7 lutego br. czeski portal branżowy CZ Defence poinformował, że trzy dni wcześniej czeskie siły zbrojne (Armáda České republiky, AČR) zaprezentowały nowy wzór kamuflażu umundurowania i oporządzenia żołnierzy o nazwie MAD21 (Maskovací design vzor 2021), który w przeciwieństwie do obecnego wzoru kamuflażu (vz. 95) powinien zapewniać skuteczne maskowanie, nie tylko w dowolnych warunkach naturalnych (las, pustynia), ale także w warunkach miejskich. Oprócz nowego wzoru kamuflażu planowany jest również nowy krój i materiał, dlatego czescy żołnierze powinni otrzymać zupełnie nowe umundurowanie w ramach projektu BDU MAD21, które w kwietniu br. oceni szef sztabu generalnego gen. Aleš Opata.
Minister obrony Jana Černochová zapoznaje się z nowym wzorem kamuflażu MAD21 podczas styczniowej wizyty na Uniwersytecie Obrony w Brnie / Zdjęcie: ministerstwo obrony Republiki Czeskiej
Potrzeba wdrożenia nowego kamuflażu była wielokrotnie dyskutowana publicznie i wśród ekspertów w ciągu ostatnich pięciu lat. Nie tylko dlatego, że żołnierze sił zbrojnych Czech służą w jednym i tym samym kamuflażu od ćwierć wieku, ale też dlatego, że innym państwom członkowskim NATO udało się w tym czasie kilkakrotnie zmienić wzory umundurowania. Zmiana wzornictwa i kolorystyki jest konieczna głównie ze względu na zmianę otoczenia obecnego i przyszłego pola bitwy. Siły zbrojne od dawna używają kamuflażu vz. 95, ponieważ jest on dobrej jakości i próby jego zastąpienia nie spełniły oczekiwań, zwłaszcza wymagań maskowania. Ale teraz kolejna próba w ramach projektu MAD21, czyli kamuflaż wzór 2021, ma na celu spełnienie wszystkich wymagań stawianych nowoczesnemu, a przede wszystkim funkcjonalnemu kamuflażowi.
Projekt MAD21 powstał przypadkowo podczas regularnego spotkania stałego zintegrowanego zespołu roboczego (SIPT 2) w Centrum Bezpieczeństwa Służb Zaplecza w Brnie, komentuje pułkownik Ladislav Bujárek, szef projektu MAD21 i jednocześnie przewodniczący kampanii testów wśród użytkowników. Otrzymałem książkę „Kamufláž: Kapitoly z dějin designu pozemního a námořního maskování [„Kamuflaż: Rozdziały z historii projektowania kamuflażu lądowego i morskiego”] autorstwa grafika akademickiego Tomáša Chorý’ego. Był tam rozdział poświęcony kamuflażowi MultiCam i jego pochodnym, w którym autor porównuje wzory kamuflażu używane przez wojsko amerykańskie od 2010 roku z wariantami wzorów kamuflażu opartych na technologii MultiCam. Są to OEF-OP (Multicam), OCP (Scorpion W2), brytyjski MTP i australijski AMC. W istocie był to spór pomiędzy dwoma członkami zespołu, którzy brali udział w przygotowaniu projektu NOMAD II, który był następcą projektu NOMAD I. Przedmiotem sporu był sam kolor, czyli możliwość posiadania koloru pod patent – wyjaśnia pułkownik Bujárek.
Porównanie wzorów kamuflaży: leśny vz.95, MAD21, pustynny vz.95. Dolny pas reprezentuje kolor URBAN GREEN dla ECWCS i elementów izolacji termicznej / Grafika: ministerstwo obrony Republiki Czeskiej
Spór ostatecznie rozstrzygnął sam autor książki. Zespół roboczy SIPT 2 z Centrum Zabezpieczenia Materiałowego Służb Zaplecza w Brnie w końcu skontaktował się z Tomášem Chorý’m. Grafik i pedagog Wydziału Edukacji Artystycznej Uniwersytetu Palackiego z Ołomuńca okazał się wieloletnim miłośnikiem wojskowości i jako arbiter sporu wyjaśnił żołnierzom pewne parametry kolorystyczne. Wiadomość się rozeszła i Tomáš Chorý przygotował możliwą propozycję przyszłego druku dla naszego zespołu. Zajęło mu to jedynie czternaście dni – mówi Bujárek. Od dzieciństwa interesowałem się wojskiem, składałem modele samolotów i po prostu najbardziej spodobał mi się ich kamuflaż – wyjaśnia swój entuzjazm adiunkta i kierownika pracowni projektowania graficznego na Wydziale Edukacji Artystycznej UP. Otrzymał stypendium na książkę z macierzystej uczelni. Połączenie sztuk pięknych i kamuflażu nie jest niczym niezwykłym. Każdy kamuflaż ma swoją logikę. Abbott Thayer, amerykański malarz i przyrodnik, jest często opisywany jako jego ojciec. Na przykład zaprojektował „niewidzialny” kamuflaż dla statków, eksperymentował też z odzieżą maskującą. Znany niemiecki malarz Paul Kleev zakamuflował pierwszy samolot już podczas I wojny światowej – wyjaśnia Tomáš Chorý.
