Defence & Space

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Szkoleniowa dziura. Problem, którego nie widać

Stan szkolenia specjalistycznego w Siłach Zbrojnych cały czas pozostaje wyzwaniem. Wciąż w wielu aspektach brakuje odpowiedniego sprzętu i wyposażenia.

2025-07-18 | Sławek Zagórski | 6 minut

Blackout w Hiszpanii – rozmowa o energetyce z ekspertami Forum Energii

Niedawny blackout w Hiszpanii przywrócił na nagłówki mediów i usta obywateli temat bezpieczeństwa energetycznego Polski. W obecnej sytuacji geopolitycznej jest to szczególnie żywa kwestia, a brak…

2025-07-16 | Tadeusz Jakliński | 28 minut

Orion: „Mnożnik siły”, który doprowadził IDF do niezrównanej przewagi na lądzie

Orion, opracowany przez firmę Asio Technologies we współpracy z wydziałem technologicznym Sił Obronnych Izraela (IDF) i w pełni wdrożony operacyjnie przez IDF, na nowo zdefiniował współczesne pole…

2025-07-10 | Redakcja | 5 minut

Współpraca Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni z Google Cloud

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz spotkał się z Marcusem D. Jadotte, wiceprezesem ds. Relacji z Rządem i Polityki Publicznej w Google Cloud.

2025-06-27 | Rafał Muczyński | 2 minuty

Narodowy Dzień Pamięci o Polakach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II RP

W piątek, 11 lipca 2025, w Muzeum Wojska Polskiego na Cytadeli Warszawskiej, z udziałem wicepremiera i ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza, sekretarza stanu w MON Pawła…

2025-07-11 | Redakcja | 5 minut

Miecze w Karpackiej Troi

Miecz to szczególny element uzbrojenia, towarzyszący nam od epoki brązu. Karpacka Troja, skansen archeologiczny zlokalizowany w Trzcinicy koło Jasła, zaprasza na szczególne wydarzenie. W ramach…

2025-07-02 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

ICEYE prezentuje Flood Rapid Impact – narzędzie wykorzystujące AI do szybkiego reagowania na powodzie

Polsko-fińska spółka ICEYE, specjalista w zakresie satelitarnych rozwiązań wspomagających zarządzanie skutkami katastrof naturalnych, ogłosiła wprowadzenie produktu Flood Rapid Impact (FRI).

2025-07-15 | Redakcja | 6 minut

Airbus otrzymał kontrakt Hisdesat na budowę hiszpańskich satelitów PAZ-2

Spółka Airbus Defence and Space została wybrana na głównego wykonawcę w zakresie opracowania i produkcji dwóch nowych satelitów radarowych PAZ-2 dla spółki Hisdesat…

2025-07-09 | Redakcja | 3 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Spotkanie wiceszefa MON z nowym Ambasadorem Republiki Korei: Kontynuacja i przyszłość współpracy obronnej

Wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda spotkał się w Warszawie z nowo mianowanym Ambasadorem Republiki Korei w Polsce, JE Jun Jolu Tae.

2025-07-18 | Redakcja | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Mosty towarzyszące DSB od KNDS UK dla Danii

Duńska agencja zakupów obronnych FMI podpisała umowę z brytyjską spółką KNDS UK na dostawę dwóch mostów towarzyszących na podwoziu samochodowym DSB (Dry Support…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

FIXAR z elektrycznymi dronami na DSEI 2025 w Londynie

Założona w 2018 łotewska spółka FIXAR zaprezentuje swoje bezzałogowce o napędzie elektrycznym podczas londyńskich targów przemysłu obronnego i bezpieczeństwa DSEI 2025, zaplanowanych na 9-12…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Dwóch dostawców nowych partii policyjnych łodzi patrolowych

Komenda Główna Policji udzieliła zamówienia spółkom Sportis oraz Parker Poland na dostawy kolejnych partii policyjnych łodzi patrolowych typu RIB (Rigid Inflatable Boat).

2025-07-17 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Pierwsze australijskie Abramsy już w Ukrainie

Departament Obrony Australii poinformował, że pierwsza partia z 49 czołgów M1A1SA Abrams jakie rząd australijski obiecał dostarczyć do Ukrainy – dotarła do odbiorcy.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 3 minuty

Pierwszy zmodernizowany czołg C2 Ariete przekazany włoskiej armii

Konsorcjum Società CIO przekazało Wojskom Lądowym Włoch pierwszy z 90 zmodernizowanych czołgów C2 Ariete w ramach programu AMV.

