W czwartek, 13 marca 2025, w wywiadzie dla portugalskiego dziennika Público, minister obrony Portugalii dr João Nuno Lacerda Teixeira de Melo ogłosił rezygnację z planów zakupu amerykańskich samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-35A Lightning II z powodu nieprzewidywalności nowego rządu prezydenta Donalda Trumpa.
Zdjęcie: Staff Sgt. Joely Santiago, USAF
Minister został zapytany o kwestię zatwierdzonego już europejskiego pakietu obronnego o nazwie ReArm Europe, w kontekście planowanych na 18 maja przedterminowych wyborów parlamentarnych, gdyby Centrum Demokratyczne i Społeczne – Partia Ludowa (Partido do Centro Democrático e Social – Partido Popular, CDS–PP) uzyskało ponownie mandat społeczny do sprawowania władzy (Umowa na portugalskie Embraer A-29N Super Tucano).
Na pytanie, czy nowy rząd będzie kontynuował ogłoszony 29 listopada 2023 plan zakupu F-35A jako następców dla 20 samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-16AM/BM z rekomendacji szefa sztabu wojsk lotniczych Portugalii (Chefe do Estado-Maior da Força Aérea, CEMFA) gen. pil. João Cartaxo Alvesa w programie Air Force 5.3., szef resortu obrony stwierdził, że od tamtej pory świat już się zmienił.
F-16 znajdują się na końcu cyklu życia i będziemy musieli pomyśleć o wymianie. Ale w naszych wyborach nie możemy być nieświadomi otoczenia geopolitycznego. Ostatnie zmiany stanowiska Stanów Zjednoczonych w kontekście NATO i międzynarodowego planu geostrategicznego muszą skłonić nas do zastanowienia się nad najlepszymi opcjami, ponieważ przewidywalność naszych sojuszników jest większym dobrem do uwzględnienia. Musimy wierzyć, że w każdych okolicznościach ci sojusznicy będą po naszej stronie. Należy rozważyć kilka opcji, szczególnie w kontekście produkcji europejskiej, a także biorąc pod uwagę zwrot, jakie te opcje mogą przynieść portugalskiej gospodarce.
A ten nasz sojusznik, który od dziesięcioleci był przewidywalny, może wprowadzić ograniczenia w użytkowaniu, wsparciu eksploatacji, komponentach, we wszystkim, co ma związek z zapewnieniem, że samolot będzie operacyjny i będzie używany we wszystkich typach scenariuszy – powiedział dr João Nuno Lacerda Teixeira de Melo.
Zapytany czy alternatywą byłyby np. samoloty francuskie, minister nie skomentował. Wcześniej, prezydent Marcelo Rebelo de Sousa określił USA obecnie byłym partnerem Portugalii, co minister skomentował, że mimo że Waszyngton jest gwarantem pokoju w Europie od zakończenia II wojny światowej, to Europejczycy muszą być świadomi zmian geopolitycznych i reagować na nie. 9 marca br. w wywiadzie dla CNN minister spraw zagranicznych Paulo Rangel zapowiedział możliwość wzrostu wydatków obronnych do nawet 2,5% PKB, ale jak stwierdził szef resortu obrony, obecny plan zakłada 2% do roku 2029.
Alternatywą dla F-35A, jeśli mowa o przemyśle europejskim o którym powiedział w wywiadzie dr João Nuno Lacerda Teixeira de Melo, mogą być fabrycznie nowe francuskie Dassault Rafale F4, szwedzkie Saab JAS 39E Gripen lub europejskie Eurofighter Typhoon Tranche 4.
Co ciekawe, kwestia dalszej eksploatacji F-35 w Europie w kontekście polityki USA została poruszona 11 marca br. przez ministra obrony Królestwa Niderlandów Rubena Brekelmansa w wywiadzie dla amerykańskiego portalu branżowego Defense News podczas Paris Defence and Strategy Forum w stolicy Francji.
Leży w interesie nas wszystkich, aby upewnić się, że program F-35 pozostanie operacyjny, że będzie tak samo udany, jak jest teraz, i nie widzę żadnych oznak, że Stany Zjednoczone się wycofają. Więc nie sądzę, żebyśmy powinni spekulować na ten temat – powiedział Brekelmans komentując komentarze pojawiające się w przestrzeni publicznej, zwłaszcza na łamach tabloidów, o możliwości zdalnego wyłączenia przez administrację Trumpa samolotów F-35 użytkowanych w Europie.
Stwierdził, że nie istnieje żaden mityczny kill switch (który jest wymysłem propagandy – przyp. red.), za pomocą którego można zdalnie unieruchomić samoloty, a faktyczne uziemienie samolotów, ale poprzez zaprzestanie dostaw części zamiennych do sojuszników mogłoby załamać amerykański przemysł. W ubiegłym tygodniu spółka Lockheed Martin oświadczyła, że dostarcza całą infrastrukturę systemową i dane wymagane wszystkim klientom F-35 do eksploatacji samolotów.