Fragment wzoru kamuflażu MAD21 / Zdjęcie: ministerstwo obrony Republiki Czeskiej
Zadaniem było opracowanie wielofunkcyjnych nadruków, które zachowałby tradycje obecnego wzoru kamuflażu leśnego vz. 95, świetnie nadającego się do działań w lesie. Niestety, jeśli krajobraz staje się bardziej skomplikowany, kamuflaż zaczyna tracić swoje cechy maskujące. Nie wspominając o działaniach miejskich. Należało zmodyfikować więc istniejący kamuflaż leśny vz. 95 za pomocą kolorów opartych na wzorze MultiCam i dostosować go do różnych przewidywanych środowisk, aby w przyszłości używać tylko jednego nadruku zamiast dwóch. To znaczy leśnego i pustynnego – wyjaśnia podpułkownik Helena Jarešová, szefowa służby sił zbrojnych Czech. Tym samym oprócz konieczności przystosowania się do nowego środowiska, zadaniem było również wyeliminowanie konieczności przebierania się na wypadek zmiany otoczenia pola walki, na przykład z leśnego na wiejskie.
Zadaniem było opracowanie wielofunkcyjnych nadruków, które zachowałby tradycje obecnego wzoru kamuflażu leśnego vz. 95, świetnie nadającego się do działań w lesie. Niestety, jeśli krajobraz staje się bardziej skomplikowany, kamuflaż zaczyna tracić swoje cechy maskujące. Nie wspominając o działaniach miejskich / Zdjęcie: ministerstwo obrony Republiki Czeskiej
MAD21 nie jest pierwszym takim projektem. Pierwszy projekt opracowania nowego kamuflażu wielofunkcyjnego NOMAD I (Nový MAskovací Design; pol. Nowy Wzór Maskowania) został zlecony przez wojskowy instytut badawczy VVÚ w Brnie w latach 2015–2017. Specyfikację projektu przekazała następnie sekcja rozwoju sił zbrojnych w ministerstwie obrony. Ostatecznie jednak projekt potwierdził tylko bardzo dobre właściwości obecnego kamuflażu vz. 95, a proponowany projekt nie spełniał zatwierdzonych wymagań. Nowe zadanie szef sztabu generalnego gen. Aleša Opaty brzmiało jasno: Jeszcze raz i lepiej. Prezentowany produkt końcowy znacznie odbiegał od wymaganego maskowania. Oprócz specjalistów generał Opata chciał, aby w projekcie brali udział żołnierze, którzy będą używać kamuflażu. Chciał połączyć ich wiedzę i praktyczne doświadczenie zdobyte podczas operacji zagranicznych. Projektowi nadano prosty kryptonim NOMAD II i tym razem kierownikiem został dział logistyki resortu obrony. Specyfikację projektu badań rozpoczęli więc sami użytkownicy, członkowie zespołu SIPT 2. Doszło również do sporu między dwoma członkami zespołu i stworzenia udanego projektu MAD21. Po przedstawieniu przez autora propozycji kamuflażu, w kwietniu 2021 roku projekt BDU został przedstawiony szefowi sztabu generalnego z prośbą o zgodę na projekt, który miałby być realizowany pod patronatem Akademii Obrony. Za zgodą rektora uczelni rozpoczęto projekt. Podczas gdy wojsko poprzez dział logistyki określiło swoje specyfikacje, uczelnia zajmowała się zarządzaniem projektami. Rozwiązała kwestię ochrony własności intelektualnej Tomáša Chorego, który przeniósł ją na wojsko. Projekt składa się z dwóch części – nadruku tj. MAD21 oraz kroju i materiału. W listopadzie 2021 r. ministerstwo obrony zatwierdziło i zarejestrowało tę propozycję kamuflażu jako europejskiego patentu przemysłowego. Całą procedurę zatwierdzania przeprowadził Uniwersytet Obrony w Brnie.