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

FIXAR z elektrycznymi dronami na DSEI 2025 w Londynie

Założona w 2018 łotewska spółka FIXAR zaprezentuje swoje bezzałogowce o napędzie elektrycznym podczas londyńskich targów przemysłu obronnego i bezpieczeństwa DSEI 2025, zaplanowanych na 9-12…

2025-07-19 | Rafał Muczyński | 4 minuty

Aeroklub Kielecki zaprasza na pokazy lotnicze z okazji 80-lecia

Miło Nam poinformować, że Magazyn Militarny MILMAG objął Patronat Medialny nad pokazami lotniczymi z okazji 80. rocznicy powstania Aeroklubu Kieleckiego.

2025-07-18 | Redakcja | 2 minuty
Shooting

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Maverick Food Package – racje żywnościowe w wydaniu outdoorowym

Wraz z rosnącą popularnością outdoorowych wyzwań coraz więcej osób zadaje sobie pytanie o odpowiednie przygotowanie do nich. Kwestia żywienia w terenie pozostaje jednym z elementów,…

2025-07-17 | Redakcja | 2 minuty

Urządzenia wylotowe Strike Industries – moc pod kontrolą

Zająłem się tym tematem nieprzypadkowo. Jakiś czas temu na łamach MILMAG ukazał się obszerny poradnik  „Wszystko o gwizdkach – Urządzenia wylotowe w broni…

2025-07-17 | Tomasz Karasiński | 33 minuty

Nowe karabinki Smith & Wesson M&P 15 AXE

Smith & Wesson wprowadza do katalogu cywilnej broni karabinki AR-15 rodziny M&P 15 AXE. Młodsi bracia popularnych modeli linii Sport to bardziej…

2025-07-17 | Michał Ihnatów | 6 minut

Ćwierć wieku na służbie: Rosyjski pistolet maszynowy SR2 Wieriesk

Pistolet maszynowy SR2 Wieriesk, przyjęty przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 25 lat temu, cieszy się nadal dużym popytem.

2025-07-17 | Dariusz Borkowski | 2 minuty

Paris Air Show 2025: Premiera Baykar TB3

55. Edycja Międzynarodowego Salonu Lotniczego i Kosmicznego, który odbywa się w stolicy Francji, stała się okazją dla firmy Baykar Technolgies do zaprezentowania pokładowego bojowego…

2025-06-19 | Radosław Niesobski | 3 minuty

Strzelectwo od podstaw, cz. 4 – Wniosek o pozwolenie i plan B

W poprzedniej części cyklu „Strzelectwo od podstaw” skupiłem się na gromadzeniu dokumentów potrzebnych do złożenia wniosku o pozwolenie na broń, więc teraz pora na kolejny etap – wizytę…

2025-06-09 | Tomasz Karasiński | 23 minuty

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

TEST: Maskpol Rock 3.0 – modułowa kamizelka taktyczna

Jakieś dwa lata temu miałem przyjemność poddać testom kamizelkę typu plate carrier Maskpol Rock One. Nie należała ona do najmniejszych i najlżejszych w swojej…

2025-07-17 | Michał Gaweł | 9 minut

Urządzenia wylotowe Strike Industries – moc pod kontrolą

Zająłem się tym tematem nieprzypadkowo. Jakiś czas temu na łamach MILMAG ukazał się obszerny poradnik  „Wszystko o gwizdkach – Urządzenia wylotowe w broni…

2025-07-17 | Tomasz Karasiński | 33 minuty

Bestiariusz Wędrowca: kleszcze

Kleszcze i choroby odkleszczowe, jak pogoda, mogą stanowić świetny temat do rozmów przy popołudniowej herbatce lub ognisku z kiełbaskami na szczycie góry. Mówimy: „O!…

2025-07-17 | Michał Ihnatów | 1 minut

Czasowy zakaz noszenia broni w Warszawie w dniu 25 maja

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało rozporządzenie w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni lub przemieszczania jej w stanie rozładowanym na obszarze miasta stołecznego…

2025-05-23 | Michał Ihnatów | 4 minuty

SprawdzaMY za zaświadczeniem do nabycia broni w mObywatel

Zespół SprawdzaMY, założony przez Rafała Brzoskę, zgłosił kolejny pomysł w najnowszym pakiecie usprawnień – wprowadzenie zaświadczenia upoważniajacego do nabycia broni do aplikacji mObywatel.

