meteorologicznych. W tym celu 13 czerwca 1989 zarejestrowano przedsiębiorstwo Aviomet. Na jego czele stanął Lechosław Kumoch, który pełni rolę prezesa do dziś.
Niespełna rok później, 1 kwietnia 1990 Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) zleciło opracowanie w ramach pracy badawczo-rozwojowej nowego systemu pomiarów meteorologicznych przy powierzchni ziemi (PTAV) dla wojsk rakietowych i artylerii, który miał służyć do sprawdzania i podawania takich parametrów jak: prędkość i kierunek wiatru, temperatura i wilgotność powietrza, ciśnienie atmosferyczne.
Prace rozwojowe, które rozpoczęto niezwłocznie, bardzo szybko doprowadziły do powstania trzech prototypów nowego zestawu. Wkrótce jednak realizacja projektu napotkała na trudności. Przyczynił się do tego brak środków finansowych na zakup sprzętu przez wojsko. Pat trwał do 1993, kiedy MON złożyło długo wyczekiwane zamówienie na dostawę 10 zestawów pomiarowych PTAV partii próbnej.
W kolejnych latach wojsko składało kolejne zamówienia na zestawy PTAV. W związku z tym do końca ubiegłego stulecia w wyposażeniu pododdziałów artylerii znalazło się ich ponad 70 egzemplarzy. Powszechne użycie zestawów PTAV podniosło zdolności do prowadzenia pomiarów meteorologicznych, a tam samym zwiększyło efektywność operacyjną tego rodzaju wojsk i stanowiło przyczynek do dalszej cyfryzacji Wojsk Rakietowych i Artylerii.
Postępująca modernizacja
Zwiększenie zdolności wojska polskiego do prowadzenia pomiarów meteorologicznych przy powierzchni ziemi w rewolucyjny sposób zmieniło sposób funkcjonowania pododdziałów artylerii. Jednakże same w sobie było niewystarczające, aby w wyraźnie podnieść zdolność operacyjną tego rodzaju wojsk. Wciąż brakowało bowiem efektywnych środków do prowadzenia pomiarów na dużych wysokościach. Używane wówczas zestawy radarowe wymagały obsługi aż 16 osób, a ponadto były łatwe do namierzenia przez nieprzyjaciela ze względu na emitowane promieniowanie.
Już w połowie l. 1990. przedsiębiorstwo Aviomet rozpoczęło prace nad systemem zdolnym do uzyskiwania danych atmosferycznych od powierzchni ziemi do wysokości 30 km. Zapotrzebowanie na tego typu systemy było wynikiem postępującej modernizacji artylerii, w tym odejścia od klasycznych dział holowanych na rzecz zestawów samobieżnych. Istotną potrzebą było również zwiększenie efektywności prowadzonego ognia artyleryjskiego, do czego służyć miało właśnie unowocześnienie środków pomiaru na dużych wysokościach.
W wyniku 5-letniego programu badawczo-rozwojowego, prowadzonego na zlecenie i we współpracy z wojskiem, specjaliści Aviometu opracowali radioteodolitowy system sondażowy atmosfery RSSA BAR do pomiarów wyższych warstw atmosfery.
Rozpoczęta w 2001 produkcja seryjna RSSA BAR została poprzedzona badaniami kwalifikacyjnymi prototypu. Rok później pierwszy zestaw przekazano odbiorcy.
System RSSA BAR przeznaczony jest automatycznego wykonywania radiosondażu atmosfery i pomiarów przyziemnych wartości elementów meteorologicznych oraz opracowania wyników pomiarów w postaci depesz meteorologicznych i przekazania ich użytkownikowi. Działania te mogą być efektywnie prowadzone w warunkach polowych, co ma istotne znaczenie w sytuacji, gdy wyposażone w system pododdziały artylerii prowadzą działania operacyjne.
RSSA BAR wykorzystuje balon wypełniony wodorem lub bezpiecznym helem wynoszący małą radiosondę. Sygnały przesyłane przez sondę, zawierające takie dane jak ciśnienie atmosferyczne, temperaturę i wilgotność powietrza, są namierzane przez radioteodolit. Dzięki ustaleniu trasy przelotu balonu, możliwe jest dokonanie pomiaru prędkość i kierunku wiatru.
System charakteryzuje się mobilnością oraz krótkim czasem przygotowania do pracy, niezależnością od systemów nawigacyjnych, pasywnością, wysokiej precyzji unikatowym układem śledzenia radiosondy, zaawansowanym przetwarzaniem danych i niskimi kosztami użycia.
Na sprawność systemu wypływa m.in. ergonomiczne rozmieszczenie sprzętu, prostota i jednoznaczność połączeń, automatyczna realizacja wielu funkcji systemu pomiarowego oraz energooszczędność.
System wyposażono w m.in. urządzenia filtrowentylacyjne do pracy w zanieczyszczonym lub skażonym terenie, niezależne źródła zasilania, sprzęt przeznaczony do działania w trudnych warunkach środowiskowych, oświetlenie uwzględniające wymagania w zakresie maskowania oraz sprzęt do przygotowania ciepłych posiłków i miejsca do wypoczynku załogi.
RSSA BAR działa na podzespołach pomiarowych fińskiej spółki Vaisala, w tym oprogramowaniu systemu sondażowego DigiCORA, który służy do analizy, archiwizowania, zobrazowania i przekazywania danych radiosondażowych. System zapewnia pełny nadzór użytkownika nad zadaniami wykonywanymi w trakcie trwania sondażu.
Modułowość i mobilność
Istotną rolę w funkcjonowaniu systemu RSSA BAR odgrywa meteorologiczna stacja pomiarów przyziemnych AGAT, która jednocześnie jest mobilną wersją systemu pomiarowego MetNet. Stacja automatycznie przekazuje wyniki pomiarów przyziemnych do systemu sondażowego. AGAT stanowi rozwinięcie stacji z rodziny PTAV.
Stacja AGAT służy do m.in.: pomiarów elementów meteorologicznych, kontroli poprawności danych, przetwarzania danych pomiarowych i wykonywania obliczeń statystycznych, zobrazowania wyników pomiarów i obliczeń, tworzenia lokalnego archiwum danych pomiarowych, kontroli poprawności pracy stacji oraz sygnalizacji wykrytych błędów.
AGAT produkowana jest w kilku wersjach. Jej podstawową odmianą jest AGAT20A, która została zmodyfikowana dla potrzeb współdziałania z RSSA BAR. Stacja ma własny układ zasilania z panelem słonecznym. Oprogramowanie generuje depesze meteorologiczne zawierające ekstrapolowane dane o pionowym profilu wiatru i temperatury do wysokości 4 km.
AGAT20L wyposażono w miernik widzialności, miernik wysokości podstawy chmur, detektor wyładowań atmosferycznych i deszczomierz. Stanowi mobilną wersję systemu MetNet, przeznaczoną do zabezpieczenia lotnictwa, w tym obsługi lotnisk polowych i lądowisk.
Do wsparcia działań wojsk powietrzno-desantowych przeznaczona jest stacja AGAT20S. Wyposażono ją w m.in. miernik wysokości podstawy chmur i elektroniczny teodolit do pomiaru wiatrów górnych.
Najmniejszą stacją z rodziny jest AGAT30. Jej wymiary, ergonomia oraz użycie multisensora Vaiasal WXT520 i WXT520 wpływają na wysoką mobilność. Stacja zapewnia podstawowe pomiary elementów meteorologicznych. Dzięki minimalnemu poborowi energii, może zbierać dane meteorologiczne bez zewnętrznego źródła zasilania nawet przez okres miesiąca.