W projekcie brało udział łącznie dwadzieścia osób, od żołnierzy i pracowników cywilnych bezpośrednio zaangażowanych w opracowanie, po jego użytkowników. Kolejnych czterdziestu żołnierzy będzie testować kamuflaż przez jakiś czas. Wspomniane Uniwersytety Obrony i Palacki oraz inni członkowie zintegrowanego zespołu roboczego nadal współpracują nad projektem. Oprócz pułkownika Bujárka i ppłk Jarešovej to głównie Ludmila Sedláková, autorka propozycji, kieruje głównymi celami projektu. Odpowiada za projekt i materiał nowego kamuflażu. Administrację nad projektem ponownie sprawuje podpułkownik Jarešová z pułkownikiem Danielem Synkem, zastępcą kierownika sekcji logistyki resortu obrony. Równie ważny w zespole jest porucznik V. D. z 22. Bazy Śmigłowców. Wprowadził do zespołu projektanta Tomáša Chorego i był zawziętym przeciwnikiem sporów.
Porównanie możliwości maskowania wzorów kamuflażu (od lewej: Multicam, MAD21, vz. 95 pustynny / Zdjęcie: ministerstwo obrony Republiki Czeskiej
Akademia Obrony pracuje obecnie nad oceną uniwersalności kamuflażu MAD21 poprzez dokładny opis i przygotowanie nowej metodologii pomiaru barw i reflektancji spektralnych we współpracy z Politechniką w Libercu. Oczywiście do projektu został również zaproszony wojskowy instytut badawczy VVÚ w Brnie, który zajmuje się wdrażaniem kamuflażu w siłach zbrojnych, aby cały proces zakończył się zatwierdzeniem nowego czeskiego standardu maskowania. Ogólnie rzecz biorąc, projekt ten chce uniknąć błędów, które wystąpiły w projekcie NOMAD I, a którego wyniki nie były zgodne z oczekiwaniami. Największy nacisk kładzie się obecnie na partnerów z Zakładu Amunicji – K 201, których głównym zadaniem jest dokładne opisanie uniwersalności kamuflażu. Profesor Baláž jest liderem w tej dziedzinie. MAD21 to nie jedyny projekt sił zbrojnych i Akademii Obrony. Kolejnym projektem przygotowywanym przez dział logistyki jest standaryzacja indywidualnej ochrony balistycznej. Ten i inne projekty opierają się na zatwierdzonym już planie zmian, obejmującym modyfikację plakietek z imionami, pagonów ze stopniami oraz godła i symboli państwowych we współpracy z wojskowym instytutem historycznym VHÚ z Pragi. Sam plan zmian opiera się na priorytetyzacji zgodnie z rozkazem szefa sztabu generalnego, gdzie głównym motorem jest zbudowanie systemu wyposażenia osobistego żołnierza do działań w terenie i temu podporządkowany jest cały projekt SIPT 2. Celem jest ustanowienie prawa własności rozwiązań projektowych dla nowo opracowanych podzespołów, swobodny dostęp do nowych nadruków i kolorów, a jednocześnie tworzenie standardów dla Centrum Zabezpieczenia Materiałowego Służb Zaplecza w Brnie i Biura Normalizacji Obronnych, katalogowanie i zapewnienie państwowej jakości. Chodzi o to, że know-how, które jest inwestowane w różne projekty, pozostaje w rękach ministerstwa obrony i może być dalej rozbudowywane. Projekt BDU MAD21, czyli kamuflaż z nowym krojem i nadrukiem, zostanie zaprezentowany generałowi Opatowi w maju tego roku.
Redakcja portalu CZ Defence zadała szefostwu sztabu generalnego czeskich sił zbrojnych kilka pytań dotyczących nowego wzoru kamuflażu MAD21:
Kto brał udział w rozwoju MAD21 i jak przebiegał ten rozwój od wstępnych propozycji do ostatecznego projektu?
Nie da się jeszcze określić dokładnie, jesteśmy na początku procesu. Póki co mamy nadruk, następną krokiem jest zatwierdzenie kroju, materiału tkaniny i kolorystyki.
Oprócz wzoru kamuflażu pewnym zmianom powinien ulec również materiał i krój mundurów. Jakich konkretnie zmian czy innowacji mogą się spodziewać nasi żołnierze?
Ponieważ wciąż opracowujemy krój i materiał, nie możemy jeszcze sprecyzować.
Istnieje wiele czeskich i zagranicznych spółek, które produkują odzież i sprzęt w kamuflażu vz. 95. Czy taka sama procedura będzie możliwa dla nowego modelu MAD21, czy też ograniczy to wzornictwo przemysłowe?
Do tej pory AČR było właścicielem europejskiego patentu przemysłowego do nadruku MAD21 i chcemy, aby tak pozostało również w kroju i materiale.
Autorzy: płk Magda Dvořáková i Michal Pivoňka (Oryginalny artykuł: https://www.czdefence.cz/clanek/mad21-novy-maskovaci-vzor-pro-acr).