2025-05-09 | Michał Ihnatów | 3 minuty

TEST: Maskpol Rock 3.0 – modułowa kamizelka taktyczna

Jakieś dwa lata temu miałem przyjemność poddać testom kamizelkę typu plate carrier Maskpol Rock One. Nie należała ona do najmniejszych i najlżejszych w swojej…

2025-07-17 | Michał Gaweł | 9 minut

Maverick Food Package – racje żywnościowe w wydaniu outdoorowym

Wraz z rosnącą popularnością outdoorowych wyzwań coraz więcej osób zadaje sobie pytanie o odpowiednie przygotowanie do nich. Kwestia żywienia w terenie pozostaje jednym z elementów,…

2025-07-17 | Redakcja | 2 minuty

Caimany z Gdańska

Minęły dwa tygodnie od pamiętnego poniedziałku 23 czerwca bieżącego roku, opadły emocje oraz daleka podróż z południa Polski na północ i powrót. Czas na spokojną analizę…

2025-07-10 | Dariusz Borkowski | 11 minut

Diament precyzji. 100 lat celności! – Jubileuszowe zawody strzeleckie Fabryki Broni Łucznik-Radom

6 lipca 2025 na strzelnicy KSK Grot Radom w Skaryszewie odbyły się wyjątkowe zawody strzeleckie zorganizowane z okazji jubileuszu 100-lecia Fabryki Broni Łucznik-Radom.

2025-07-07 | Redakcja | 2 minuty
Adventure

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Rąbać, łupać, strugać, wbijać, czyli siekiera w terenie. „Toporny” poradnik dla bezpieczeństwa i spokoju ducha

„Tylko niech im pan nie daje siekier do ręki!” To zdanie słyszę często, kiedy rozpoczynam zajęcia terenowe, nieważne czy z młodzieżą, czy z dorosłymi. Narzędzia do rąbania wzbudzają lęk, co uważam…

2024-10-21 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Elementarz preppersa: zapasy żywności

Prepping to „hobby” tak wielowątkowe, że chyba nie ma na tym świecie arcymistrza, który opanowałby wszystkie powiązane z nim umiejętności. Jednak niektóre z zagadnień preppingu są absolutnie kluczowe. Jedną ze składowych…

2024-09-21 | Tadeusz Jakliński | 1 minut

Sklep internetowy Maverick Food Package już aktywny

Maverick Food Package, marka terenowych racji żywnościowych niewymagających otwartego ognia do przygotowania, aktywuje swój własny sklep internetowy. Na chwilę obecną dostępne są już…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 1 minut

Helikon-Tex Numbat Small – chest pack i nerka w jednym

Helikon-Tex wprowadza do oferty kolejną nowość z Enforce Tac 2025 – torbę piersiową (chest pack) Numbat Small. Nowa, mniejsza wersja zachowuje większość…

2025-07-18 | Michał Ihnatów | 2 minuty

Promocje nawet do -50% w sklepie Helikon-Tex

Helikon-Tex ogłosił, że od dzisiaj do 21 lipca każdy klient może zgarnąć sprawdzony sprzęt z rabatem sięgającym -50%.

2025-07-08 | Redakcja | 2 minuty

Helikon-Tex przedstawia: zestawy dla strzelców szyte na miarę

Wraz z nabierającym rozpędu sezonem strzeleckim Helikon-Tex postanowił pomóc strzelcom w wyborze niezbędnego sprzętu i akcesoriów w zależności od rodzaju sportu, który uprawiają.

2025-07-01 | Mariusz Piwowar | 5 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut

Swarovski BP24: plecak do podglądania natury

„– Stary, mam plecak Swarovskiego! – Z diamentów? – Nie no, naprawdę Swarovskiego. Taki na optykę! – Ale jak to? Tego od pierścionków i kolczyków?”. Tak w większości…

2024-07-03 | Konrad Busza | 1 minut

Helikon-Tex Traveler Enlarged – terenowy tron?

Ktoś może twierdzić, że survival, bushcraft i w ogóle lasobuszowanie „liczy się” tylko wtedy, kiedy znosimy niewygody, hartujemy się, planowo marzniemy i w ogóle. W porządku, szanuję…

2025-07-13 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

„Gracz” z cyklu „Vesper” Magdaleny Kozak w sprzedaży

Wydawnictwo WarBook poinformowało o premierze powieści Gracz – najnowszego, niepublikowanego do tej pory, piątego tomu kultowego cyklu Vesper Magdaleny Kozak.

2025-06-18 | Redakcja | 3 minuty

Miecze w Karpackiej Troi

Miecz to szczególny element uzbrojenia, towarzyszący nam od epoki brązu. Karpacka Troja, skansen archeologiczny zlokalizowany w Trzcinicy koło Jasła, zaprasza na szczególne wydarzenie. W ramach…

2025-07-02 | Tomasz Świątkowski | 1 minut

Jak dojechać szybowcem pod K2? Spotkanie ze Sławkiem Makarukiem.

W najbliższy piątek 7 lutego o godzinie 18:00 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie odbędzie się wyjątkowe wydarzenie, którego gościem specjalnym będzie Sławek Makaruk – podróżnik,…

2025-02-05 | Redakcja | 1 minut
Kalendarium

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Szkolenie Team99 Academy poziom LVL3, czyli balistyka zewnętrzna w teorii i praktyce

W dniach 22 i 23 listopada br. Team99 Academy zorganizowała trzeci etap nauki strzelania dalekodystansowego. Tym razem zajęcia praktyczne odbyły się na strzelnicy w Skarżysku-Kamiennej.

2024-12-01 | Grzegorz Sobczak | 7 minut

Szkolenie Long Range Shooting Team99 Academy LVL2, czyli kto nie liczy, ten nie trafia

W sobotę 28 września Team99 Academy zorganizowała kolejny etap szkolenia w zakresie strzelectwa dalekodystansowego – tym razem na poziomie LVL2. Zajęcia odbywały się…

2024-09-30 | Grzegorz Sobczak | 6 minut

Zbliża się III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. To prestiżowe wydarzenie, gromadzi uznanych ekspertów krajowych i zagranicznych.

2025-05-09 | Redakcja | 2 minuty

III Międzynarodowy Kongres Antyterrorystyczny już w maju

W dniach 21-22 maja 2025 na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu odbędzie się trzecia edycja Międzynarodowego Kongresu Antyterrorystycznego. Rejestracja uczestników i prelegentów jest już otwarta!

2025-04-18 | Redakcja | 4 minuty

Nowe zawody taktyczne na mapie Polski, czyli relacja z Defcon One 2024

Kurz po zawodach Defcon One zdecydowanie już opadł, siniaki poznikały, a emocje nadal nas trzymają. Te intensywne dwa dni przyniosły niezapomniane wspomnienia oraz wyzwania,…

2024-11-20 | Klaudia Lazar | 8 minut

MCS Bochnia zaprasza na zawody „Solny Garnizon”

Zapraszamy wszystkich chętnych na zawody strzeleckie, organizowane 13 października przez Solny Garnizon, na strzelnicy Małopolskiego Centrum Strzelectwa w Bochni.

2024-09-24 | Redakcja | 2 minuty

CO POTRAFI GUARDIAN?

Od czasu gdy w latach 1980. śmigłowiec AH-64 wszedł do służby w US Army, nieustannie rozpala wyobraźnię entuzjastów lotnictwa i spędza sen z powiek potencjalnym przeciwnikom. Systematycznie modernizowany nadal pozostaje najgroźniejszym przeciwnikiem czołgów i pojazdów opancerzonych. W ostatnim czasie trafiają do służby śmigłowce w najnowszej wersji wyposażenia – AH-64E Apache Guardian Version 6. Polskie MON jest w trakcie poszukiwania nowych śmigłowców bojowych. Czy najnowsze Apache trafią także do polskiej armii?

Śmigłowce AH-64 Apache powstały aby zwalczać czołgi Armii Czerwonej na europejskim teatrze działań w przypadku konfliktu między Układem Warszawskim i NATO. Od samego początku były przygotowywane do działania w trudnym klimacie europejskim, który obfituje w ograniczające widoczność mgły, chmury i opady. Wyposażone w precyzyjne uzbrojenie przeciwpancerne oraz nowoczesne środki obserwacji i wskazywania celów miały być zabójcze dla sowieckiej broni pancernej. Na szczęście „zimna wojna” skończyła się bez „fazy gorącej” i Apache nie musiały udowadniać swojej wartości bojowej.

Od lat 1990 śmigłowce AH-64 brały udział w wielu konfliktach zbrojnych – tylko w nielicznych zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem – częściej były wykorzystywane w konfliktach asymetrycznych, gdzie także wykazały się wysoką skutecznością. Dość powiedzieć, że w Afganistanie samo pojawienie się w miejscu potyczki z Talibami często zmuszało tych ostatnich do zaprzestania walki.

Apache okazały się efektywne również w ochronie baz i lotnisk a także konwojów pojazdów, wykazując swoją uniwersalność.

Block III

Postęp technologiczny wymuszał regularną modernizację śmigłowca, dzięki czemu Apache przez cały czas pozostaje najlepszym śmigłowcem bojowym na świecie przewyższając możliwościami bojowymi swoich konkurentów. Po zastosowaniu na początku lat 2000. radaru kierowania ogniem Longbow, Apache zyskał zupełnie nowe możliwości. Od początku lat 2010. do służby wchodzi najnowsza wersja oznaczona roboczo Block III, szerzej znana jako AH-64E Apache Guardian – analogicznie do AH-64D Apache Longbow. Sam program modernizacji Block III został podzielony na trzy etapy: Version 1, Version 4 (4.5) oraz Version 6. W ostatnim czasie do służby w US Army wchodzą śmigłowce w najnowszej 6. wersji.

26 poważnych zmian

W porównaniu z poprzednią wersją w Guardianie wprowadzono 26 poważnych modernizacji konstrukcji i wyposażenia zwiększających znacząco możliwości i osiągi śmigłowca. Główną zmianą jest zastosowanie nowych, mocniejszych silników General Electric T-700-GE-701D o mocy startowej 1486 kW, wyposażony w cyfrowy układ sterowania FADEC. Większa moc wymusiła wzmocnienie tzw. układu transmisji przenoszącego moment napędowy z silników poprzez zespół przekładni i wałów na wirnik nośny i śmigło ogonowe. W celu optymalnego wykorzystania większej mocy zastosowano także nowe kompozytowe łopaty wirnika nośnego o nieco większej długości, które podobnie jak wcześniejsze wytrzymują trafienie pociskiem kal. 23 mm. Dzięki nim śmigłowiec ma większy udźwig i może pozostawać w zawisie na większej wysokości niż dotychczas, nawet przy wysokich temperaturach. Wzrosła także oczywiście prędkość maksymalna – śmigłowiec może w locie poziomym rozwijać prędkość 325 km/h– oraz manewrowość. Silniki te zużywają także mniej paliwa, więc śmigłowiec może pozostawać w powietrzu o godzinę dłużej (3-3,5 h) niż poprzednik.

Nowy Apache otrzyma także zmodernizowane i wzmocnione podwozie. Nie było ono zmieniane od pierwszej wersji, a już masa własna AH-64D była o ok. 750 kg większa od AH-64A. Z kolei masa własna Guardiana wzrosła o kolejne pół tony w stosunku do wersji D. Nowe podwozie nie tylko pozwala bezpiecznie latać śmigłowcem o zwiększonej masie własnej i o większym udźwigu, zapewnia także lepszą ochronę załogi w przypadku tzw. twardego lądowania, absorbując większą ilość energii podczas gwałtownego przyziemienia. Golenie podwozia mają regulację pozwalającą ustawić parametry pochłaniania energii optymalnie w stosunku do danej masy startowej śmigłowca. Jest to ciekawe rozwiązanie pozwalające adaptować parametry podwozia do eksploatacji w okresie pokoju, kiedy w ramach szkolenia śmigłowce często nie latają z pełnym obciążeniem.

Wprowadzono także zmodernizowane układy diagnostyki i rozwiązania upraszczające eksploatację oraz obsługę techniczną śmigłowca.

Apache zachował oczywiście wcześniejsze możliwości i rozwiązania, choć uległy one pewnym udoskonaleniom. Pilot ma do dyspozycji precyzyjniejsze wyposażenie nawigacyjne (w tym kamerę termowizyjną) pozwalające latać w każdych warunkach meteorologicznych i o każdej porze doby. Już od pierwszej wersji członkowie załogi dysponowali nahełmowymi wizjerami pozwalającymi obserwować sytuację dookoła śmigłowca wzmocnioną obrazem z kamer zamontowanych w głowicy w przedniej części kadłuba. Wizjer stanowi także element systemu celowania działkiem M230 kal. 30 mm, zamontowanym obrotowo pod kadłubem, którym pilot steruje przy pomocy ruchów głowy.

Najnowsze Apache otrzymały również zmodernizowane systemy obserwacji i wskazywania celów AN/AAR-11 PNVS i AN/ASQ-170 M-TADS (Modernised Target Acquisition i Designation System) z celownikiem dzienno-nocnym i laserowym wskaźnikiem celów oraz kolorową kamerą dzienną o zwiększonej rozdzielczości wyposażoną w obiektyw o zmiennej ogniskowej.

Najważniejszym wyposażeniem wykrywania celów Guardiana jest radar APG-78 Longbow, który może wykrywać cele w odległości do 16 km. Dzięki umieszczeniu go nad wirnikiem nośnym wystarczy, że śmigłowiec wysunie ponad przeszkodę terenową jedynie zasobnik z radarem i może obserwować teren pozostając jednocześnie w osłoniętym miejscu / Zdjęcie: Boeing

Stałym uzbrojeniem zamontowanym pod kabiną załogi jest zamontowane obrotowo działko M230 kal. 30 mm, którym steruje pilot lub operator systemów uzbrojenia. Do kierowania działka na cel wykorzystywany jest system sprzęgnięcia jego ruchów z ruchami hełmu członka załogi, który aktualnie steruje uzbrojeniem / Zdjęcie: Boeing

Taktyka użycia śmigłowców AH-64E jest zbliżona do tej stosowanej przez starsze wersje. Obejmuje loty na ekstremalnie małych wysokościach i wykorzystanie przeszkód terenowych jako osłony przed środkami wykrywania przeciwnika / Zdjęcie: Boeing

Jeden z prototypowych egzemplarzy śmigłowca AH-64E Apache Guardian podczas prób na poligonie w stanie Arizona / Zdjęcie: Boeing

Bezzałogowce i sztuczna inteligencja

Jednak najistotniejsza zmiana w wyposażeniu Apacha dotyczy oczywiście możliwości bojowych. Zacznijmy od rozszerzonej możliwości wymiany informacji (tzw. conectivity). Block III otrzymał łącze przesyłu danych Link 16 – powszechnie wykorzystywane w samolotach bojowych NATO.

Znacznemu zwiększeniu uległy możliwości radaru kierowania ogniem APG-78 Longbow stosowanego początkowo w wersji Block III. Nowy radar może wykryć ponad 1000 celów, z tego może śledzić jednocześnie do 256 celów. W ciągu niecałej minuty jest w stanie określić priorytet każdego z tych celów ze wskazaniem 16 najgroźniejszych (tyle ile pocisków Hellfire przenosi za jednym razem śmigłowiec), a proces ataku może być zainicjowany w ciągu pół minuty od wykrycia danego obiektu. Znacząco wzrósł także zasięg najnowszej wersji radaru, który wcześniej wynosił 8 km, teraz wynosi 16 km. Pozwala także wykrywać niewielkie bezzałogowe statki powietrzne. Nowością jest też możliwość wyszukiwania i identyfikowania celów morskich. Ta ostatnia cecha jest wskazywana jako szczególnie przydatna w potencjalnych konfliktach w rejonie Morza Bałtyckiego, czy też Cieśniny Ormuz. Te ostatnie możliwości wprowadzono bowiem Guardiany mogą operować z pokładów okrętów.

Block III wyposażono w łącze danych MUMT-X (Manned-UnmannedTeaming-Extended, które zastąpiło dwa inne stosowane wcześniej systemy. Umożliwia ono prowadzenie łączności w zakresach fal radiowych C, D, L oraz wykorzystuje pasmo Ku do przesyłania danych i obrazu z czujników bezzałogowych statków powietrznych.

Największą nowością Guardiana jest zdolność do współpracy z bezzałogowcami – użytkowanymi przez US Army General Atomics MQ-1C Gray Eagle i AAI RQ-7B Shadow. Załoga śmigłowca może nie tylko wykorzystywać obrazy przesyłane z bezzałogowców, może nawet przejąć zarządzanie ich lotem od operatorów z naziemnego stanowiska kierowania. Wprowadzono kilka poziomów dostępu jeśli chodzi o kwestie współpracy z bezałogowcami (Poziom 1 – odbiór pośredni obrazów z bezzałogowców, Poziom 2 – pobieranie obrazów bezpośrednio z bezzałogowców, Poziom 3 – zarządzanie czujnikami zamontowanymi na pokładzie bezzałogowa, Poziom 4 – zarządzanie całym lotem bezzałogowa). Do tej pory żaden z sojuszników USA użytkujący najnowsze wersje Apache’a nie uzyskał najwyższego poziomu dostępu.

Łącza wymiany danych pozwalają śmigłowcowi nie tylko wykorzystywać zewnętrzne informacje, może także dzielić się informacjami uzyskanymi z własnych czujników z innymi. Dobrym przykładem jest tu kwestia wykorzystania radaru Longbow w śmigłowcach należących do US Army. Choć każdy śmigłowiec może być wyposażony w radar (ma zamontowane wszystkie niezbędne instalacje), to tyko niektóre egzemplarze są w ten radar wyposażone. W US Army wypracowano rozwiązanie polegające na działaniu formacji trzech śmigłowców, z których tylko jeden ma radar i stanowi swoiste centrum dowodzenia dzieląc się informacjami uzyskanymi przy jego pomocy z pozostałymi dwoma maszynami. Stąd też można spotkać śmigłowce AH-64E bez charakterystycznej „bańki” z radarem nad wirnikiem nośnym. Takie rozwiązanie pozwala istotnie obniżyć koszty zakupu, a także eksploatacji floty śmigłowców.

Guardian z nowym radarem Longbow może także być źródłem informacji dla innych śmigłowców uzbrojonych – niekoniecznie w pełni bojowych. Dzięki systemowi MUMT-X śmigłowiec może przesyłać obrazy nawet do osobistych odbiorników pojedynczych żołnierzy czy wysuniętych operatorów naprowadzania. Docelowo ma być możliwa wymiana informacji z każdym systemem rozpoznawczym jaki będzie funkcjonował na polu walki, niezależnie czy będzie to system US Army, US Navy czy Marines.

Twórcy nowego Apache’a mieli świadomość, że tak przytłaczająca ilość informacji może być trudna do ogarnięcia przez załogę śmigłowca, wyposażyła go w system CDAS (Cognitive Decision Aiding System – poznawczy system wspomagania podejmowania decyzji) aby odciążyć załogę np. poprzez zhierarchizowanie informacji i podpowiedzi działania w sytuacjach zagrożenia lub awaryjnych.

System ten budzi szczególne zainteresowanie ze względu na bardzo małą ilość oficjalnych informacji dotyczących jego działania. Z dostępnych ogólnych danych wynika, że jest on wyposażony w pakiet oprogramowania opartego na sztucznej inteligencji. System ma przejmować część zadań z zakresu wskazywania celów eliminując m.in. zafałszowane wskazania czujników. Jest także w stanie podpowiedzieć optymalne sposoby ataku lub środki jakie należy podjąć gdy pojawia się określone zagrożenie.

Jeden ze śmigłowców AH-64E należących do 16th Combat Aviation Brigade (16. Brygady Lotnictwa Bojowego) należącej do 7th Infantry Division (7. Dywizji Piechoty) podczas szkolenia w Bazie Lewis-McChord, w stanie Waszyngton / Zdjęcie: US Army

Śmigłowiec AH-64E Apache Guardian nr boczny 17-03149 należący do 1-6th CAV (ARS) – 1st Attack Reconnaissance Squadron (1. Eskadry Rozpoznawczo-Bojowej) , 6th Cavalry Regiment „The Fighting Sixth” (6. Pułku Kawalerii) należacej do słynnej 1. Dywizji Piechoty US Army, który czasowo przebywał w Polsce w 33. Bazie Lotnictwa Transportowego w Powidzu / Zdjęcie: Grzegorz Sobczak

Przeciw A2/AD

Uzbrojenie Guardiana stanowią pociski kierowane powietrze-powierzchnia AGM-114R Hellfire II o wydłużonym zasięgu. Mogą one zwalczać zarówno cele lądowe jak i niewielkie cele morskie. Do zwalczania celów powietrznych służą pociski samonaprowadzające FIM-92 Sidewinder. Oba typy są dostępne obecnie. Jako przyszłe uzbrojenie typowane są pociski nowej generacji JAGM (Joint Air-to-Ground Missile) opracowywane na zlecenie US Army, które mają zastąpić Hellfire’y. Amerykańscy wojskowi chcą także rozszerzyć możliwości Stingerów o zwalczanie niewielkich bezzałogowców.

Uzupełnienie uzbrojenia (oprócz wspomnianego wcześniej działka M230) stanowią niekierowane pociski rakietowe kal. 70 mm Hydra odpalane z wyrzutni M261, a także bazujące na tych ostatnich pociski rakietowe korygowane laserowo, np. BAE Systems APKWS.

Guardian jest również wyposażony w system walki elektronicznej AN/APR48B MRFI (Modernized Radar Frequency Interferometer – zmodernizowany interferometr częstotliwości radarowych). Pozwala on na identyfikację nieokreślonych zagrożeń ze strony marynarki wojennej przeciwnika. Innymi zmodernizowanymi funkcjami systemu są lepsze własności namierzania i wskazywania celów pozwalające określić zasięg i położenie potencjalnego źródła zagrożenia jak radiolokatory systemów zwalczania celów powietrznych lub inne nadajniki.

AH-64 jest stale dostosowywany do potrzeb współczesnego pola walki. Obecnie produkowana wersja została opracowana m.in. w celu zwalczania systemów antydostępowych A2/AD z jakimi będą się musieli mierzyć żołnierze amerykańscy i ich sojusznicy w przypadku pełnoskalowego konfliktu zbrojnego. Przed podobnymi wyzwaniami może stanąć także polskie wojsko. W tym wypadku nieocenioną zaleta jest zdolność pozyskiwania danych ze źródeł zewnętrznych, dzięki czemu Guardian może nie używać swoich własnych czujników i pozostać nie wykrytym przez przeciwnika do momentu rozpoczęcia ataku, a później znów ukryć się przed środkami radiolokacyjnymi przeciwnika.

Jednym z elementów oferty Boeinga dla państw nabywających śmigłowce Apache Guardian jest wyposażenie szkoleniowe w postaci symulatorów i trenażerów, które obniżają koszty szkolenia, zwłaszcza jeśli chodzi o użycie amunicji precyzyjnej. Na zdjęciu trenażer dostarczony armii Korei Pd. / Zdjęcie: Boeing

Na przyszłość

Według deklaracji dowódców US Army, AH-64E będzie ostatnią wersją śmigłowca Apache. Amerykańskie wojsko wszystkie swoje środki rozwojowe inwestuje obecnie w program budowy nowego wiropłatu bojowego FVL (Future Vertical Lift – w wolnym tłumaczeniu statek powietrzny pionowego startu przyszłości, bo może to być śmigłowiec ale brane są także pod uwagę koncepcje zbliżone do pionowzlotu V-22 Osprey). Dostawy wersji AH-64E dla US Army potrwają do 2026. Łącznie otrzymają one 690 egzemplarzy Guardiana. US Army planują eksploatację Guardianów nawet do 2060 r. W biurach konstrukcyjnych Boeinga trwają już prace nad kolejną modyfikacją Apache’a. Nie należy się więc obawiać braku wsparcia eksploatacji i programów modernizacyjnych jeśli Polska kupiłaby AH-64E.

Pozostaje jeszcze cena. Wprawdzie przetarg na śmigłowce bojowe dla Polski jeszcze nie ruszył, z dużym prawdopodobieństwem można zakładać, że oferta Boeinga będzie najdroższa. Mówi się, że cena jednego śmigłowca to rząd wielkości 30 mln USD. To oczywiście szacunki ponieważ o wartości kontraktu decyduje wiele czynników jak zamawiane wyposażenie, pakiety logistyczne, szkoleniowe itp. Wraz ze śmigłowcami dostarczone mogą być także nowoczesne symulatory i trenażery, które pozwalają obniżyć koszty szkolenia i podtrzymania nawyków zwłaszcza jeśli chodzi o wykorzystanie kosztownego uzbrojenia precyzyjnego.

Z tego co wiemy polskie MON jest zainteresowane możliwie jak najbogatszym wyposażeniem co spowoduje, że cena zakupu nie będzie niska. Rodzi się jednak pytanie, czy stać nas na oszczędzanie na jakości uzbrojenia naszego wojska. O ile np. w przypadku śmigłowców transportowych można myśleć o pewnych oszczędnościach, to czy powinniśmy ograniczać jakość śmigłowców bojowych?

Nieocenioną zaletą Guardiana jest gwarancja pełnej interoperacyjności ze śmigłowcami bojowymi naszego głównego sojusznika jakim są Stany Zjednoczone, które są głównym użytkownikiem Guardianów. Niebawem AH-64E trafią także do brytyjskiego lotnictwa wojskowego. Starsze wersje AH-64A i D służą w lotnictwie Grecji i Holandii.

Pierwszy egzemplarz śmigłowca AH-64E Apache Guardian przeznaczony dla Indii został przekazany na początku 2019 r. łącznie Indie mają otrzymać 22 śmigłowce tego typu / Zdjęcie: Boeing

W US Army nie wszystkie Guardiany są wyposażone w radar kierowania ogniem Longbow. Typowa formacja obejmuje trzy śmigłowce, z których tylko jeden jest wyposażony w radar Longbow i dzieli się informacjami uzyskanymi przy jego pomocy z pozostałymi dwoma śmigłowcami. Może tez przesyłać informacje innym odbiorcom / Zdjęcie: Grzegorz Sobczak

 

W potencjalnie zagrażających nam konfliktach będziemy mieli do czynienia z przeciwnikiem, który dysponował będzie przewagą liczebną. Jedyną szansą wyrównania szans jest dominacja pod względem technologicznym aby zapewnić maksymalną efektywność posiadanych środków bojowych. Musimy więc odpowiedzieć sobie, czy stać nas na oszczędzanie na śmigłowcach bojowych dla naszych Sił Zbrojnych?

 

X